ALTENA (OUD-LAND-VAN-) hestaat, behalve eenige boezemlanden, uit de navolgende polders: den Werkensche-polder, Jannisseland, den Sleeuwijksche-polder, den Nieuwe-Ban, den Oude-Ban, Honswijk, den Rijswijksche-polder, den St. Rombouts-polder, den Polder-van-Uitwijk, den Hodenpeils-waard, de Koeweide, het Laag, den Zandwijksche-polder, den Oud-Uppelsche-polder, den OudeDoorn, den Polder-van-Ganswijk, den Polder-den-Duil, het Giessens-Broek, het Andelsbroek, het Eendeveld, de Andel- en Giessensche-weide, den Opperste- of Op-Andelsche-polder, daaronder begrepen de zoogenaamde BlaauweSteen en den Hil, te zamen groot 4991 bund. 12 v. r. 42 v. ell., waaronder 4070 bund. schotbaar land. Het land ligt 1,01 ell. onder A. P. en het maalpeil is 0,78 ell boven A, P. Dijkgraaf en Hoogheemraden van het OUD-LAnd-Van-Altena, voeren de schouw: 1o. Over den Maasdijk, van den steenen paal,

op de limiet tusschen de gemeenten van Veen
en Andel, tot in de vestingwerken van Wou-
drichem, lang

2o. In de stad Woudrichem, over het gedeelte ge-
naamd de Hoogstraat, lang

5°. Over de Merwededijk van de vestingwerken van Woudrichem af, tot aan de herberg de Zwaan, te Werkendam.

4o. Over den ouden Binnen-Zeedijk, tusschen gemelde herberg de Zwaan, te Werkendam, en de zoogenaamde Kornsche of Vierbansche sluis, met alle de in dien dijk gelegene sluizen, ter lengte van .

7,833 ell.

158 ell. (1).

8,126 ell.

16,117 ell.

9,634 ell.

Totaal 25,751 ell. Wordende van laatstgemelden Oud-Binnen-zeedijk, slechts het gedeelte tegen den Vervoorne-polder, ter lengte van 2129 ell., op' cene bepaalde hoogte onderhouden.

als:

ALTENASCHE-POLDERS (DE NIEUWE-) of het NIEUWLAND-VANALTENA paalt N. en O. aan den Oud-Altenasche Binnen-Zeedijk, Z. aan de Kornsche-Gantel en W. aan den Nieuwendijk en Schenkelbinnen- of Groenendijk. Daaronder worden verstaan 5 polders, den Uppelsche-polder, den Nieuwe-Doorn-polder en den Emmikhovensche-polder. Reg. 2 van ond. staat: Deze pold. beslaat lees: Deze polders beslaan

ALTENASCHE-ZEEDIJK (DE NIEUW-), dijk, prov. Noord-Braband. Zie SCHENKEL-BINNENDIJK (DE) W. en NIEUWendijk (DE) W.

ALTENASCHE-ZEEDIJK (DE OUD-) of OUD-ALTenasche-Binnen-ZeeDIJK, dijk, prov. Noord-Braband. Zie GANSWIJKSCHE-DIJK W. KORNSCHE-DIJK A., UPPELSCHE-DIJK W. VERLAATSCHE-DIJK W. cn WERKEN SCHE-DIJK W.

(1) Voor zoo verre de waterkeering door de vestingwerken te Woudrichem, bultengemelde Hoogstraat, nog vervangen is, wordt zij door de Militaire Genie onderhouden, over de lengte van 1028 ell.

ALTENAUW, geh. in het Westerkwartier, prov. Groningen, arr. en 2 u. N. N. W. van Groningen, kant. en 1 u. N. N. O. van Zuidhorn, gem. enu. N. ten W. van Aduard, ≥ u. Z. W. van Fransum, waartoe het behoort.

ALTENHOF, groote hoeve in de heerl. Heisdorff, grooth. Luxemburg, kw., arr. en 1 u. N. W. van Luxemburg gem. Steinsel, kerkelijk tot Kopstal behoorende en bewoond door 7 zielen.

ALTFORST-EN-APPELTERN. De eerste, die in deze gem. het leeraarambt heeft waargenomen, is geweest HELMICHIOS BUSCHOFF, die in het jaar 1610 herwaarts kwam en in het jaar 1615 eenen opvolger bekwam in THEODORUS HENKELIUS.

ALTHENA, landstreek prov. Noord-Braband Zie ALTENA (LANDVAN-). W. C en A

SALT-LINSTER, op oude kaarten verkeerdelijk ALENSTER gespeld, d. in de heerl. Linster, grooth. Luxemburg, arr. en 24 u. Ñ. N. O. van Luxemburg, kw., kant. en 5 u. W. ten N. van Grevenmacher, gem. en 20 min. N. ten W. van Jung-Linster, aan de Ober-Erenz. Men telt er 18 h. en 140 inw., allen R. K., die tot de par. van Jung-Linster behooren, doch hier eene filiaalkerk hebben, waarin somwijlen de godsdienst verrigt wordt.

SALTSCHEID, gem. in het graafs. Wiltz, grooth. Luxemburg, kw. en arr. Diekirch, gem. Wiltz; palende N. aan Wilwerwiltz, N. Ö. aan Consthum, O. aan Hoscheid en Bourscheid, Z. aan Goesdorf, W. aan Wiltz en Eschweiler. Zij bevat de d. Altscheid, Kautenbach en Merkoltz; de geh. Merkoltzermül en Schuthurg en de groote hoeve Kaan of Kahn; telt 92 h. en 518 inw., die tarwe, rogge, gerst, haver, hockweit en aardappelen aankweeken en paarden en runderen aanfokken. In het kerkelijke behooren de inw., die allen R. K. zijn, tot de par. Kautenbach, Merkoltz en Consthum, hebbende ééne kerk te Kautenbach en ééne te Merkoltz, benevens nog eene filiaalkerk te Altscheid. — Het d. ALTSCHEID, veelal ALSCHEID gespeld, ligt 1 u. O. van Wiltz, 3 u. N. W. van Diekirch. Men telt er 20 h. en 150 inw., die kerkelijk tot de par. Merkoltz behooren, welke par. hier echter eene filiaalkerk beeft.

SALT-TRIER, veelal, hoewel verkeerdelijk ALTRIER gespeld, geb. in de heerl. Befort, grooth. Luxemburg, kw. en 24 u N. W. van Grevenmacher, arr. en 3 n. 0. Z. O. van Diekirch, kant. en 11⁄2 u. Z. ten W. van Echternach, gem en u. W. van Bech; met 18 h. en ongeveer 160 inw., die kerkelijk tot de par. van Hemstal behooren. Met Hirschberg te zamen, heeft dit geh. een gemeentewoud, dat 72 bund. 50 v. r. 10 v. ell. groot is en tot het boschdistr. van Grevenmacher behoort. Men vindt te ALT-TRIER sporen van een Romeinsch legerkamp. ALTWEERT, geb., prov. Limburg. Zie WEERT (ALT-). W.

*

ALTWIES is een d. (geen geh.) Het ligt u. W. ten N. van Mondorf, in een fraai dal, aan de beek de Aspelt, die hier de scheiding tusschen het grooth, en de Fransche Republiek uitmaakt. Men telt er 97 h. en 620 inw. De inw., die kerkelijk tot de par. van Mondorf behooren, hebben hier eene filiaalkerk. meentewoud, groot 15 bund. 61 v. r. 80 v. ell. gunstige jaargetijde, wanneer de gezondheidsbron te Mondorf wordt bezocht, zijn vele badgasten te ALTWIES gehuisvest.

Er is een geGedurende het

ALVERSHOOL, geh. in de Meijerij van 's Hertogenbosch, kw. Peelland, Derde distr., arr. en 2 u. N. O. van Eindhoven, kant. en 11⁄2 u.

W. N. W. van Helmond, gem. Nunen-Gerwen-en-Nederwetten, { u. N. van Nunen, onder Gerwen; met 15 h. en 80 inw.

ALZETTE, staat: zie OLZET. lees: zie ELZE. W.

'ALZINGEN, d., bevat 64 h. en 420 inw., en heeft, daar het aan den weg van Luxemburg naar Metz ligt, veel doortogt. De par. ALTZINGEN behoort tot het apost. vic. van Luxemburg, dek. van St. Pieter te Luxemburg.

SALZINGEN, lees: ALTZINGEN, in het Fr. HACHEVILLE, heerl. en d. in het grooth. Luxemburg. Zie HELZINGEN

AMABAY of Amabien, rijk in Oost-Indië, op het eil. Timor, N. O. van Koepang; met 12,000 zielen.

§ AMALIESTEIN of AMELIESTEIN, voorm, adell. h. in het Land-vanVianen, prov. Zuid-Holland, arr. en 4 u. N. N. O. van Gorinchem, gem. en u. W. Z. W. van Vianen, in het Viaansche-bosch, den grooten klinkerweg op Gorinchem. Heer HENDRIK enz. Zie voorts het art. in bet Woordenboek.

aan

*AMAMA lag arr. en 3 u. Z. O. van Leeuwarden, kant. en 1 u. Z. W. van Bergum, 5 min. O. van Garyp. Ter plaatse, waar deze state gestaan heeft, ziet men thans eene hoeve.

AMANATAM (HOEK-VAN-), kaap in Oost-Indië, in de Indischezee aan de Zuidkust van het eil. Timor

AMANDEL-EILAND (HET), naam, onder welken ook het eil. KELANG, in Oost-Indie, bekend is. Zie KELANG. W.

AMANOEBANG (BÖGT-VAN-), baai in Oost-Indië, in de Indischezee, aan de Zuidkust van het eil. Timor, tot het rijk Amarassi behoorende. In deze bogt is eene parelbank, en verder om het Zuidoosten zijn riffen en klippen, waarop tripang gevangen wordt.

AMANTELO, d. in Oost-Indiëe, op het eil. Amboina.

AMARASSI, rijk in Oost-Indië, op het eil. Timor, Z. O. van Koepang. De Radja van dit rijk, welke schatting betaalt aan de Nederlanders, voert den titel van Keizer, en in zijne staten wordt bet witte sandelhout gevonden. Men telt er 8000 zielen.

AMARASSI ligt in het rijk Amarassi, en is de residentie van het Opperhoofd van dat rijk. De Nederlanders komen er timmerbout halen. Het Nederlandsch gouvernement heeft er eenen Posthouder. AMARASSI (DE), berg in Oost-Indië, op het eil. Timor Hij wordt na den Timauw voor den hoogsten gehouden.

AMASIS, Lat. Daam van de riv. DE EEMS. Zie dat woord. W. AMBACHTEN (DE VIJF-), anders ook de NOORDWATERRING geheeten, de oudste en grootste waterring van het cil. Walcheren, prov. Zeeland. Hij heeft den ouden naam behouden, ofschoon er thans elf ambachten in gevonden worden, daar hij, behalve een gedeelte van Serooskerke, de heerlijkheden en ambachten van Westkapelle, Poppekerke, Boudewijnskerke, St. Janskerke, Zoutelande, Meliskerke, Mariakerke, Grijpskerke, Aagtekerke, Domburg en Oostkapelle, en dus in het gebeel bijna 6000 bund. omvat. Den vroegeren naam had de waterring naar de oudste bedijkingen aan de Walacren of bewalde akkers, op welke de Domburg met hare onderhoorigheden lag, te weten: Poppekerke, Boudins of Boudewijnskerke, Meliskerke, Mariakerke en Grijpskerke. Hij was toen door eenen stroom, de Swalinge en Pekelinge, van de oostelijke gronden gescheiden, en het was in dien stroom, dat bedijkt werden de Honderd gemeten, onder Grijpskerke, welke thans tot de Oostwaterring behooren,

Hondegem sambacht en het deel van Serooskerke, hetwelk bij de VIJF-AMBACHTEN_geteld werd. Vóór 1300 waren ook ten Z. de Werendijk en de Zoutelanden gewonnen; want reeds in het jaar 1260 vindt men gesproken van tienden in de Pekelinge, en gewaagt MELIS STOKE van Zoutelande. Het oudste berigt van

de waterring zelve is van 1293.

AMBACHTEN (DE VRIJE), voorm. ambachten, prov. NoordHolland. Zie VRIJE-AMBACHTEN. W.

AMBACHTSBRUG, brug in Schieland, prov. Zuid-Holland, gem. en in het dorp Moordrecht, over de dubbele dijkwetering.

AMBACHTSDIJK (DE), voorm. dijk in Staats-Vlaanderen, in het Land-van-Kadzand, prov. Zeeland, distr. Sluis, gem. Kadzand, loopende, in eene noordoostelijke rigting, van het Oude-Land-vanKadzand naar den Antwerpen polder en scheidende de Watering-vanZuidzande van de Vierhonderd-bezuiden-de-kerk-van-Kadzand en van Strijdersgat. Hij beschermde het Ambacht-van-Kadzand en de daarbij gelegen leenen. Het Sluissche-pad (zie dat art. W.) liep er over. AMBACHTSCHE-POLDER, pold. in den Zwijndrechtsche-waard, prov. Zuid-Holland, arr. en kant. Dordrecht, gem. Hendrik-Ido-Ambacht; palende N. aan de Waal, O. aau de Buitengronden tegen de Noord of Merwede, Z, aan den Zwijndrechtsche-polder en den polder Heer-Oudelands-Ambacht, W. aan den pold. Sandelinge-Ambacht. Deze pold. wordt op de Waal van het overtollige water ontlast.

AMBACHTS-POLDER, pold. in Rijnland, prov. Zuid-Holland. Zie HAZERSWOUDE (AMBACHTS-POLDER-VAN-). W.

AMBACHTS-POLDER (DE VIER-), pold. in Rijnland, prov. ZuidHolland. Zie VIER-AMBACHTS-POLDER. W.

*AMBAL, in dit reg. zijn door de overtrooming, die ten gevolge van den gevallen regen van 20-31 Januarij 1842, heeft plaats gehad, vier bruggen weggestroomd; terwijl 400 jonken sawa- en 800 bouw indigovelden zijn ondergeloopen.

*AMBARAWA, staat: resid. Kadoe, lees: resid. en reg. Samarang. AMBARAWA, st., in Oost-Indië, op het Sundasche, eil. Java, resid. Samarang, ads. resid. Salatiya, distr. Ambarawa liggende op 475 ell. boven de oppervlakte der zee. Het is de hoofdplaats van het distrikt, en men heeft het tot eene vesting gemaakt, aan welke Prins WILLEN FREDERIK HENDRIK, de broeder des Konings, in Junij 1837, den eersten steen gelegd heeft. Den 3 December 1835 heeft eene boos, in het kamp der genie te Ambarawa, groote schade aangerigt. AMBAUWANG (DĖ), een der monden, waardoor de Pontianak zich op de westkust van het eil. Borneo, in de Indische-zee ontlast.

AMBLAU, ligt op 3° 55′ Z. B. en 143° 0. L. Op dit eil. had den 16 December 1841, des morgens tusschen een en twee ure, eene aardbeving plaats; dit verschijnsel was vergezeld van eene zware zeebeving, ten gevolge waarvan onderscheidene huizen en Moorsche tempels van de strandnegorijen ingestort of door aanspoeling van hooge zeeën medegesleept zijn geworden. Tot den 21 December duurden aldaar de bevingen, hoewel in mindere mate, voort, zoo dat men niet zonder vrees was voor grootere onbeilen, welke evenwel gelukkig niet gevolgd zijn. AMBOENI (DE), riv. in Oost-Indië, in het eil. Borneo, aan de Noordoostkust, welke zich in de Zee van Soeloe ontlast.

AMBOENTEN (DE), riv. in Oost-Indië, in het eil. Madura. AMBOINA, eil., is de geboorteplaats van den schilder JULIUS JANSEN, geb. in 1720, t in 1780. Op AMBOINA werd, den 16 December

1841, des morgens omstreeks twee ure eene aardbeving waargenomen met horizontale beweging, welke ruim eene minuut heeft aangehouden, maar niet zeer hevig is geweest. Dit verschijnsel werd omtrent een kwartier later gevolgd door eene zeebeving. Het was donker en men was dus niet in de gelegenheid om de werking en beweging der zee naauwkeurig waar te nemen; uit de nog aanwezige sporen bleek het echter, dat de zee 18 ell., op sommige plaatsen zelfs meer, boven baar hoogste standpunt gerezen was en herhaalde malen met zware golfslagen ver buiten hare oevers was gespoeld. Van de gouvernements erembaijen en de andere vaartuigen van het haven-departement, welke op het drooge in eene loods stonden, waren enkele, met het rijzen van het water, tot op eenen aanmerkelijken afstand, medegesleept geworden. Gebouwen en vaartuigen hadden echter geene schade geleden, alleen waren in de binnenbaai te Galama, een paar inlandsche huizen door het rijzende en terugstootende water weggespoeld. Sedert eenige dagen was het buitengewoon warm geweest en had de Thermometer van FABR. gewoonlijk tegen den middag in de schaduw op 92° en

93°

gestaan.

* AMBON. De Herv. gem. heeft 300 Leden, behalve 1385 Leden onder de 7329 Maleische Christenen, met twee Predikanten, bijgestaan door een of twee Zendelingen, door de beschikking en op kosten van het Nederlandsche Zendelinggenootschap te Rotterdam). *AMBONOG, lees: AMBOONG.

in

AMBONSCHE-EILANDEN, resid. in Oost-Indië. Zie AMBOINA. W. AMBTSLUIS (DE), sluis in den Tielerwaard, prov. Gelderland, den Noorder-Waaldijk, in het d. en nabij de kerk van Dalem. AMBT-WINSSEN, buurs., prov. Gelderland. Zie WIN'SSEN (Ambr-). W. *AMBY, , gem., beslaat volgens het kadaster, eeue oppervlakte van 722 bund. 13 v. r. 50 v. ell., waaronder 705 bund. 28 v. r. 25 v. ell. belastbaar land; telt 141 h., bewoond door 147 huisgez., uitmakende eene bevolking van ruim 750 inw. In deze gem. liggen de h. Severen en Guesselt. Het d. AMBY ligt u. N. O. van Maastricht. *AMEIDE, gem., paalt Z. aan de gem. Meerkerk. Zij bestaat voornamelijk uit de polderlanden: Liesveld, Aaksterveld en Zevenhoven en beslaat, volgens het kadaster, eene oppervlakte van 527 bund. 9 v. r. 21 v. ell., waaronder 421 bund. 38 v. r. 80 v. ell. schotbaar land; telt 165 h., bewoond door 222 huisgez., uitmakende eene bevolking van 1070 inw. Het d. AMEIDE ligt 24 a. W. Z. W. van Vianen. Het is de geboorteplaats van den Waterbouwkundige ADRIANUS FRAXÇOIS GOUDRIAAN, geb. 1 Augustus 1768, +2 Junij 18299.

* AMEIDE (POLDER-VAN-), pold. in den Alblasserwaard, prov. Zuid-Holland, arr. en kant. Gorinchem, gem. Ameide; palende W. en N. aan den Polder-van-Tienhoven, N. aan de Lek, O. aan de Zouwedijk, Z. aan Meerkerksbroek. Deze pold., welke in het jaar 1284 bedijkt is, bevat 450 bund. 35 v. r. 46 v. ell., en wordt, in vereeniging met den Polder-van-Tienhoven en Miadelbroek, door vijf molens, nabij Noordeloos staande, bemalen, en stort het polderwater op den boezem van den Overwaard. Het polderbestuur bestaat uit eenen Polderschout, twee Heemraden en eenen SecretarisPenningmeester.

AMEIDE-EN-TIENHOVEN. De eerste, die hier het seraarambt heeft waargenomen, is geweest. GERVATIUS DRIEL, die in het jaar 1588 herwaarts kwam, en in het jaar 1590 overleed. Onder de Predikanten, welke hier gestaan hebben, verdient melding de geleerde