ELFDE VERTOO G. KORTE SCHETS Van de HISTORIE DES HEMELS volgens de denkbeelden der Poeëten Philofophen en Mofes Zynde een vervolg van de SCHOUWBURG DER NATUUR Beide van den Geleerden Heere PLUCHE. Uit het Franfch volgens de Parysche Druk. eele Liethebberen, die het beroemde werk, genaamd De Schouwburg der Natuur, met zo veel vermaak ontfangen hebben, drongen my aan, om dit doorwrochte werk in een Neederduits gewaad te kleeden;daar ik, fchoon het de moeite dubbeld waardig is, en ik 'er reets een begin van gemaakt had, eindelyk niet toe kon befluiten. De grootste reeden was, dat ik voor het lot van dit geleerde werk bekommert ben; door dien het eerfte en zelfs een gedeelte van het tweede Deel, alleen aan zodanige FS Lief Liefhebbers kan behaagen, die vermaak neemen, in een naauwkeurig onderzoek der oudheid; en voor alle andere is het een drooge Stof: Dog het overige is voor de Liefhebbers der wysgeerte en Natuurkunde; welke weetenfchappen, hedendaags in de Mode zyn. Den Heer Pluche handelt dan I, wegens den oorfpronk van de Poëetischen Hemel : 2, aangaande de misvattingen der Philofophen over het zaamenftel van Hemel en Aarde: 3. Raakende de overeenstemming van de ondervinding,met de Natuurkunde van Mofes, Waar op hy tot een besluit aantoond, hoe veel ons hier aan gelegen is. ג Om op een aangename wyze een korte Schets van dit werk te geeven, moet ik my naa het humeur myner Leezeren schikken, die veel van korte en fcherpzinnige Vertoogen houden; zo zal ik met de derde afdeeling beginnen, dat ik wel iets zal verkorten; dog zo veel niet als het tweede; en het derde zal ik nog korter doorloopen wanneer ik van het besluit zo veel zal neemen als ik noodig oordeel, en dan geloof ik dat het aangenaam zal zyn. En de Oudheid minnaars zullen ook genoegen gelieven te neemen tot dat een ander het geheel gelieft te vertaalen. , DE DE NATUURKUNDE van MOSES Wanneer men de verwarde Denkbeelden der Philofophen enNatuurkundigen beschouwt, zo mag men met recht vraagen: Hoe! is 'er dan geen algemeene Natuurkunde, die beeter met de ontdekkingen van ons en onze voorpuders overeenstemt? Ja zeekerlyk, daar is 'er een. Ons is een eenvoudige en zeedige Natuurkunde bekent, die van een zeeker gebruik en even bequaam is, om de begeertens van den Mensch te vergenoegen, zyn verstand te vercieren, en aan zyne behoeftens te voldoen. Dit is de Natuurkunde der ondervinding Het is de Natuurkunde van Mofes; zynde de eene volmaakt gelyk met de andere. Laaten wy dan zien, wat de eerfte ons leert. I. Een algemeene en overeenstemmende onder vinding, waar van wy elders * omftandig genoeg gefprooken hebben,overtuigt ons aanftonds, dat alles in een volmaakte overeenkomft, in de Natuur is; dat alle de deelen, de een van de ander, in het waarneemen van het geen waar toe zy geschikt zyn afhangen; † en dat het ver lies In die brief waar meede het derde deel van de Schouwburg der Natuur eindigt. Dit is in de lighamelyke Natuur zeeker dewyl daar alles door voortstoting en aanraaking geschiet, lies of de wegneeming van een, de dienst van alle de andere, in de vervulling waar toe zy geordineert zyn, zoude vernietigen: En eindelyk, dat het uiterfte doelwit, van de nuttigheid der verscheide lighaamen, waar uit onze waareld te zaamen gefteld is, klaarlyk blykt den Mensch te zyn. Ik zeg, van de lighaamen, waar uit onze waareld te zaamen gefteld is; want wy moeten onze onderzoekingen, daar toe alleen bepaalen, zonder verder te gaan; want het zou nutteloos zyn te vraaof'er een waareld voor deeze was geweeft, dan of 'er nog een waareld buiten de onze was, en waar toe God die geschikt had. Wy moe. ten alleen spreeken van het geen wy kennen konnen, laatende alle het andere aan God die het geheim daar van voor zig bewaart heeft. gen, Indien alles in de Natuur verknocht is, zo is dit alles het werk van een zelve verftandig weezen, die de oorfpronk van alles is. Zo alles wat op der Aarde is, te zamen ftemt om den Mensch te helpen en te oeffenen; of indien den Menfch het middelpunt van alle de diensten, waarschouwingen en overeenkomften is, zo blykt het voorneemen van den Schepper duidelyk te zyn, dat wy ons zouden leeren bedienen, van het geen wy in de waareld ontdekten. Tot dit einde ftrekt ze; en den Mensch is wel vereerd, het voorwerp van zodanig een schikking te zyn. Moet het beginzel en einde van de Natuurkunde, met de Natuur ftryden? Neen zeeker niet. Zo ftrekt de Natuur-kunde dan geheel, om om Godt uit zyne werken te leeren kennen; en een goed gebruik van zyne gaaven te maaken. Maar mogelyk behoort 'er groote moeite of een buiten gemeen verftand toe om deeze Natuur-kunde te verstaan; dog het is, recht het tegendeel. Die diepzinnige overdenkingen, lange reekeningen en de verheeve meetkunde konnen ons wel tot de waarfchynelykhee den van Algemeene beginzelen leiden; maar het zyn beginzelen, waar van men by na nooit een gelukkige toepaffing, in de Studie van de byzonderheeden gemaakt heeft en waar van de zamenleeving ganfch geen nut heeft getrokken; zo dat alle die geene, dewelke byzondere gevoelens omhelft, of hunne Leerlingen gevleid hebben, dat die hen tot verheeve weetenschappen zouden opleiden van Eeuw tot eeuw hunne uitmuntende t'zaamenftellen, door een geduurige onvruchtbaarheid, en eindelyk,door een algemeene verachting hebben zien straf. fen: Maar zo is het met die Natuurkunde niet gelegen, dewelke alleen een Oogwit heeft om Godt uit zyne werken te leeren kennen, en zyne Gaaven ons ten nutte te maaken Daar toe word niets, als een oprecht hert goe de Oogen en een ardbeidzaame hand vereischt. De waare Natuur-kunde beftaat, in onder. zoeken, te werk ftellen, en ten voordeelen van onze broederen te doen gelden, het geen wy van onzen algemeenen Vader, ontfangen hebben: En dat is zo gemakkelyk, dat ieder Mensch een Natuurkundige kan worden. Het eenige middel, om wel in deeze Stu |