Pagina-afbeeldingen
PDF
ePub

Het wapen dezer gem. is van azuur, met eenen boom, waarop drie vogels en staande op een terras, alles van goud.

ZIJBECARSPEL-POLDER (DE), pold. in de Vier-Noorderkoggen, prov. Noord-Holland, arr. Hoorn, kant. Medemblik, gem. Zijbecarspel-en-Benningbroek; palende N. O. aan den Polder-van-Opmeer, en de Meerlanden, N. aan den Abbekerker-ban, O. aan den Benningbroeker-polder, Z. aan de Westender-landen en den Polder-van-Spanbroek. Deze pold. beslaat, volgens het kadaster, eene oppervlakte van 769 bund.

ZIJDE (DE), water in Schieland, prov. Zuid-Holland, gem. Zevenhuizen, hetwelk nabij Moercapelle uit de ringsloot van de droogmakerij de Zuidplas voortkomt en in cene westelijke rigting naar de Rotte loopt, met welke rivier dat water door een verlaat gemeenschap heeft.

ZIJDEBALEN, voorm. buit. in het Nederkwartier der prov. Utrecht, arr., kant., gem. enu. N. W. van Utrecht, buiten de Waardbarrière, op den Oort, onder den geregte van Pijlsweerd, aan de Vecht en den straatweg van Amsterdam naar Utrecht.

Op dit voorm. buit..bestond nog, vóór ruim 40 jaren, de beroemde zijderederij in het laatst der zeventiende eeuw, door JACOB VAN MOLLEN, op zijne toenmaals vorstelijke en door den Dichter HOOGVLIET bezongen lustplaats, gesticht. Thans bestaan er twee warmoeziershofsteden te zamen groot 6 bund. 16 v. r. 20 v. ell.

ZIJDEL (DE) of HET ZIJPELMEER, water, vroeger in het Nederkwartier der prov. Utrecht, thans prov. Noord-Holland, gem. Uithoorn, dat uit de Legmeer voortkomt en in eene zuidoostelijke rigting naar den Uithoorn loopt, waar het zich met een verlaat aan den Amstel aansluit.

ZIJDELINGSDIJK (DE ST. JANS-) of DE ST. JANS-ZIJDELINGSCHE-DIJK, gewoonlijk de ZIELENDIJK genoemd, in oude stukken ook ZIELINGSDIJK, oude dijk op de zuidelijke grens van het westelijke deel van StaatsVlaanderen, in het Vrije-van-Sluis, prov. Zeeland, in eene westelijke rigting, loopende van het Belgische d. St. Laurens naar den Praetpolder, gem. Eede.

Volgens het gevoelen van sommigen zoude het moeten zijn de ZɛɛLINGSDIJK, d. i. het gedeelte van den Graaf-Jansdijk, dat onmiddellijk tegen eenen arm der zee lag; terwijl het andere gedeelte wel gelegd was om Vlaanderen tegen overstroomingen te beveiligen, maar toch niet onmiddellijk tegen het water lag.

In November 1848 zijn bezuiden dezen dijk, op Belgisch grondgebied, bij het graven van het uitwateringskanaal naar Heist, naauwelijks 4 ell. beneden den grond, opmerkelijke olifantsbeenderen gevonden, namelijk: een maaltand en twee slagtanden, zijnde de laatste 2 ell. lang en ruim 3 palm. in omtrek; een dezer was nagenoeg geheel, de andere afgebroken. Deze beenderen kwamen overeen met die, welke afgebeeld zijn in de Messager des sciences et des arts dans la Belgique. Gand, 1834, Tom. II, planches III, figur 1 et 5. Memoire sur les ossements fossiles d'elephans trouvés en Belgique. Daar bij was nog een been, door sommigen gehouden voor eenen hoorn, doch door bevoegden geacht te zijn eene der valsche ribben van den olifant. ZIJDELMEER (HET), water, vroeger in het Nederkwartier der prov. Utrecht, thans prov. Noord-Holland. Zie ZIJDEL (DE). ZIJDENSKERK, d. in de Niedorper-kogge, prov. Noord-Holland, Zie ZIJDEWIND.

ZIJDENT (TER), b. in de Vier-Noorderkoggen, prov. Noord-Holland, arr. en 2 u. N. W. van Hoorn, kant. en 3 n. Z. W. van Medemblik, gem. en 5 min. Z. van Spanbroek.

ZIJDEPOLDER (DE), pold. in den Crimpenrewaard, prov. ZuidHolland, arr. Rotterdam, kant. Schoonhoven, gem. Ouderkerk-opden-IJssel, palende N. W. aan het Buitenland van den IJssel, N. Ò. aan den Geer-polder, Z. O. aan Schuwachts-diep, Z. W. aan het Langeland.

Deze pold. beslaat, volgens het kadaster, eene oppervlakte van 374 bund., alles schotbaar land, en wordt door twee molens, op den IJssel, van het overtollige water ontlast. Het land ligt 1,54 ell. onder A. P.

ZIJDEPOLDER) (DE, pold. in Rijnland, prov. Zuid-Holland, arr. Leyden, kant. Voorburg, gem. Veur-en-Noordzijde-van-den-Leidschendam; palende N. W. aan den Veen-polder, N. O. aan den Fluit-polder, Z. O. aan het hooge land onder Leydschendam, Z. W. aan den Binnen-polder en den Boven-Veen-polder.

Deze pold. beslaat, volgens het kadaster, eene oppervlakte van 151 bund., alles schotbaar land, en wordt door eenen molen, op de Dobbewatering, van het overtollige water ontlast. Het land ligt

0.95 ell. onder A. P.

ZIJDERVELD, heerl. in de Vijf-Heerenlanden, prov. Zuid-Hol land, arr. Gorinchem, kant. Vianen, gem. Everdingen-en-Zijderveld: palende N. aan de heerl. Everdingen, O. aan den Diefdijk, die haar van het graafs. Culenborg scheidt, Z. aan het graafs. Leerdam, W. aan het graafs. Leerdam en de heerl. Tienhoven.

Deze heerl. bestaat uit de pold. Over-Zijderveld en NederZijderveld en bevat het d. Zijderveld, benevens eenige verstrooid liggende h., beslaat eene oppervlakte van 298 bund. 70 v. r. belastbaar land; telt 93 h., bewoond door 102 huisgez., nitmakende eene bevolking van 540 inw., die meest in den landbouw hun bestaan vinden.

De Herv., die er ruim 500 in getal zijn, onder welke 170 Ledematen, maken eene gem. uit, welke tot de klass. van Gouda, ring van Leerdam, behoort. De eerste, die, na de scheiding van Everdinaldaar het leeraarambt heeft waargenomen, is geweest LUKAS MEINARDI, die in het jaar 1619 herwaarts kwam, en in het jaar 1620 of 1621 overleed. Het beroep is eene koninklijke collatie.

gen,

De R. K., die er ongeveer 25 in getal zijn, parochiëren te Everdingen. Men heeft in deze heerl. ééne school, welke gemiddeld door een getal van 50 leerlingen bezocht wordt.

[ocr errors]

Deze heerl. behoorde voorheen den Heer vAN ARKEL. In het jaar 1312 gaf JOHAN VAN ARKEL aan die van ZIJDERVELD cenen vrijen watergang, genaamd den Huibert.

Het d. ZIJDERVELD of SIJDERVELDT, ook wel eens ZUIDERVELD gespeld, ligt 4 u. N. O. van Gorinchem, 1 u. Z. O. van Vianen, u. Ž. Z. W. van Everdingen. Men telt er in de kom van het d. 22 h. en 110 inw. De kermis valt in op den eersten Zondag in Julij.

ZIJDERVELD (NEDER-), pold. in de Vijf-Heerenlanden, prov. Zuid-Holland, arr. Gorinchem, kant. Vianen, gem. Everdingen-enZijderveld; palende N. aan Over-Zijderveld, O. aan den Diefdijk, welke hem van den Tienhovensche-polder scheidt, Z. aan Kortgerecht, W, aan Over-Boeikop en Bolgerijen.

Deze pold. wordt door eene sluis, op den Huibert, van het overtollige water ontlast.

ZIJDERVELD (OVER-), pold. in de Vijf-Heerenlanden, prov. Zuid-Holland, arr. Gorinchem, kant. Vianen, gem. Everdingen-enZijderveld; palende N. aan Everdingen en Zeisdal, O. aan den Diefdijk, welke hem van den Goilberdingsche-polder scheidt, Z. aan Neder-Zijderveld, W. aan Bolgerijen en Tienhoven.

Deze pold. wordt op den Huibert, van het overtollige water ontlast. Het land ligt 0,55 ell. boven A. P.

ZIJDESKERKE, d. in de Niedorper-kogge, prov. Noord-Holland. Zie ZIJDEWIND.

ZIJDEWIJN, heerl. in de Langestraat, prov. Noord-Braband. Zie ZUIDEWIJN-CAPELLE.

ZIJDEWIND, oudtijds ZIJDENSKERKE of ZIJDESKERKE, d. in de Niedorperkogge, prov. Noord-Holland, arr. en 3 u. N. ten O. van Alkmaar, kant. en 1 u. Z. W. van Schagen, gem. Oude-Niedorp-enZijdewind, 1 u. N. W. van Oude-Niedorp. Men telt er in de kom van het d. 39 h. en 250 inw. en met de daartoe behoorende b. de Weel, de Boomen en Blokhuizen 59 h. en ruim 340 inw., die meest in den landbouw hun bestaan vinden.

De inw., die er op 27 na, allen R. K. zijn, behooren tot de stat. in 't Veldt.

De 27 Herv., die er wonen, behooren tot de gem. Oude-Niedorp-enZijdewind, welke hier eene kerk heeft, waaraan in het jaar 1652 de eerste steen gelegd werd. Deze kerk heeft noch toren, noch orgel en de klok hangt aan den voorgevel. In dit bedehuis wordt des zomers, om den anderen Zondag, des namiddags gepredikt, doch des winters heeft er geen godsdienstoefening plaats.

De dorpschool wordt gemiddeld door 50 leerlingen bezocht.
De kermis valt in den derden Zondag in September.

ZIJDEWIND-DIJK (DE) of DE TOLKERDIJK, dijk in de Schagerkogge, prov. Noord-Holland, in eene oostelijke rigting van den Ouden-Zeedijk tusschen de gem. Schagen-en-Burghorn ter eener zijde en St. Maar ten-Eenigenburg-en-Valkoog en Haringcarspel, ter andere zijde, naar de Prigdijk loopende.

ZIJDEWINDE (HOOGE) of DE HOUve, dijk in Zuid-Holland, strekkende van Wassenaarsgeest oostwaarts, dwars door de Vliet, ter plaatse waar de Leydschendam lag, tot achter de kerk van Berkel, en voorts tot aan de grenzen van Schieland en Rijnland.

ZIJDE WINT, voorm. dijk van den Alblasserwaard, prov. Zuid-Holland, tusschen de wateren van de Lecke en den Donck, zoo als die vermeld wordt in een handvest van Graaf FLORIS V, anno 1277, don vierden dag na Paschen. Vermoedelijk wordt hier door de ZOUWENDIJK verstaan. Zie dat woord.

ZIJDWEG (DE), b., prov. Noord-Holland, arr. en 34 u. Z. W. van Amsterdam, kant. Nieuwer-Amstel, 2 u. W. van Amstelveen, gem. Aalsmeer-en-Kudelstaart; met 58 h. en 550 inw.

De

De

Men heeft er eene kerk der vereenigde Vlaamsche en Waterlandsche Doopsgez., in 1844 nieuw gebouwd, zijnde de oude door brand vernield. De dienst wordt er door eenen vaste predikant waargenomen. gem. bestaat uit 190 zielen, onder welke ruim 60 Ledem ten. eerste, die in deze gem. het leeraarambt heeft waargenomen, is geweest J. C. BLEYKER, die in het jaar 1738 van Middelharnas herwarts kwam, en in het jaar 1747 naar Alkmaar vertrok.

ZIJDWENDING (DE), geb. in het Wold-Oldambt, prov. Groningen. Zie -ZUIDWENDING,

ZIJDWENDING (DE), water in het Westerkwartier, prov. Groningen. Zie ZUIDWENNING.

ZIJDWIJNDE, heerl in de Langestraat, prov. Noord-Braband. Zie ZUIDEWIJN-CAPELLE.

ZIJGERSWOUDE, d., prov. Friesland, kw. Zevenwouden, griet. Opsterland. Zie SIGERSWOLDE.

ZIJL (DE) OF DE ZILE, ook wel de REGTER-ZIJL geheeten, riviertje in Rijnland, prov, Zuid-Holland.

Het neemt zijnen oorsprong uit den Oude-Rijn, aan de Spanjaardsbrug, 8 min. ten O. buiten de Zijlpoort der stad Leyden, die, waarschijnlijk, van dit watertje haren naam ontleend heeft. Vervolgens loopt zij door de gem. Leyderdorp, Oestgeest-en-Poelgeest en Warmond, valt in het breede water, het Zweyland genaamd, vereenigt zich daarna aan de linkerzijde, met de Eymerspoel, en vervolgt daarmede zijnen weg door het dorp de Kaag, zich ontlastende in de ringsloot van het Haarlemmermeer, ter plaatse, waar het stoompompwerktuig de Leeghwater staat, terwijl het ter regter zijde, door de Spijkerboor, in de Kever valt, en daarmede vereenigd, zich door de Balgerij in de zelfde ringvaart ontlast. Het was in de nabuurschap van dit water, dat het leger van Graaf LODEWIJK VAN LOON, voor zijne echtgenoote, Vrouwe ADA, zich in het bezit van het graafschap willende vestigen, door Graaf WILLEM, oom van Vrouwe ADA, deerlijk geslagen en voorts op de vlagt gedreven werd, met dat gevolg, dat een groot aantal der vlugtelingen, de ZIJL willende overzwemmen, daarin hun einde vonden.

In latere tijden werd DE ZIJL onder de zoogenaamde Vroonwateren gerekend, waarop de stad Leyden het regt van visscherij uitoefende, die jaarlijks bij de Vroonmeesters plagt verhuurd te worden, onder beding, dat de huurders alle visch, die door hen gevangen werden, binnen Leyden ter markt moesten brengen: alles ingevolge de keuren in den jare 1594, daarop gemaakt. Grooter uitgebreidheid dan tegenwoordig moet eertijds DE ZIJL gehad hebben, naardien BEKA het een meer noemt. Nogthans gewaagt er MELIS STOKE van onder den naam

van water.

Ende oec als men die waarheit verhoert

» Worden vele ter zelve wile

» Versmoert in water, heet de Zile

» Dats in 't water bi den Rine

De kronykschrijver heeft het oog op de bovengemelde nederlaag van graaf LODEWIJK VAN LOON.

ZIJL (DEN), voorm. adell. h. in de stad Utrecht, op de OudeGracht, nabij de Bakkersteinebrug.

ZIJL (HET HUIS-TE), of het ZIJLHOF, voorm, adell. h. in Rijnland, prov. Zuid-Holland, arr., kant. en 10 min. O. van Leyden, gem. en 20 min. N. N. W. van Leyderdorp, langs de Zijl, aan den lagen Rijndijk.

Het was weleer het stamhuis van het adell. geslacht VAN ZIJL, welks Heeren, aldaar veeltijds gewoond hebben. In het jaar 1420, ten tijde van de Hoeksche en Kabeljaauwsche twisten, nam Hertog JAN VAN BELJEREN dit huis stormenderhand in, sloeg allen, die hij er in vond, dood en stak het in brand. Nadat het naderhand vernieuwd was, namen de Hoekschen, onder welken WILLEM en JAN VAN ZIJL, die meesters van Leyden waren, dit huis in, en bezetteden het met eenig krijgsvolk, onder DIRK POTTER, uit 's Gravenhage, dat dagelijks van bier op de Kabeljaauwschen uitviel, en plunderden de huizen Ter-Does en

Zwieten, waarop de Aartsbertog MAXIMILIAAN, door de Kabeljauwschen aangezocht in het land kwam, en Leyden belegerde; als wanneer het dit huis mede gold. De Markgraaf van Antwerpen, het ор MAXIMILIAANS last beschietende, dwong de bezetting het over te geven, en liet den Bevelhebber POTTER, benevens zes anderen, het hoofd afslaan, de lig chamen op het rad leggen en hunne hoofden op staken zetten.

Dit huis is later door verkooping vervreemd en in het jaar 1490 gekomen aan ROELAND LE FEBVRE, Heer van Liesveld, wiens kleinzoon Jonker ROELAND LE FEBVRE, dit huis weder verkocht aan den Heer VAN OBDAN, die het bij naasting moest overdoen aan Heer WILLEM VAN PIJNSEN van wien het verder gekomen is aan Jonker DIRK VAN SCHAGEN Heer van Goudriaan, en na hem aan Vrouw MARIA DE TIENNES, Gravin van Warfuzé, Vrijvrouwe van Oud-en-Nieuw-Goudriaan, St. Hubrecht, Waddinxveen, Zijl, enz. In de laatste helft der vorige eeuw werd het in eigendom bezeten door Mr. JACOB VERSYDE VAN VARIK.

[ocr errors]

ZIJL (KLOOSTER-DER-NONNEN-BIJ-DE-), Nonnenkloost. te Haarlem. Zie ZiJLKLOOSTER.

ZIJL (DE KROMME-), dat gedeelte van de riv. de Zijl, in Rijnland, prov. Zuid-Holland, hetwelk van de Stinksloot tot aan de Zwanenburger-watering loopt.

ZIJL (DË LINKER-), naam, welken men wel eens geeft aan het riviertje DE LEDE, in Rijnland, prov. Zuid-Holland. Zie LEDE (DE). ZIJL (DE REGTE-), dat gedeelte van de riv. de Zijl, in Rijnland, prov. Zuid-Holland, hetwelk van de Zwanenburger-watering tot aan het Zweyland loopt.

ZIJL (DE REGTER-), naam, welken men wel eens geeft aan het riviertje DE ZIJL, in Rijnland, prov. Zuid-Holland. Žie ZIJL (Dɛ). ZIJLAARDER-MEER (HET), voorm. meer, prov. Friesland, kw. Westergoo, griet. Wonseradeel. Zie SILLAARDER-MEER.

ZIJLBERG of ZEILBERG, geh. in de Meijerij van 's Hertogenbosch, kw. Peelland, prov. Noord-Braband, Derde distr., arr. en 5 u. O. ten N. van Eindhoven, kant. en 2 u. N. O. van Asten, gem. Deurne-enLiessel, 25 min. Z. O. van Deurne; met 76 h. en 350 inw.

Volgens overlevering moest dit geh. aldus genoemd zijn, omdat hier in overoude tijden schepen zouden gevaren hebben, doch het is zonderling hoe veel onwaarschijnlijkheden men somtijds opeen stapelt, om den naamsoorsprong van een of ander dorp verre te zoeken, terwijl de waarheid, als het ware, voor de voeten ligt. Wie toch, die weet, dat zijle, zile of zille eene waterleiding beteekent, zal nog een cogenblik twijfelen, of dit gehucht zijnen naam ontleend hebbe aan eene der menigvuldige waterloopen, die men in de Peel aantreft. De grond is er bezaaid met keisteentjes, onder welke zeer fraaije, zelfs van doorschijnend marmer, gevonden worden.

De inwoners vinden veelal hun bestaan in den landbouw, voorheen bestonden zij meest door de potten-, dakpannen- en vloersteenenbakkerijen, van welke er thans nog slechts eene pottenbakkerij is. De voor deze bakkerijen benoodigde klei haalt men hier uit den grond. Ook vindt men omtrent dit gehucht eene soort van geel zand, hetwelk zoo sterk verwt, dat het vlakken in de kleederen geeft, die er zeer moeijelijk weder uitgaan.

ŽIJLBRUG (DE), brug in Rijnland, prov. Zuid-Holland. SPANJAARDSBRUG.

Zie

ZIJLDIEP (HET), gegraven kanaal in het Oldambt, prov. Groningen.

« VorigeDoorgaan »