WOORDENBOEK. AN. ANASTATIUS, bijgenaamd VELIANUS, was een der eerste On roomfche Predikanten in Gelderland. In de beruchte broedertwisten, tusfchen de Remonftranten en Gereformeerden, word zijn naam dikmaals gemeld, bijzonder door de eerften, die zijne leerstellingen aanhaalen, om daar mede te bewijzen, dat hunne begrippen ten aanzien van de vijf Artikelen, geene nieuwigheden, maar reeds lang te vooren in de Nederlanden geleerd waren. De andere hebben hier op aangemerkt, dat het waar was dat hij een boeksken gefchreeven had, onder den tijtel van der Leeken Wegwijzer; doch dat dit meer door hem gefchied was, om den Roomschgezinden voor de grooffte dwalingen des Pausdoms de oogen te openen, als wel om hen tot de Leere der waarheid in alle zuiverheid te brengen. Zij stemmen toe, dat hij daar in het gevoelen, zo als het naderhand door de Remonftranten opgevat en verklaard is, bijzonder over de Prædeftinatie en den Vrijen Wil des menfchen, heeft voorgesteld. Doch zij merken tevens aan: I. dat hij een Roomsch Priester geweest was, die de Leere der Kerk alleen om de lompfte dwalingen verlaaten had; en in den eersten tijd, bij gebrek aan anderen, als Leeraar was toege. laaten. II. Dat hij geen oordeel genoeg bezat, om alles wel te onderscheiden, en bijna in geene verschilstukken geoeffend was. III. Dat hij niet bestendig was in den Godsdienst, zo als bleek, toen hij door de Inquifitie in hechtenis genoomen werd, hebbende hij zig toen tot eenen fchandelijken afval laaten beweegen. IV. Dat hij den Wegwijzer niet geschreeven had, terwijl hij in dienst van de Gereformeerde Kerke was, maar na zijnen afval en vlugt uit Nederland naar Straatsburg. Zij voegen 'er bij, dat hij omtrent 6 jaaren te Garderen gepredikt had, toen hij aldaar, door de Inquifiteurs, werd gevangen genomen, en dat hij zijnen IV. DEEL. Weg Cccc Wegwijzer heeft uitgegeeven 1554. En nooit (zeggen zij) zullen de Remonftranten bewijzen, dat ANASTATIUS, als Gereformeerd Predikant, geleerd of als afvallige gefchreeven heeft; ware dit gefchied, zeggen zij tot flot, buiten twijffel zou hij daar over, gelijk aan andere gefchied is, in 't openbaar gestrast zijn gewor den. Zie Vertoog der Remonftranten; der Kerkendienaaren Te genvertoog, pag. 27. BRANDT, Hist. der Reformatie, I. Deel, bl. 16 en 577. ANASTRO, (Gaspar d) een Biscaaijer, die na veel schade door den Koophandel geleeden, en een bankbreuk van twintig duizend guldens gemaakt te hebben, zig gereed toonde, om op beloften van den bloeddorftigen Koning FILIPS van Spanje, den Prins VAN ORANJE het leeven te beneemen. Doch, even gelijk veele andere booswichten, te bevreesd zijn om de fchendaad te onderneemen, en na dat zijn Boekhouder ANTONI VENERO het hem geweigerd had, openbaarde hij zijn voorneemen aan een anderen dienaar, JAN JAUREGUI. Deeze rampzalige Jongeling, fchoon hij zijn eigen leven verlooren achtte, toonde moeds of liever kwaadaartigheids genoeg te bezitten, om de zaak te onderneemen. D'ANASTRO voorzag hem van een zakboekje met eenige gebedekens, met bijgevoegde belofte, indien hij 'er het leven afbracht, hem te zullen bezorgen een geschrift, waar bij, uit 's Konings naam, aan de Wethouderschap van Antwerpen groote gunften beloofd werden, indien zij hem heuslijk handelden. D'ANASTRO zelve had geen moeds genoeg den dag aftewagten, op welken 't feit zou ten uitvoer gebracht worden; de lafhartige was reeds te vooren, van Antwerpen, over Brusfel, naar Duinkerken geweeken. JAUREGUI had, den 16den Maart van 't jaar 1581, aan ANTONI TIMMERMAN, een Dominikaner Monnik, die in 't buis van D'ANASTRO gewoon was de Mis te doen, gebiegt, en zijn voorneemen bekend; de Monnik had het gepreezen, mids het niet uit eigenbaat, maar ten dienste der Kerke, des Konings en van 't Vaderland, en, zo als hij 'er bijvoegde, ter eere Gods gefchiedde; hem verder verzekerende van de kwijtschelding zijner zonden. JAUREGUI, hier door ftoutmoedig geworden, neemt ORANJE, des Zondags daaraan volgende, zijnde den 18den, waar, |