* WILDRUST, ligt 14 u. van 's Gravenhage, u. Z. W. van Wassenaar. Deze hofstede, welke thans vereenigd is met GrootHaesebroek, was groot 36 bund. 17 v. r. 9 v. ell.

WILGEN (DE), geb., prov. Friesland, kw. Oostergoo, griet. Smallingerland, 40 min. N. van Boornbergum; met 38 h. en 150 inw. WILHELMINA-POLDER, in Staats-Vlaanderen. Reg. 6, staat: Heukels-polder, lees: Beukels-polder.

• WILKENS. Reg. 2, staat Suriname, lees: de Suriname, WILLEMSDORP, bies- en rietplaat, prov. Zuid-Holland, arr. Dordrecht, kant. Ridderkerk, gem. Pernis-en-'s Graven-Ambacht; in de Nieuwe-Maas.

* WILLEMSDORP, geh., prov. Zuid-Holland, heeft eene haven en telt 7 h. en ruim 50 inw.

*

WILLEMSLUIS. Bij deze sluis staan thans 7 h. met ongeveer 50 inw. Zie voorts het art. NOORDHOLLANDSCH-KANAAL (HET). W. en A. * WILLEMSOORD, kolonie der maatschappij van weldadigheid, ligt ook gedeeltelijk prov. Friesland, griet. Stellingwerf-Westeinde, 5 min. Z. van Steggerda, waartoe dat gedeelte behoort, en telt thans 180 h. met ongeveer 1060 inw., als: 162 h. en 930 inw. onder Steenwijkerwold, en 28 h. met 140 inw. onder Steggerda. In het jaar 1851 is aldaar, aan de oostzijde van den straatweg van Meppel naar Leeuwarden en op korten afstand daarvan, eene Herv. kerk gesticht, zijnde een klein gebouw, met eenen houten toren, doch zonder orgel. * WILLEMSOORD, etablissement der marine. Het groote dok is lang 511 ell., breed 133 ell., diep ruim 7 ell. Zie voor de sluiswerken bet art. NOORDHOLLANDSCH-KANAAL (HET). – De stoommachine voor het kieldok is van 48 paardenkracht en werkt met 9 pompen. Bl. 455. De aldaar vermelde tweede weg is thans mede bestraat en over de koopvaarders-binnenhaven ligt thans eene fraaije dubbele ophaalbrug in genoemden zijtak. — Er is nog een derde uitgang aan de westzijde van het etablissement met een wachthuis daarneven.

* WILLEMSTAD, gem. Reg. 41, staat: op Bergen-op-Zoom. lees: van Bergen-op-Zoom. Bl. 463, reg. 22, staat: fort Ooltgensplaat lees: fort te Ooltgensplaat

* WILLEMSTAD, st. in West-Indië. Bl. 406. De R. K. gemeente, wordt bediend door eenen Pastoor, twee Kapellaans en twee Hulppredikers.

* WILLEMSVAART (DE) verbindt den IJssel met de buitengrachten der stad Zwolle en het Zwarte water. Dit kanaal is breed in den bodem 17 ell. en op den waterspiegel 21 ell., diep 1,89 ell. onder gewoon hoog water of 1,80 ell. onder A. P. Het bestaat slechts uit één pand, waarvan de waterstand verandert met dien van het Zwartewater, van hetwelk het sleehts door eene keersluis, aan den singel der stadsgracht, afgesloten is. Aan den IJssel is eene schutsluis, de Willemsluis genaamd, wijd 6,04., diep op den slagbalk 2,14 ell. onder A. P., en bestaande uit ééne binnen- en ééne buitensluis, ieder met een paar deuren, vormende te zamen eene schutkolk lang 96 en breed 26 ell. Er liggen over dit kanaal twee ophaalbruggen over De zuivere opbrengst van dit kanaal is jaarlijks 9 à 10,000 Reg. 40 stant: pennestreed lees: pennestreek

sluizen. gulden.

--

§ WILLEMSVAART (ZUID-), kanaal, loopende door de provinciën Noord-Braband en Limburg, tusschen hare hoofdplaatsen 's Hertogenbosch en Maastricht. Het dient tot gemakkelijker en spoediger vervoer dan langs de kronkelende en snel afstroomende Maas, terwijl, door

het thans (1851) voltooide kanaal van Maastricht naar Luik, eene belangrijke gemeenschap tusschen deze drie steden is ontstaan. Op den 18 November 1822 werd de eerste steen aan dit werk gelegd en in 1826 werd het voltooid, volgens het ontwerp van den Inspecteur-Generaal GOUDRIAAN. Dit kanaal, dat eenen aanvang neemt binnen de stad Maastricht, ontvangt zijn water aldaar uit een bassin, dat eene oppervlakte heeft van 12500 v. ell. en waarin ook het ge noemde Luiksche kanaal zich stort, dat door eene schutsluis daarvan afgesloten wordt. Door de hoofdsluis of schutsluis no. O wordt de gemeenschap van dit bassin met de Maas daargesteld; deze sluis heeft 4 paar deuren, 2 paar keeren een verval dat tot op 4,20 el kan klimmen en de twee andere paren dienen tot keering voor de inundatie; de lengte dezer sluis is 81,80 ellen. Uit deze havenkom, loopt het kanaal Noordwaarts aan, door de vestingwerken, waartoe in 1825 drie gewelven onder de wallen gebouwd zijn; treedt aau de Smeermaas op Belgisch grondgebied; ontvangt, even boven sluis no. 18, onder Bocholt, het Kempensche kanaal; komt voorbij sluis no. 17 weder in Nederlandsch Limburg; loopt langs het stadje Weert; vormt aldaar eene kom, lang 110 en breed 70 ellen, en treedt bij de Zevenmoeren onder de gem. Someren, in de prov. Noord-Braband; loopt voorts in eene Noordwestelijke doch hockige strekking, nabij Someren en Lierop, langs Helmond en Donk en van daar, bijna in dezelfde strekking, langs Middelrode naar 's Herlogenbosch, daarbij de dorpen Veghel, Dinther, Heeswijk, den Dungen en Berlicum, op korten afstand Voorbijgaande. Aan den kleinen Hekel komt het kanaal binnen de stad door eene keersluis, die, met eene tweede keersluis, gelegen op 123 ell. van de eerste, eene schutkolk vormt en loopt aan den zoogenaamden Boom, bij de Citadel, in de Dieze. · Dit kanaal heeft twee zijtakken, als eene tusschen sluis no. 8 en 9 bezuiden Helmond op Eindhoven en eene bij sluis no. 4 op Veghel en heeft losplaatsen te Weert, Someren en Beek en in de havens van Helmond en Veghel. De kosten van het onderhoud worden door het Rijk, onder genot der inkomsten, gedragen. De lengte van het kanaal bedraagt 122549 ellen of ruim 22 aren gaans, verdeeld als volgt: van de Hoofdsluis te Maastricht tot aan de Noord-Brabandsche grenzen 67549 ell., en van die grenzen tot aan de rivier de Dieze 55000 ell., de breedte op den bodem bedraagt 10 ell., de breedte op den waterspiegel 18 ell., de gemiddelde diepte 2,10 ell. Het peil der Maas bij middelbare zomerstand aan de hoofdsluis te Maastricht is 41,95 ell. boven A. P. of 0.40 ell. boven de nul der peilschaal aan de Maasbrug aldaar. Het peil te 's Hertogenbosch is 2,70 ell. boven A. P. of 1,41 ell., beneden de nul der peilschaal aan den havenmuur der Dieze. Het geheele verval van het kanaal, is diens volgens 59,25 ell. — Dit verval is verdeeld over 20 panden, door 20 schutsluizen, daaronder begrepen de hoofdsluis te Maastricht, genommerd van 0 tot 19 en ieder wijd in den dag 7 ell., bovendien heeft men 4 keersluizen, waarvan twee binnen de vestingwerken te Maastricht en de twee reedsgenoemden binnen de vesting 's Hertogenbosch, welke elk te zamen genomen eene schutting vormen, bestaande iedere keersluis uit een paar puntdeuren, behalve die in het glacis te Maastricht, welke koppeldeuren heeft. Daarover liggen 2 vaste bruggen in de traversen der vestingwerken te Maastricht, eene draaibrug te Lanklaar, eene dubbelde ophaalbrug in den grooten weg der 1e klasse no. 8 binnen 's Hertogenbosch en 36 enkele ophaalbruggen; liggende in het geheel 13 ophaalbruggen over de sluizen,

terwijl nog 8 veerponten tot overgangsmiddel dienen. De kosten van dit kanaal hebben bedragen 4,450,000 guld.

WILLERHEIDE, geh., prov. Limburg. Zie HEIDE. W. en A.

* WILLERIE wordt ook wel WELHERI gespeld, doch de eigenlijke naam is WELERI.

WILLERIE, bosch in Oost-Indië. Zie WELERI. W.

* WILLERIE. Bl. 474, reg. 22, lees: WILLIRIE.

WILLESKOP-EN-KORT-HEESWIJK. Reg. 8 staat: 53 h. lees: 33 h. WILLIGE-VLAK (DE). Deze duinvallei bestaat heden niet meer. Alleen op het strand meent men er nog sporen van te vinden in de aldaar liggende dariën en wortels van oude boomen.

WILLOUTS-POLDER beslaat, volgens het kadaster, eene oppervlakte van 12 bund. 16 v. r. 90 v. ell.; bevat slechts ééne boerderij en watert uit door de sluis van Baarland, gemeen met andere polders, op de Wester-Schelde. Het polderbestuur bestaat uit eenen Dijkgraaf, twee Gezworenen en eenen Ontvanger-Griffier.

WILMKEBREEK. Staat: Zie WILLIKKEBREEK. lees: Zie CADOELERMEER. WILNISSER-ZUWE (DE), weg in het Nederkwartier der prov. Utrecht. Zie Zuwe (DE). W.

WILP, d. Bl. 476. In het jaar 1849 is het oude orgel door een nieuw sierlijk en welluidend vervangen, hetwelk door vrijwillige bijdragen der gemeente is daargesteld en den 23 December van dat jaar is ingewijd.

*WILP (DE), geh., telt 122 h. en ongeveer 730 inw., als: 26 h. en ruim 140 inw. in Opsterland en 96 h. 480 inw. onder Marum. WILPSCHE-EN-NIJENBEEKER-KLEI (POLDER-VAN-DE-) watert uit door den Ouden-IJssel op den IJssel, met eene steenen sluis, wijd 3,45 ell.

* WILRE wordt door de landlieden niet WILDER maar WOLDER genoemd, en ligtu. van Maastricht.

WILSEN, buurs., prov. Overijssel. Zie WILSUM. W.

WILSINK (HET), boerenerve, prov. Gelderland, gem. en 11⁄2 u. Z O. van Gorssel, tot het landg. het Huis-te-Voorst behoorende. * WILSUM, gem., bevat de buurs. de Nieuwstad, Harsenhorst, Uiterwijk en het Onderdijksche, en beslaat, volgens het kadaster, eene oppervlakte van 726 bund. 20 v. r. 70 v. ell., waaronder 726 bund. 2 v. r. 10 v. ell. belastbaar land. Bl. 479. Het

Bl. 488.

R. K. huisgezin dat er woont parochiëert te Kampen. Van het Gasthuis, waarvan LINDEBORN gewaagt en dat waarschijnlijk oorspronkelijk een klooster geweest is, bestaan nog eenige opkomsten, waaruit enkele behoeftigen worden bedeeld. De kermis valt in den eerst en Dingsdag in October.

WILSUMER-WEERD watert uit door eenen bouten duiker op den

IJssel.

* WILSVEEN telt 29 h. en 210 inw.

WILT (DE), buurs. en landg., prov. Gelderland. Zie MILT. WILT (DE SLUIS-AAN-HET-), voorm. sluis, prov. Noord-Braband, gem. Alem-Maren-en-Kessel. Deze sluis, welke in November 1824 is weggenomen, was wijd in den dag 3,766 ell. en hoog 3,661 ell., voorzien met een paar puntdeuren en eene rei schotbalken. deze sluis is in het jaar 1737 een houten watermolen gebouwd, opmalende boven het zomerpeil 1,25 eli., doch welke molen in 1835 is afgebroken.

* WILTHOF. Staat: buit. lees: voorm. adell. h.

Buiten

WILTSKAMP (DE), geh., prov. Groningen, gedeeltelijk gem. Vlagtwedde, gedeeltelijk in het koningrijk Hannover. Het gedeelte, dat tot Nederland behoort, telt 8 h. en ruim 60 inw.

* WILTZ, kant. Reg. 3, staat: de Belgische kant. lees: het Belgische kant.

* WILTZ, voorm. graafs. Bl. 483, rcg. 7, staat: de Gravin ERMESINDE, lees: ERMESINDE, Gravin van Luxemburg.

* WILTZBACH (DE). Staat: Luvemburg. lees: Luxemburg.

* WILWERDINGEN. De kapel is aan den H. LAMBERTUS toegewijd en behoort tot de par. Weiswampach.

en A.

* WILWERWILTZ. De bijkerk is aan den H. WILLIBRORDUS toegewijd. WIMMENHOVEN, geh., prov. Drenthe. Zie WEMMENHOVE. W. WINAAM, naam, welken men bij verkorting geeft aan het d. WYNALDUN, prov. Friesland. Zie WYNALDUM.

W.

* WIND (HET) ligt op de afscheiding tusschen de Ilper-Gouw en de Purmerlander-Gouw, en dient om de pramen en schuiten van het eene vaarwater in het andere te brengen. Aan het WIND eindigt de schulpweg, die van Purmerende door Purmerland loopt, en begint het planken voetpad naar den Ilp.

*WINDA moet vervallen.

* WINDAS (HET) ligt 20 min. N. van Hauwert, en telt 16 h. en ruim 70 inw.

WINDELBRUNNEN (DE), bron, grooth. Luxemburg, gem. Ettelbruck. Deze bron ontleent haren naam van de menigte doeken of windselen, die hier werden gewasschen, toen in 1668 de pest te Diekirch was uitgebroken en de inwoners naar het woud Seitert gevlugt waren, waardoor hier vele geboorten onder den blooten Hemel plaats hadden.

WINDELBURGHOF of NEUHOF, alleen staande hoeve, grooth., Luxemburg, gem. Ettelbruck.

*

WINDENBURG, lag ten Z. en tegen het d. Dreischor. De daartoe behoord hebbende gronden, beslaande eene oppervlakte van 24 v. r. 90 v. ell., erf en vijver, worden thans in eigendom bezeten door den Heer ADRIAAN ZONNEVYLLE, woonachtig te Dreischor.

* WINDESHUM, op bl. 488, lees: WINDESHEIM. *WINDESHEIM (HET HUIS-TE-) staat in het d. Windesheim, beslaat eene oppervlakte van 41 bund. 25 v. r. 62 v. ell. * WINDEWEER telt 202 h. en 1170 inw. *WINDEWEER-EN-LULA telt 241 h. en ruim 1340 inw. staat: 1786 lees: 1756

en

Reg. 7,

WINDHAGEN, geh., prov. Groningen. Zie WISTHAGen. W. WINDOESSAN, d. in Oost-Indië, op het eil. Java, resid. Madion, met eene indigofabrijk

WINDSHOEK, geh., prov. Overijssel, gem. Ambt-Almelo, 10 min. 0. van Almelo; met 37 h. en 190 inw.

WINKEL, gem., bevat slechts een gedeelte van de Langereis en telt 800 (niet 1800) Herv.

ziet

men

* WINKEL (DE), voorm. state. Ter plaatse waar zij gestaan heeft, thans eene boerenhofstede, welke, met de daartoe behoorende gronden, eene oppervlakte beslaat van 21 bund. 56 v. r. 26 v. ell. WINKEL (DE), geh., prov. Limburg, gem. en 20 min. Z. O. van Posterholt; met 4 h. en ruim. 40 inw.

WINKEL (LUTJE-) ligt † u. N. van Winkel en telt 24 h. en 120 inw. WINKELDER-WEERE, staat: Niederkogge, lees: Niedorperkogge,

WINKELMOLEN, geh., prov. Limburg, gem. en 6 min. 2. 0. van Neer; met 8 h. en 40 inw.

WINNEWEER, geh., prov. Groningen, gem. en 1 u. O van Ten-Boer, u. N. van Wittewierum, waartoe het behoort; met 3 h. en 20 inw. WINONG, d. in Oost-Indië, op het eil. Java, resid. Samarang, reg. Demak, distr. Mangar. Den 5 September 1850 ontstond aldaar brand, waardoor 4 h. en 154 hamat padie vernield werden. *WINSCHOTEN, Reg. 5, staat: de plattelandst. lees: het vl. Bl. 498, reg. 10, staat: Het d. lees: Het vl.

WINSCHOTERZIJL telt 9 h. en ongeveer 70 inw.; als: 1 h. en 10 inw. onder Winschoten; 2 h., een houtzaagmolen en 20 inw. onder Beerta, en 6 h. en ongeveer 40 inw. onder Wedde.

* WINSCHOTER-ZUIDERVEEN, geh., prov. Groningen, telt 25 h. eu ruim 150 inw.

WINSINGE-SLOOT (DE), waterafleiding in het dingspil Noordenveld, prov. Drenthe, gem. Roden, ten Z. van het Leekstermeer, in eene noordelijke rigting, loopende van Roderwolde naar de Matsloot, bij het Leekstermeer.

*WINSUM, gem., prov. Groningen, bevat, behalve de in het Wbk. vermelde, ook nog de geh. Winsumer meeden, Alinghuizen en Ernstheem. Tot de ringsynagoge te WINSUM behooren mede de gem. Adorp, Warffum, Baflo, Eenrum, Leens en Ulrum; zij telt 130 zielen. Het d. WINSON heeft eene steenen brug over het Winsumerdiep. De ringsynagoge bestaat slechts uit eene kamer, die tot kerk is ingerigt.

*WINSUM, d., prov. Friesland, telt 78 h. en 550 inw., en, met de daartoe behoorende geh. Memerd en Weakens en de b. Winsumer-Brugbuurt, 86 h, en 590 inw., onder welke 545 Herv., 30 Doopsgez. en 12 R. K. De kerk heeft eenen stompen toren, doch geen orgel. De dorpschool wordt gemiddeld door 75 leerlingen bezocht.

*WINSUMER-BRUGBUURT heeft eene brug over de vaart van Franeker naar Sneek.

WINSUMERDIEP (HET), water, prov. Groningen, gem. Winsum, in eene oostelijke rigting loopende van Winsum naar Onderdendam en de Winsumer- en Schaaphalster-zijlen.

WINSUMERMEEDEN, geb., prov. Groningen, gem. en 20 min. 0. van Winsum, bestaande uit eenige boerderijen op een groot, vlak en laag veld. Men telt er 34 h. en 210 inw.

WINTER (DE), hofstede, prov. Zuid-Holland, gem. en u. N. van Zevenhoven, in den Zevenhovensche-polder. Deze hofstede beslaat, met de daartoe behoorende wei-, hooi- en bouwlanden, eene oppervlakte van 38 bund. 11 v. r. 80 v. ell.

WINTERDIJK (DE), dijk, prov. Noord-Braband. Zie ZEEDIJK (DE). * WINTERSWIJK, kerk. ring, telt 18,000 zielen, onder welke 8800 Ledematen.

* WINTERSWIJK. De Herv. gem. telt 6800 zielen, onder welke 3200 Ledematen. Van 1600 tot 1700 is de dienst in de Doopsgez. gem. gratis waargenomen door Liefdepredikers of ook voorlezingen gehouden door een der Leden in eene kamer. In het laatst der zeventiende eeuw kwam wel eens een Doopsgez. Predikant uit Zutphen de dienst waarnemen, doch in 1700 werd als vasten Predikant beroepen Jos JETSRE WENKELAAR uit Harlingen, die den 15 Januarij 1741 overleed. Bl. 515. In October 1629 is de hooge spits, welke toen op den toren