van

's Hertogenbosch, kant. en 1a. Z. Z. O. van Oss, gem. en 5 min. Z. van Nistelrode; met 20 h. en ruim 100 inw.

ACHTERVELD, lees: ACHTEveld. Deze buurs. ligt in het kant. en u. Z. van Nijkerk, aan de Utrechtsehe grenzen. Men telt er 103 h. en ruim 880 inw. De R. K., die er ruim 800 in getal zijn, maken, met die uit de naburige gem. Woudenberg, eene stat. uit, welke tot het aartspr. van Gelderland behoort, door eenen Pastoor bediend wordt, en 880 zielen, onder welke 640 Communikanten, telt. De kerk, aan den H. JOSEPHUS toegewijd, is een nieuw steenen gebouw, met eenen netten toren en van een orgel voorzien. Deze stat. heeft cene eigene begraafplaats.

ACHTERVLAK, duinvallei, prov. Noord-Holland. Zie SPIJKERBOOR. W.

en

ACHTER WEG, geb. in Schieland, prov. Zuid-Holland, arr. 11⁄2 u. O. ten N. van Rotterdam, kant. en 24 u. O. ten Z. van Hillegersberg, gem. Cappelle-en-het-Slot-te-Cappelle-op-den-IJssel. ACHTERWETERING (DE), waterleiding in Zalland, prov. Overijssel, gem. Kamperveen, loopende langs den Hoogeweg. Zij begint aan de binnenlanden in het Zuiden en loopt in de Reeve uit. ACHTEVELD, buurs, prov. Gelderland. Zie AcHTERVELD. W. en A. * ACHTHOVEN, gem., telt 15 h., bewoond door even zoo vele huisgez., uitmakende eene bevolking van 120 inw.

ACHTHOVEN, pold. in het Land-van-Vianen, prov. Zuid-Holland, arr. Gorinchem, kant: Vianen, gem. Leksmond- Achthoven-enLakerveld, de heerl. Achthoven uitmakende en palende N. W., N. en N. O, aan de buitenwaarden der Lek, O. aan Spinhoven, Z. aan West Lakerveld en Z. W. aan den Zederik. Deze pold. beslaat, volgens het kadaster, eeue oppervlakte van 467 bund.; telt 22 h., meestal boerderijen, en wordt door twee molens, op de Zederik, van het overtollige water ontlast. Het land ligt 0,09 onder A. P.

ACHTHOVEN, pold. in Rijnland, paalt N. aan den Does-polder, onder Woubrugge, O. aan den Honddijksche-polder en den Lagenwaardsche-polder, Z. aan den Rijn, W. aan den Does-polder, onder Leyderdorp. Deze pold. beslaat, volgens het kadaster, eene oppervlakte van 374 bund, en wordt door eenen molen, op den Rijn, van het overtollige water ontlast. Het land ligt 1,58 ell. onder A. P. ACHTHOVENSCHE-UITERWAARDEN, pold. in het Land-vanZuid-Holland, arr. Gorinchem, kant. Vianen, gem. prov. Leksmond-Achthoven-en-Lakerveld; palende N. aan de Lek, Ó. aan de Kersbergsche-waarden, Z. aan Spinhoven en Achthoven, W. aan de Sluisse-waarden.

Vianen,

SACHTHUIZEN, geh. op het eil. Goedereede-en-Overflakkee, prov. Zuid-Holland, arr. en 6 u. Z. O, van Brielle, kant. en 24 u. O. ten Z. van Sommelsdijk, , gem. en 1 u. W. van Ooltgensplaat; met 14 h.

en 1600 inw. In dit geb. staat de R. K. kerk van de stat. Ooltgensplaat, aan de H. MARIA Hemelvaart toegewijd, en in 1848 gebouwd. ACHT-KARSPELEN ligt kant. Bergum, beslaat eene oppervlakte van 10,321 bund. 97 v. r. 55 v. ell., waaronder 10,187 bund. 49 v. r. 13 v. ell. belastbaar land; telt 1315 h., bewoond door 1477 huisgez., uitmakende eene bevolking van 8000 inw. Het grietenijhuis staat te

Buitenp

post.

*

ACHTMAAL ligt in het Vierde distr., van Noord-Braband,

2. W. van Breda, 4 u. Z. W. van Ginneken, 1 u.

iu. W.

van W'ernhout.

Z. W.

van

4.0. Zundert,

Dit geh. is vrij uitgestrekt en telt 130 h. en 720 inw. Ook heeft er vroeger eene kapel gestaan, welke omtrent het jaar 1780 is gesloopt.

ACHTMORGEN (DE), onbebuisde pold. in den Biesbosch, prov. Noord-Braband, Tweede distr., arr. 's Hertogenbosch, kaut. Heusden, gedeeltelijk gem. Dussen-Munster-en-Huilkerk, gedeeltelijk gem. Werkendam; palende Z. aan den Middelwaard van Bink, O. aan de Bruinekil, Z. aan den Nelissen waard en W. aan het Steurgat. Deze pold. omkaad in het jaar 1839, beslaat, volgens het kadaster, eene oppervlakte van 9 bund. 85 v. r. 85 v. ell., thans bestaande uit bouw-, grient- en rietland Hij watert uit op de Bruine-kil. Het land ligt 0,50 ell. boven A. P. De hoogte der dijken is 2,20 ell. Hij staal onder het bestuur van den eigenaar, zijnde de Heer G. VAN HOUWENINGEN. *ACHTTIENHOVEN, gem., prov. Utrecht, beslaat eene oppervlakte, volgens het kadaster, van 1080 bund. 90 v. r. 51 v. ell,, waaronder 1055 bund. 74 v. r. 41 v. ell. belastbaar land; telt 51 h., bewoond door 71 huisgez, uitmakende eene bevolking van 380 inw.

r. 48

* ACHTTIENHOVEN, gem. in Zuid-Holland, bestaat uit de pold. Noord-Achttienhoven en Zuid-Achttienhoven; beslaat volgens het kadaster, eene oppervlakte van 426 bund. 10 v. v. ell., waaronder 426 bund. 8 v. r. 94 v. ell. belastbaar land, telt 17 h, bewoond door 26 huisgez., uitmakende eene bevolking van 140 inw. Het bebouwde gedeelte ligt N. ten W. van Woerden

Z. Z. O. van Noorden.

ACHTTIENHOVEN (NOORD-), pold. in het grootwaters. van Woerden, prov. Zuid-Holland, arr. Leyden, kant. Woerden, gem. Achttienhoven; palende N. aan Naarden. O. aan Westveen, Z. aan ZuidAchttienhoven, W. aan de gem. Nieuwkoop.

ACHTTIENHOVEN (ZUID-), pold. in het grootwaters. van Woerden, prov. Zuid-Holland, arr. Leyden, kant. Woerden, gem. Achttienhoven; palende N. aan Noord-Achttienhoven en Westveen, O. aan Oud-Kamerik, Z. O. aan de Mijzijde, Z. W. aan den Zegvelder-polder, W. aan Nieuwkoop.

*

ACKERSDIJK, pold., lees: ACKERSDIJKSCHE-POLDER, paalt Z. aan den Schieveensche-polder, W. aan de Schie. Deze pold. wordt door twee molens, op de Schie, van het overtollige water ontlast. Het land ligt 2,32 onder A. P. *ACKERSTEE, lees: ACKERSTEIN. ACKER WOLDE, d., prov. Friesland. Zie AKKERWOUDE. W. ACQUOY ligt Z. W. van Culenborg, W. ten Z. van Beest. Ruimu. N. W. van het dorp liggen sluizen in den Meerdijk (niet in den Diefdijk). In het jaar 1844 is hier cene nieuwe Herv. kerk gebouwd, welke den 10 November van dat jaar ingewijd is, zijnde een steenen gebouw, met eenen steenen toren, doch zonder orgel. wapen van Acquoy is van zilver, met twee gebretesseerde fascen van keel; met eenen loopenden hond van sabel in het hoofd. ACRA, stranddistr. in Afrika. Zie AKRA W.

Het

ADAMS-KLOOSTER, naam, welken men bij verbastering geeft aan het ADMANS-KLOOSTER te Zutphen. Zie ADMANS-KLOOSTER. ADDEWIEN, naam welken de Negers geven aan de koffijplant. Leliendal, in de kol. Suriname. Zie LELIËNDAL. W.

ADDINK, landgoed in het graafs. Zutphen, prov. Gelderland, kw., distr., arr. en 12 u. Z. O. van Zutphen, kant. en 21 n. Z. W. van Lochem, gem, en 20 min. W. van Vorden. Het beslaat, met

de daartoe behoorende gronden, eene oppervlakte van 50 bund. 70 v. r. 50 v. ell., en behoort in eigendom aan Mr. D. EVEKINK, Advocaat te Zutphen.

ADE ligt 1 u. O. N. O. van Leyden, 1 u. W. N. W. van Wocbrugge, 5 min. W. van Hoogmade en den Frederiks-polder.

ADEGEEST ligt arr., kant. en 1 u. Z. W. van Leyden, gem. en 5 min. N. van Voorschoten.

ADELBERTUS-KLOOSTER, vorm. abdij in de heerl. Egmond, prov. Noord-Holland. Zie EGMOND (ABDIJ VAN-). W.

ADELEN, voorm. state, in de Friesche griet.

Menaldumadeel, onder Berlikum, welke van de familie VAN ADELEN, te Sexbierum afkomstig was, doch reeds lang geslopt is. Ter plaatse, waar zij ge

staan heeft, ziet men thans weiland.

ADENAKOEMA, d. in Afrika, in Opper-Guinea, aan de Goudkust, in bet stranddistr. Hante.

ADER-POLDER, ook AA-POLDER genaamd, pold. in Rijnland, prov. Zuid-Holland, arr. Leyden, kant. Woubrugge, gem, Alkemade; palende N. aan de ringvaart des Haarlemmermeers

Z. aan den Buurster-polder, W. aan de Balgerij.

O. aan de Ade,

Deze pold. bc

slaat, volgens bet kadaster, eene oppervlakte van 57 bund. en wordt door eenen molen, op de ringvaart van het Haarlemmermeer, van het overtollige water ontlast. Het land ligt 1,70 ell. onder A. P.

ADEWERD OF ADEWERTH, d., prov. Groningen. Zie ADUARD. W, en A. ADEYLAR, d. in Oost-Indie, op het eil. Groot-Key.

ADIARSA, gouvernementsdistr., in Oost-Indië, op het eil. Java, ads. res. Krawang, aan de Tjitarom of Westergrenzen, tegen het Buitenzorgsche. In dit distr. wordt de Javaansche taal meer of min zuiver gesproken, dewijl zich aldaar voorheen (1565-1568) volkplantingen uit het Oosten van het eiland hebben nedergezet.

ADICOURADI, berg in West Indië, in het noordwestelijke gedeelte van het eil. Aruba, ten (). van den berg Annaboei. - Men heeft in de kwartsader van dezen berg, die den Luitenant-Generaal KRAIJENHOFF in zijne tegenwoordigheid, in 1824, door mineurs en sappeurs, bij middel van petards, heeft doen openen, ter diepte van 1,70 ell. stukken kwarts gevonden, waarover kleine stipjes, korreltjes of lovertjes goud verspreid lagen.

ADJIE, distr. in Oost-Indië, op het eil. Sumatra, resid. Palembang. ADJOA, berg in Afrika, in Opper-Guinea, aan de Goudkust, stranddistr. Hante.

maas.

ADIRIDJO, distr. in Oost-Indië, op het eil Java, resid. BanjoeDe grond is er hoog en bergachtig, doch in het zuidelijke gedeelte vlak, nattig en drassig. ADMANS-KLOOSTER (HET), bij verbastering HET ADAMS-KLOOSTER geheeten, voorm. kloost. te Zutphen, op het Oude wand. Dit kloost., hetwelk bewoond werd door Nonnen van de Franciskaner orde, moet gestaan hebben daar, waar nu de TAPIJTFABRIJK İS.

ADMIRAAL-DIRKSZ, fort, prov. N. Holland. Zie DIRKSZ-ADMIRAAL. W. ADMIRAAL-DE RUYTER, ADMIRAAL-TROMP en ADMIRAALZOUTMAN, twee forten en eene kustbatterij, prov. Zeeland. Zie ROYTER (ADMIRAAL-DE-), W. TROMP (ADMIRAAL-) W. en ZoUTMAN (ADMIRAAL-). W. ADODO, d. in Oost-Indie, op het eil. Vordate, aan den zeekant, uit een twintigtal huizen bestaande.

ADORNE-POLDER of ADOURNE-POLDER, pold. in het Land-vanKadzand, prov. Zeeland, arr. Middelburg, distr. en kant. Sluis, gem.

Nieuwvliet; palende N. aan de Noordzee, O aan den Baanst-polder. Z. aan de Nieuwe-haven, W. aan de Schorren van den Zwarte-polder. Hij is in 1619 bedijkt, door JEAN ADOURNE, destijds Heer van Biervliet en beslaat 56 bund. 47 v. r. 66 v. ell.

*ADORP, gem., ligt kant. Onderdendam; paalt Z. aan de gem. Groningen en Noordijk, en beslaat, volgens het kadaster, eene oppervlakte van 2209 bund. 28 v. r. 53 v. ell., waaronder 2168 bund. 22 v. r. 66 v. ell. belastbaar land; telt 156 h., bewoond door 198 huisgez., uitmakende eene bevolking van 1100 inw. Het d. ADORP ligt 1 n N. N. W. van Groningen, aan de Oude-Hupse of het Reitdiep, en de Groote- en Kleine- Aa, van welke beide laatste het zijnen naam ontleent. Deze Aa-stroomen slingeren zich om de zoogenaamde Hammen, die ongeveer 50 bund. groot zijn. Het kerkje heeft een orgel. Vroeger stond er te ADORP mede een stompen toren, met schietgaten voorzien, doch deze is in het jaar 1794 gesloopt, en de thans bestaande van hout gebouwde toren in 1849 vernieuwd.

ADORPER MEEDEN, streek land, in Hunsingo, prov. Groningen, arr. Appingedam, kant. Onderdendam, gem. en u. N. van Adorp; met vijf boerderijen, behoorende tot het d. Adorp.

ADRIAANS-POLDER, pold. in het eil. Noord-Beveland, prov. Zeeland, distr. en arr. Goes, kant. en gem. Kortgene; palende N. aan den Oud-Kortgene-polder, O. aan den Anna-polder, Z. aan de Zuidvliet, W. aan den Stads-polder-van-Kortgene. Deze pold., welke in bet jaar 1713 bedijkt is, beslaat, volgens het kadaster, eene oppervlakte van 57 bund. 85 v. r. 97 v. ell, waaronder 54 bund. 80 v. r. schotbaar land; en wordt door eene sluis, op den Stadspolder, van het overtollige water ontlast. Het polderbestuur bestaat uit eenen Dijkgraaf en eenen Gezworene.

SADRIANA-POLDER (DE), pold. in het eil. Goedereede-en-Overflakkee, prov. Zuid-Holland, arr. Brielle, kant. Sommelsdijk, gem. Stellendam; palende N aan de schorren tegen het Haringvliet, O. aan den Eendragi-polder, Z. aan de schorren tegen het Brouwershavenschezeegat en aan den Groote-Zuider-polder. Deze pold., welke in het jaar 1769 bedijkt is, vloeide in het zelfde jaar weder onder, doch werd in 1770 herdijkt en toen langs de oostzijde afgesneden, zoo als nog aan den loop van den dijk te zien is, welk gedeelte naderhand in den Eendragt-polder is ingesloten. Hij beslaat, volgens het kadaster, cene oppervlakte van 193 bund. 76 v. r. 19 v. ell. Door dezen polder, welke zijnen naam ontleent van de echtgenoot des toenmaligen Ambachtsheeren IMAN CAU en door den Eendragt-polder, werden in 1780 Goedereede en Overflakkee tot één eiland vereenigd.

ADRIANA THEODORA-POLDER, pold. in het eil. Goedereedeen-Overflakkee, prov. Zuid-Holland, arr. Brielle, kant. Sommelsdijk, gem. Ooltgensplaat; palende N. aan den Maria-polder, O., Z. en W. aan de gorzen tegen het Volkerak. Deze pold., beslaat, volgens het kadaster, met de daarvoor liggende gorzen, eene oppervlakte van 166 bund. 91 v. r. 90 v. ell., en wordt door twee duikers, op het Volkerak, van het overtollige water ontlast.

-

*ADRICHEM. Het huis door ANTONY VAN DER BURG gebouwd is, nadat het omtrent de helft der vorige eeuw aanmerkelijk was verlimmerd, in het jaar 1810 gesloopt. De boerenwoning, het tuinmanshuis, de vijvers en grachten bestaan er nog, doch de plaats, waar het kasteel gestaan heeft, is geheel opgeruimd en beplant. Het wapen der Heeren van ADRICHEM heeft eene lambel van azuar in het hoofd.

*ADRICHEM, katoenplant., ligt aan de Matappicakreek, ter regterzijde in het afvaren. De Negers noemen haar FISKARI.

ADUARD, gem., beslaat, volgens het kadaster, eene oppervlakte van 3062 bund. 25 v. r. 40 v. ell., waaronder 2989 bund. 51 v. r. 25 v. ell. belastbaar land, en telt 299 h. bewoond door 346 huisgez., uitmakende eene bevolking van 1850 inw. Men heeft er een Godshuis, waarin 14 oude lieden en 18 kinderen zijn opgenomen, en een Depar tement der Maatschappij: Tot Nut van 't Algemeen, dat den 26 December 1834 is opgerigt en 12 Leden, benevens een honnorair Lid, telt. * ADUARD (KLEIN-) was, van het N. naar het Z., 300 schreden lang en van het W. naar het O. 250 schreden breed, met eene breede gracht en steenen ringmuur omgeven.

* ADUARDER-VOORWERK ligt W. N. W van Groningen, kant. en 11 u. N. O. van Zuidhorn.

* ADUARDERZIJL ligt W. N. W. van Groningen, kant. en 11⁄2 u. 0. van Zuidhorn, . N. N. O van Ferwerd, waartoe bet kerkelijk behoort, telt 14 h., bewoond door 25 huisgez., uitmakende eene bevolking van 120 inw., welke meest met sjouwen of het optrekken van schepen langs het Reitdiep hun bestaan vinden. Deze sluis werd in 1501 bevestigd door HUGO VAN LEISSENICH, Saksisch Stadhouder in Friesland, met overleg van Graaf EDZARD. In het jaar 1580 werd ADUARDERZIJL op den 14 Augustus door het volk van RENNENBERG veroverd, waarbij aan onze zijde JOBAN BOWINGA ten gevolge van eene bekomene wonde sneuvelde. De schans vervolgens hernomen zijnde, bemagtigde RENNENBEBG die weder stormenderhand op den 23 Mei 1581. Den 25 Julij 1672 deed eene afgezondene troep van den Bisschop van Munster, die Groningen belegerde, eenen aanval op de ADUARDERZIJL, doch werd hier, door de onzen, onder de Kapiteins CLANT en RIPPERDA, benevens STUART, Overste van de Dragonders, met groot verlies aan dooden en gekwetsten, afgeslagen; waarop de vlugtende vijand door de boeren achtervolgd, nog een groot aantal manschappen verloor. De tegenwoordige steenen sluis werd in het jaar 1706 gebouwd.

ADWARTH, ADWIRTH en AETWERTH, oude namen van het d. ADUARD, prov. Groningen. Zie ADURD. W.

AEBINGA of ABINGA, voorm. state, prov. Friesland, kw. Oostergoo, griet. Leeuwarderadeel, arr., kant. en 2 u. N. van Leeuwarden, 5 min. Z.W. van Hijum, waartoe zij behoorde. Ter plaatse, waar deze state gestaan heeft, ziet men thans eene boerderij, welke, met de daartoe behoorende gronden, eene oppervlakte beslaande van 18 bund. 76 v. r. 70 v. ell., in eigendom bezeten wordt door Mevrouw de Douairière VAN SCHELTINGA, geb. VAN EYSINGA, woonachtig te Leeuwarden. AECKER-POLDER, pold., prov. Noord-Holland. Zie MiddelveldscheAKER-POLDER. W. AECKINGA, b., Zie AACKINGE. Friesland. AED-LEVWERD, volgens de overlevering een oud gebouw, dat als het eerste beginsel der st. Leeuwarden, prov. Friesland, moet beschouwd worden. Zie LEEUWARDEN. W.

prov.

W.

*AEGUM ligt kant. en 1 u. 0. van Rauwerd. Aldaar is in 1838 de kerk afgebroken, en de toren alleen staan gebleven.

en 3

AEKAMP ligt gedeeltelijk kant. Winschoten, gedeeltelijk kant. u. 0. vau Zuidbroek, ter wederzijden van de Oude-Ee, welke hier de scheiding tusschen Oostwolde en Finsterwolde uitmaakt. Men telt er onder Finsterwolde 30 h. en 150 inw.