nec non Martialis a)

Currant verba licet, manus eft velocior illis:

Nondum lingua fuum dextra peregit opus.

Plenius & elegantius hanc ftupendam artem defcribit Aufonius ) ideoque ejus verba, etfi complufcula, hic adfcribere non tædet:

Puer notarum præpetum,

Sollers minifter advola.
Bipatens pugillar expedi,
Cui multa fandi copia,
Punctis peracta fingulis,
Vt una vox abfolvitur.
Evolvo libros uberes,
Inftar que denfe grandinis
Torrente lingua perftrepo.
Tibi nec aures ambigunt,
Nec occupatur pagina.
Et mota parce dextera
Volat per æquor cereum.
Quum maxime nunc proloquor
Circumloquentis ambitu,
Tu fenfa noftri pectoris
Vt dicta jam ceris tenes.
Sentire tam velox mihi
Vellem dediffet mens mea,
Quam præpetis dextræ fuga
Tu me loquentem prævenis.
Quis, quæfo, quis me prodidit?
Quis ifta jam dixit tibi,

Quæ cogitabam dicere?

Quæ furta corde in intimo

Exer

a) Epigrammatum Libro XIV, 208.

B) Epigrammat. CXLVI. Cum notis Jacobi Tollii, Amftelodami 1671. Conf. Joannes Brodæus Mifcellaneorum libro IV, cap. 9. in lani Gruteri Thefauro Critico, Tomo II. pag. 514. Francof. 1604.

Quis ordo rerum tam novus,
Veniat in aures ut tuas,

Quod lingua nondum abfolverit?
Doctrina non hæc præftitit:

Nec ulla tam velox manus

Celeripedis compendii.

Natura munus hoc tibi,

Deusque donum tradidit:

Quæ loquerer, ut fcires prius:
Idemque velles, quod volo.

Præterea ex Modeftino Jureconfulto a) difcimus, notis olim excipi folita
acta, quæ apud Præfides magiftratusque habebantur; ita enim ait: Eos qui
notis fcribunt a&ta Præfidum, Reipublicæ caufa non abeffe certum eft. Tales-
que haud vilis conditionis, fed fummis aliquando et ampliffimis honoribus
ornatos fuiffe, patet ex inscriptione Romana apud Gruterum ß)

POST VMIANVS. V. CL. FILIVS

MAGNIFICI. VIRI. MARINIANI
PRAEFECTI. PRAETORIO

ET. CONSVLIS. ORDINARII
QVAESTOR, CANDIDATVS
PRAETOR. VRBANVS. TRIBVNVS
ET. NOTARIVS. PRAETORIANVS
PRAEFECTVS. VRBI. SECVNDO
CONSVL. ORDINARIVS. QVos
TANTOS. AC. TALES. HONORES

PRIMO. AETATIS. SVAE. FLORE
PROMER VIT.

Licet vero ars illa per litterarum compendia fcribendi, tum ab inventione,
tum ab infigni utilitate, quam maxime commendanda ac prædicanda fit, pe-
perit tamen pofteritati innumeras fere difficultates, quod veteres plera-
que verba & fyllabas ita miris ductuum mæandris atque finuofis inflexi-
onibus exprimebant, ut non Accurfius folum vifis hifce ingemifceret:

«) in 1. 33. §. I. ff. ex quib. cauf. major.

bæc

B) Corp. Infcript. Tomo I. pag. 464. n. 8. Conf. jam laudata Efchenbachii Differt. de fcribis,
fub f. nec non Ludovici Antonii Muratorii Diflertatio De Notariis, quæ exftat Antiquit.
Italicarum medii avi Tomo I. pag. 659. feq. edit Mediolan. A. 1738.

bac Græca funt, quæ nec legi nec inteligi poffunt; fed & exercitatiffimi plus femel conquefti fint, fibi in his legendis magnam molestiam adferri, crucemque figi. Huc refer omnes illas Variantes lectiones, quarum mole hodie non tam premimur, quam fere opprimimur, & in quibus interpretandis eruditi in tot contrarias diftrahuntur fententias, fæpiusque pro veris & unicis lectionibus portenta opinionum fuppeditant; ceu egregie oftendit Reverendiffimus Præful Gottwicenfis a), cujus verba digna funt, quæ referantur: Enata, inquit, exinde apud nos lectiones, quas appellant, variantes, nullo babito delectu cumulata, fed cæco impetu chartis illinitæ, queis bodie nonnunquam gravatos, non ornatos, diftortos & obfcuratos, non elucidatos Codices habemus: quod enim affirmat unus, negat alter, recentioris quandoque, aliquando plane nullius Codicis vetufti auctoritate fuffultus, ut in Codice fimili, loco Corporis decori & venufti, nil nifi mifere confarcinati centones fæpius compareant, & fic ars critica veritatis & claritatis Mater, nil nifi errores, Spbalmata, & poftremum Scepticifmos pariat. Omnium horum malorum culpam sustinent obscura illa veteris fcripturæ compendia, iisque jam antiquitus multos & in errores & maximam fraudem nonnunquam inductos fuisse, haud obscurum eft ex Ciceronis epiftola ad Atticum ß): Et quod, ait, ad te de decem legatis fcripfi, parum intellexti: credo, quia dà onμcíwv scripferam. Adde varias Iuftiniani Imp. conftitutiones, quæ illas, ceu ibi vocantur, figlorum captiones & compendiofa ægnimata ex legum Codicibus profcribunt atque ejiciunt. Vid. Conftit. de concept. Digeft. ad Tribonianum, §. 13. Conftit. ad Anteceff. §. 8. & Conftit. ad Senatum & omnes populos, §. 22. ubi notanter fancitum eft: pænam falfitatis conftituimus & adverfus eos, qui in posterum leges noftras per figlorum obfcuritates aufi fuerint confcribere. Fallor, aut huic prohibitioni cauffam dedit calliditas eorum, qui parum utebantur Siglis notisque ufitatis & folennibus, fed notis plane ignotis, recensque in horum cerebello natis, qui vel errore, (quod quæ fcriberent non magis callebant, quam doctæ aviculæ cantum fuum) vel dolo atque malitia, ex quolibet quidlibet eruere & ita turpe lucrum facere cupiebant. Huc refer illam Quinctiliani y) querelam: nam cetera (actiones fcilicet forenses) quæ fub nomine mèo feruntur, negligentia excipientium in quæftum notariorum corruptæ, minimam partem mei

B) Epift. libro XIII, 32. p. 468. edit. Io. Georgii Grævii, Amft. 1684.

y) Inftit. Orator. libro VII. cap. II. pag. 326. edit Celeb. I. M. Gefneri, Gottinge 1738.

ba

babent. Culpat hic, ceu recte observat Juftus Lipfius a), non de facultate, fed de intentione, & quod tantum in quæftum, non fidem excepiffent. Sed verum cave credas, illis legum & feveritatis fecuribus filvas Abbreviationum cæfas, pofterioresque haud aufos fuiffe, quid adverfus edictum Sacratiffimi Principis facere, ut potius prolixe in hoc publicaque commoda peccaverint, ac notas fæpiuscule, in quibus nihil erat legitimum, nihil uspiam folemne, finxerint, maximo Jurisprudéntiæ & aliarum fcientiarum damno; ficuti venufte demonftrat præfidium quondam & dulce Themidos Batavæ decus Cornelius van Bynkershoek 6), nec non vir Clariffimus Hermannus Noordkerk y). Fieri etiam po

tuit, ut Pfalmorum libri, aliique notis Tironianis exarati d), quibus ante & poft Juftinianum ufi funt Christiani, multis erroribus fequiori ævo anfam dederint; præfertim cum exemplaria hujusmodi notis confcripta in ofcitantium librariorum manus inciderint.

Quum itaque abbreviataram fyllabarum incauta lectio maximas, ut fupra diximus, difficultates adferret, plurimique fe hifce laqueis expedire haud poffent, defuerunt antiquis & novioribus temporibus, qui in id genus nodos labyrintheosque flexus implicitis filum atque auxiliatrices manus præbuerunt. Hos inter eminent ac excellunt Valerius Probus &), Magno ), Petrus Diaconus), Johannes Buxtorffius 9), Bernardus de Montfaucon ), Nicolai x), Sertorius Vrfatus λ), & multi alii, quos paf

a) Epiftolarum fele&tarum centuria I. ad Belgas, epift. 27. Operum Tomo II. p. 381. edit. Antverp. 1637B) Obferv. Iuris Romani, libro I, 23.

7) In Difquifitione de Lege Petronia, p. 29. & 35. ubi pulchre docet, Librariis morem fuiffe, pro iis, quæ non fatis capiebant, nota magis fubftituere. Jn primis conf. laudati Viri Obfervationum Decas, p. 8. & 9.

P.

♪) Vide fis Mabillonium de Re diplom. lib. I. cap. XI. §. 6. Adde §. 18. d. c. & lib. V. 456. ubi Tironianarum notarum fpecimen alphabetico ordine digeftum ex Pfalterio Germanenfi exhibet æri incifum. Conf. omnino laudatus fupra Nicolai de Siglis veterum, cap. III. §. VI. feq. Chronicon Gottwicenfe, Tomo I. libro I. p. 23. & 24. nec non viri Celeberrimi Ioh. Nicolai Funccii de fcriptura veterum Commentatio, cap. V. §. 10.

*) Vide ejus libellum de Notis Romanorum interpretandis, in Dionyfii Gothofredi Corpore Au&torum Latinæ linguæ, p. 1454. feq. Exftat etiam apud Joannem Godeschalcum Claufingium, in Iure Publico Romanorum, Tomo I. p. 104. feq. Lemgoviæ 1726.

3) Vide hujus Notas luris, apud Gothofredum, c. I. pag. 1482. feq.

In libro de Notis litterarum more Romano, apud Gothofredum, p. 1498. feq.

9) De Abbreviaturis Hebraicis, Franequeræ 1696.

) Jn Palæographia Graca, five de ortu & progreffu litterarum Græcarum, & de variis omnium fæculorum fcriptionis Græca generibus: itemque de Abbreviationibus & de notis variarum artium ac difciplinarum; additis figuris & fchematibus ad fidem manufcriptorum Codicum. Parifiis 1708. x) De Siglis veterum, paffim.

a) In Commentario de Notis Romanorum, in Joannis Georgii Grævii Thefauro Antiquitatum Romanarum, Tomo XI. p. 508. Trajecti ad Rhenum & Lugduni Batavorum 1699. Adfcribere juvat magni Grævii judicium ex præfatione laudato Tomo præmiffa: Habes, inquit, Sertorii Ürfati Equitis Patavini de notis Romanorum commentarium fumme neceffarium, qui non modo nummos & infcriptiones prifci avi, fed & infinita Romanarum legum & aliorum idoneorum Latinæ linguæ autorum hujuscemodi notis referta intelligere defiderant.

C

paffim laudat vir Cl. Baringius a) quibusque ipfe haud exiguam lucem

addidit.

Nemo autem eft, qui majori apparatu, laudabiliori induftria, & feliciori fucceffu hanc operam navavit, quam præfentis Lexici Auctor Doctiffimus, Ampliffimus JOANNES LVDOLPHVS WALTHERVS, Sereniffimi & Potentiffimi Magnæ Britanniæ Regis in Archivo Electorali a Secretis. Dixit profecto quod res eft Celeberrimus Eckhardus ): Præclare de rei diplomatice ftudio mereretur, qui per fæcula eundo abbrevia turas cujusvis ætatis diplomatibus proprias colligeret, modumque legendi illas oftenderet. Et fane dolendum eft, intercepiffe nobis fata egregium & utiliffimum opus de abbreviaturis Germanorum, quod molitus eft Nic. Staphor ftius. En tibi, erudite Lector, WALTHERVM non minora votis, fed longe, majora præftantem, quique, ceu Cl. Baringiusy) prodidit, B. Staphorstio, Hiftoriam ecclefiafticam Hamburgenfem edenti, in defcribendis Diplomatibus ex primis tabulis, opere & confilio adfuit, magnamque tunc temporis nominis gloriam in Novellis litterariis adeptus est. Nos vero haud decrevimus, in laudes WALTHERI, ejusque infignem & admirandam artem yeteres fcripturas pingendi, easque ad unguem exprimendi peritiam atque dexteritatem, excurrere: vigilatas noctes huic Operi impenfas enumerare: ærumnabilem molestissimumque laborem in adornando hocce Lexico adhibitum prolixius prædicare; quum haud opus fit, hos verbis efferre, quorum virtus folidum decus exhibet, quique jam per ora Virûm victores volitant.

Quandoquidem vero, ceu Jureconfultus d) monet, in foro cauffas dicentibus nefas effe videtur, nulla præfatione facti judici rem exponere, atque origine non repetita, illotisque, uti eft rò λɛyóμɛvov, manibus, protinus materiam tractare; nos operæ etiam pretium facturos effe confidimus, nonnulla de præfentis Lexici ratione & inftituto præfari, quæ, cum ibi veneris, evidentiorem intellectum præftant.

Obfervant Viri docti, & inter hos Mabillonius ) nec non Abbas Gottwicenfis ), Veteres alia fcribendi ratione in libris & Codicibus Mfl.