* SOLLEURE, staat: Zie ZoLVER. lees: Zie ZoLWER. SOLO (ZEE-VAN-), in Oost-Indië. Zie CELEBES (ZEE-VAN-). W. SOLOMBO (KLEIN-), eil. in Oost-Indië, in de Zee-van-Java, Z. van het eil. Borneo. Het is laag en met bosch bedekt. SOLOR (STRAAT-VAN-), straat in Oost-Indië. Zie ZIMANNO. W. SOLOSCHE-RIVIER, riv. in Oost-Indië. Zie BENGAWAN. W. SOLO-ZEE, in Oost-Indië. Zie CELEBES (ZEE-VAN-). W.

* SOMEREN, gem. De eene beestenmarkt valt in Maandag na (niet vóór) St. Marcus.

Het

* SOMERSZORG. Reg. 5, staat: DE HOEN. lees: DE HAAN. SOMORATOE of SERMARATOE, distr. in Oost-Indië, op het eil. Borneo, aan de Noordwestkust. Vroeger stond het onder het gezag van eenen Orang-Kaja en twee Pompakols; tegenwoordig is er een opperboofd uit eigenlijk Borneo, die den titel van Petingi voert. land, dat zoo wel door Dajakkers als Maleijers bewoond wordt, vormt ten N. eenen breeden uithoek; is zeer bergachtig, en als bezaaid met een aantal heuvels, die in het algemeen van het Noordwesten loopen. De Dajakkers bouwen tamelijk veel rijst, waarvan een gedeelte wordt uitgevoerd; ook worden hier vele tjikars of matten vervaardigd. De Maleijers bestaan voornamelijk van den koophandel, die zij op de naburige eilanden, alsmede op Sambas en Pontianak drijven. De aldaar ingekochte goederen verkoopen zij dan weder aan de Dajakkers. Vreemde vaartuigen wagen het niet hier te komen.

SOMORATOE of SERMARATOE, d. in Oost-Indië, op het eil. Borneo, aan de Noordwestkust, aan de riv. van den zelfden naam, aan welker eenen oever de Maleijers aan den anderen de Dajakkers wonen. Het getal der Maleijers is echter gering en zal wel niet meer dan twintig weerbare mannen beloopen.

SOMORATOE (DE) of DE SERMARATOE, riv. in Oost-Indië, op het eil. Borneo, welke zich in de Chinesche-Zee ontlast.

* SONDER-EYGSCHE-BEEK (DE) ontspringtu. bezuiden BaarlNassau.

*SON-EN-BREUGEL beslaat, volgens het kadaster, eene oppervlakte van 3290 bund. 44 v. r. 79 v. ell., waaronder 3162 bund. 44 v. r. 50 v. ell. belastbaar land. Reg. 7, staat: Eikersreit, lees: Ekkersrijt,

* SONNEVELDT (HET HUIS-) ligt 2 a. Z. ten W. van NoordwijkBinnen en 20 min. Z. van Valkenburg.

SONOBAIT, rijk in Oost-Indië, in het eil. Timor. Het hoofd voert den titel van Keizer.

SONSBEEKERBRUG, brug, prov. Overijssel, žu. O. N. O. van Denekamp, over de Geele-beek, in den weg van Denekamp naar Eekman enz. *SONSBRUG ligt in de heerl. Schoonrewoerd, aan den Diefdijk, 20 min. N. van Leerdam.

SOPHIA'S-BURG, buit., prov. Noord-Braband, gem. en ten N. O. in de kom van het d. Vught, ter plaatse, waar vroeger het Karthuizerklooster stond, zich uitstrekkende langs den straatweg van 's Hertogenbosch naar Eindhoven en achter tegen den Dommel. Dit alleraangenaamst gelegen buit. behoorde aan Z. M. WILLEM II, doch is voor diens Erven verkocht en wordt thans in eigendom bezeten door den Heer Mr. F. J. E. BERGMANN, Raadsheer bij het Provinciaal-Geregtshof te 's Hertogenbosch, en beslaat eene oppervlakte van 7 bund. SORANGAN, d. in Oost-Indië, op het eil. Java, resid. Bantam, reg. en afd. Tjiringin, distr. Tjibiliong.

XIII. DEEL.

74

SORG, fort in Oost-Indië, op het eil. Borneo, resid. Pontianak. Het is aldus genoemd naar den Luitenant-Kolonel SORG, die, den 11 September 1850, in een gevecht bij Pemangkat, aan het hoofd onzer troepen gekwetst en aan de gevolgen dier wonde overleden is.

*SORGVLIET ligt raimu. W. N. W. van 's Gravenhage, bijnau. Z. Z. O. van Scheveningen.

en

SOR MORRE, beter SORREMORRE, ligt 3 u. van Heerenveen, 1 u. van Oldeboorn, u. van Nes, waartoe het gedeeltelijk behoort, en telt 5 h. en ongeveer 40 inw. van welke 3 h. en ruim 20 inw. onder Oldeboorn, en 2 h. en 15 inw. onder Nes.

SORODJO, d. in Oost-Indië, op het eil. Java, resid. Pekalongan, op de noordelijke rag van den berg Prauw.

SORONDEL, distr. en d. in Oost-Indië. Zie SERONDEL. W. en A. SORREMORRE, geb., prov. Friesland. Zie SORMORRE. W. en A. SOSOKGAN, d. in Oost-Indië. Zie SoKSONGAN.

*SOUBURG, gem. Alblasserdam, ligt 10 min. O. N. O. van het dorp. *SOUBURG (OOST-) is met West-Souburg door eenen keiweg vereenigd. Bl. 588. Tegen den kerkmuur aan de zuidzijde is een eenvoudig gedenkteeken voor den Vice-Admiraal GERRIT VERDOORN VAN ASPEREN.

SOULEZ, Fransche naam van het d. SOLLER, grooth. Luxemburg. Zie SOLLER. W.

SOURETH, geb., prov. Limburg, gem. en 50 min. van Heerlen ; met 5 h. en 30 inw.

SOUVIGNIERSMUHLE, molen in het grooth. Luxemburg, kw. en arr. Luxemburg, kant. Mersch, gem. Bissen.

* SOUWERD. Staat: Zie SAUWERD. lees: Zie SAUWERT.

* SOVENHAREN. Staat: de Zevenaar, lees: de st. Zevenaar, *SPAARNDAM werd, even als de daar liggende sluizen, vroeger tot Kennemerland, thans tot Rijnland gerekend. Bl. 595. De

aldaar vermelde steenen beer is bij den watervloed van 1825 met zijne vleugels in zijn geheel gebleven, doch ten gevolge het bezwijken van eenen dergelijken steenen beer in den Waterlandschen zeedijk door genoemden watervloed, is in het jaar 1827 de dijk ter wederzijde van dezen steenen beer en ook van dien bij Halfwegen doorgetrokken. Bl. 596, reg. 2, staat: vier lees: vijf De op deze bl. vermelde grafelijkheidstol is tot in het jaar 1795 te SPAARNDAM geheven.

* SPAARNDAM (DE GROOTE-SLUIS-VAN-). Reg. 36, staut: 1854. lees: 1804. Het schutpeil zoo voor de Grootesluis als voor de Kolk- en de Kleinesluizen is 0,47 ell., boven A. P., mogende er met geen hoogeren waterstand geschut worden. Het peil aan deze sluis is 0,065 ell. onder A. P., niet 0,65 ell.

*SPAARNDAM (DE KLEINE-SLUIS-TE-), is wijd 3,50 ell. *SPAARNDAM (DE KOLKSLUIS-TE-). Reg. 253, staat: 18,80 ell. en wijd 6,90 ell. lees: 28,80 ell. en wijd 6,25 ell.

*SPAARNDAM (DE UITWATERINGS-SLUIS-TE-) is gebouwd en wordt onderhouden door de commissie van beheer en toezigt over de droogmaking van het Haarlemmermeer. Zij is diep op den slagbalk

5 ell. onder A. P.

* SPAARNDAMMER - POLDER paalt O. aan Spaarndam en het Spaarne, Z. aan het Spaarne."

van een

SPAARNDAMSCHE-ZEEDIJK. De overloop of overstorting gedeelte van dezen dijk bewesten Spaarndam, genaamd DE SLAPERDIJK lang 2300 ell., welke wel eens ter hoogte van 1 ell. en in het jaar 1803

nog tot 1,10 ell. plaats had, veroorzaakte dikwijls groote schade aan den dijk en achter liggende landen; daar zij echter moest dienen tot verlaging van het IJ, bij hooge vloeden werd zij vooral door de stad Amsterdam op hoogen prijs gesteld. Genoemde stad heeft dan ook lang de verhooging van dien dijk tegengegaan, doch eindelijk daarin toegegeven.

*SPAARNWOUDE-EN-HOUTRIJK-EN-POLANEN (DE ZUIDERPOLDER-VAN-) beslaat, volgens het kadaster, eene oppervlakte van 103 bund. 95 v. r. 82 v. ell.; als onder Spaarnwoude, volgens het kadaster, 80 bund. 81 v. r. 42 v. ell.; onder Houtrijk-en-Polanen, volgens het kadaster, 23 bund. 14 v. r. 40 v. ell. Het polderbestuur bestaat uit 5 Leden.

*SPAARNWOUDE-HOF-AMBACHT-EN-NOORD-HOUTRIJK

(VEREENIGDE-BINNENPOLDER-VAN-) paalt N. aan de Mooije-Hel, 0. aan den Hooge- of Rijnland-dijk, Z. aan de Amsterdamsche-vaart, W. aan de Liede. Deze pold. beslaat, volgens het kadaster, eene oppervlakte van 705 bund. 81 v. r. 87 v. ell., als onder Spaarnwoude, volgens het kadaster, 490 bund. 16 v. r. 55 v. ell.; onder Haarlemmerliede-Noord-Schalkwijk-en-Hof-Ambacht, volgens het kadaster, 94 bund. 83 v. r. 30 v. ell.; onder Houtrijk-en-Polanen, volgens het kadaster, 120 bund. 82 v.r. 2 v. ell.; telt onder Spaarnwoude 29 boerderijen, en wordt door twee molens, in de Mooije-Hel en de Liede, van het overtollige water ontlast. Het polderbestuur bestaat uit zeven Leden. SPAGET, b., prov. Noord-Braband, gem. en 5 min 0. van Stiphout; met 4 h. en 30 inw.

* SPANBROEK bevat mede het Baarsdorper meer, benevens de b. Oosteind, Westeind, Westwal, Bobbeldijk en Waterkant. De heerl. SPANBROEK is in het jaar 1848 bij koop overgegaan op den Heer PETRUS FRANCOIS VAN DER STEEN, Burgemeester van SPANBROEK. Het d. SPANBROEK ligt N. W. van Hoorn, Z. W. van Medemblik. De kerktoren is in 1850 gedeeltelijk gesloopt.

*SPANBROEK-EN-OPMEER telt 450 zielen, onder welke 225 Ledematen. Het beroep geschiedt onder agreatie van de Ambachtsheeren van Spanbroek en Opmeer. Onder de hier gestaan hebbende Predikanten verdient melding de vermaarde NICOLAAS SCHOTSMAN, die er van het jaar 1787 tot het jaar 1788 stond, en er nog geen jaar in dienst was.

* SPANJAARDS-BERG (DE) ligt 50 min. 0. van Vlagtwedde, u. van Bourtange. Hij is 1 ell. hoog.

* SPANJAARDSDIEP (HET) heeft, in eene noordwestelijke rigting, van Bourtange naar Vlagtwedde geloopen.

*SPANJAARDPUTJE (HET), 10 min. N. van Brigdamme, is gedempt en nu zaailand, hetwelk echter nog teekenen draagt, dat aldaar vroeger eene kom geweest is.

SPANKERSCHE-WAARDEN (DE), uiterwaarden, prov. Gelderland, arr. en kant. Arnhem, gem. Rheede. Deze uiterwaarden wateren uit, door eenen houten duiker, op den IJssel.

SPANSWEERD, voorm. havez., prov. Gelderland. Zie SPAANSWEERT. W.

SPARRENDAAL, vroegere naam van het oud adell. h. Rijsenburg, prov. Utrecht. Zie RIJSENBURG. W. en A.

*SPAUBEEK behoort tot het dek. Schinnen. De school wordt door 60 leerlingen bezocht. In 1847 is er een orgel in de kerk geplaatst. De pastorij, die 7 min. O. van de kerk gelegen was, is door het Fransche

Gouvernement met ongeveer 15 bond. lands verkocht en in 1819 met eenige gronden terug gekocht door de gemeente. Zij was geheel bouwvallig geworden, waarom een deel der stallingen in 1830 is afgebroken en zij door eene subsidie van het Gouvernement in 1845 herbouwd is. De kermis valt in den vierden Zondag in October en Zondag voor Pinksteren.

SPECKHOLTZ (ONDER-), geh., prov. Limburg. Zie ONDER-SPECKHOLTZ. W.

SPEELBERG, buit. met boerderij, prov. Utrecht, gem. en in de van het d. Baarn, eene oppervlakte beslaande van 7 bund. 31 v. r. 5 v. ell.

kom

SPEELHEUVEL, eigenlijk DE GROOTE-SPEELHEUVEL, is een bepoot plein of marktveld, tot de kom van het d. Someren behoorende, omgeven door 19 h., bewoond door ruim 100 inw. Daarop staat het raad- of gemeentehuis.

SPEELHEUVEL (DE KLEINE-), bepoot plein of marktveld, prov. Noord-Braband, gem. Someren, tot de kom van het dorp behoorende. Dit plein is omgeven door 13 h., bewoond door 75 zielen. Daaraan stond de school, welke in 1848 afgebroken en door eene veel aanzienlijkere op den Groote-Speelbeuvel vervangen is.

* SPEELHUIS (HET), bij Breda. Het Sterreboschje of zoogenaamd Belcrumsboschje was vroeger door een staketsel omgeven en diende tot een hertenkamp. Derwaarts ging men door de achterpoort van het kasteel door eene dubbele laan van ijpenboomen, waar nevens eene palmasiebaan was. De boomen dezer laan, nabij de stad, zijn, bij de belegering in 1624, omgehouwen.

*

SPEELHUIS-POLDËRTJE (HET). Staat: Zie BELCRUM. lees: Zie

BELCRUM-POLDER.

SPEERS of SPEERSTERHUIZEN, geh., prov. Friesland, gedeeltelijk kw. Oostergoo, griet. Rauwerderhem, 10 min. W. van Sybrandaburen, † u. Z. W. van Deersum, tot welke beide d. dit gedeelte behoort; gedeeltelijk kw. Westergoo, griet. Wymbritseradeel, 20 min. N. W. van Gauw; met 7 h. en 32 inw., van welke 3 h. en 16 inw. onder Sybrandaburen, 5 h. en 10 inw. onder Deersum en 1 h. met 6 inw. onder Gauw.

* SPEKETERS-POLDER beslaat, volgens het kadaster, eene oppervlakte van 145 bund. 44 v. r. 16 v. ell. schotbaar land; telt 5 h., waaronder 2 boerderijen, en wordt door eenen molen, op den Raaxmaatsboezem, van bet overtollige water ontlast. Het polderbestuur bestaat uit eenen Dijk graaf en drie Molenmeesters.

SPEKHOLTZER-HEIDE, geb., prov. Limburg. Zie SPECKHOLTZER

HEIDE. W.

SPEKOPWIJK (DE), water, prov. Overijssel, zijnde een zijtak der Dedemsvaart, lang 2500 ell., uit het zesde pand dier vaart tot digt bij den Vriezendijk loopende.

SPERGIE-POLDER (DE) paalt N. aan het Vloeispui, O. aan de Binnen-en-Buiten-Rib, Z. aan den Amelia-polder, W. aan den Ossenkop, en beslaat eene oppervlakte van 8 bund.

SPERKHEM, h., prov. Friesland, kw. Westergoo, ten Z. even buiten Sneek.

*SPERNEREWALD. Staat: Zie SPAARNEWOUDE. lees: Zie SPAARNWoude. SPEUL ligt gem. Hilvarenbeek.

SPIEGEL (HET). Dat gedeelte der uitgegravene landen, rondom de vesting Naarden, prov. Noord-Holland, gelegen ten Z. W. dier stad,

tusschen de Karnemelksloot en den kerkweg naar Bussem. Daarin staan 4 verspreid liggende h., bewoond door 20 zielen.

SPIEGELNISSE-POLDER. Het land ligt 2,04 ell. onder A. P. * SPIERDIJK, d., prov. Noord-Holland. - In 1849 is alhier eene nieuwe R. K. kerk met toren aanbesteed, zijnde de oude kerk met pastorij voor afbraak verkocht. De nieuwe kerk, even als de pastorij, een sterk en doelmatig ingerigt gebouw, met cenen toren en van een orgel en drie altaren voorzien, is uit eigen fondsen door de gemeentenaren opgetrokken.

* SPIERDIJK (ZUID-), b. in Noord-Holland, zijnde dat gedeelte van het d. Spierdijk, hetwelk onder Berkhout-en-Baarsdorp behoort. * SPIERIEN. Staat: Zie GUADELOUPE. lees: Zie GUADALOUPE.

* SPIERINGSHOEK (HET HUIS-TE-) ligt 11⁄2 u. W. van Rotterdam. SPIERINGS WATERING (DE), water, prov. Zuid-Holland, gem. Rijswijk, in eene zuidoostelijke rigting loopende van den Wateringscheweg naar de Kastanje-watering

SPIJK, d. in Fivelgo. Bl. 627. Er is in 1847 eeue Christelijke Afgescheidene gem. opgerigt, welke bij koninklijk besluit van 17 October 1847, no. 55, erkend is en tot eersten Leeraar gehad heeft J. R. KREULEN, die in het jaar 1846 herwaarts kwam en in het jaar 1849 vertrok. De kerk is een nieuw steenen gebouw, zonder toren of orgel.

*SPIJK, buurs. op de Lijmers, ligt niet ter plaatse waar de Rijn en de Waal van elkander scheiden, maar bijna 1 u. O. van Lobith, alwaar het Spijksche veer is op Griethuizen.

SPIJK (HET) of SPEYK, geh., prov. Noord-Braband, gem. en 20 min. Z. van Oisterwijk; met 4 h. en ruim 30 inw.

SPIJK (HET), landg., prov. Noord-Braband, gem. en 20 min. Z. van Oisterwijk, eene oppervlakte beslaande van 34 bund. 15 v. r. 11 v. ell. SPIJK (RENEDEN-), pold., prov. Gelderland, arr. Arnhem, kant. Zevenaar, gem. Herwen-en-Aardt.

SPIJK (BOVEN-), pold., prov. Gelderland, arr. Arnhem, kant. Zevenaar, gem. Herwen-en-Aardt.

* SPIJK (HET HUIS-TE-), prov. Zuid-Holland, lagu. van Gorinchem, en is in 1814 afgebroken. Men ziet er nog de singels, het bassecour en den waterkom aan de grachten, die het huis omringden. SPIJK (POLDER-VAN-), pold., gedeeltelijk prov. Gelderland, gedeeltelijk prov. Zuid-Holland. Zie SPIJKSCHE-ELD (Het).

SPIJKENISSE-EN-BRABAND bevat het d. Spijkenisse, de geh. Haastel en Hoek, benevens de b. Westdijk.

* SPIJKER, Voorm. adell. h., staat: Zie POLLENSTEIN. lees: Zie POLLESTEIN.

SPIJKER (DE), in den Bommelerwaard. Reg. 5, staat: dik torentje; lees: daktorentje; Reg. 11, staat: JEANNETTA VAn Ever

DINGEN lees: JEANNETTE, VAN EVERDINGEN

SPIJKER (DE), ook wel AAN-DE-MOLENS en BUITEN-DE-KOPPEL, geh., prov. Utrecht, gem. Hoogland, u. Z. van den llam; met 11 h., 2 houtzaagmolens, 1 korenmolen en 60 inw.

SPIJKERBOOR, vaarwater in Rijnland, loopt tusschen den Kooipolder en den Kaager-polder door, van het Zweiland in de Kever. SPIJKERBOOR, geh. in Waterland. Aldaar is eene wipbrug in het jaagpad van het Noord-hollandsehe-kanaal, wijd in den dag 6,28 ell. § SPIJKERHOFSTEDE, lecs: SPIJKERSHOFSTEDE, hofstede, prov. Utrecht. Zie VREESWIJK. W. en A.