Pagina-afbeeldingen
PDF
ePub

AARDRIJKSKUNDIG

WOORDENBOEK

DER

NEDERLANDEN,

BIJEEN GEBRAGT

DOOR

A. J. van der Aa,

onder medewerking van eenige Vaderlandsche Geleerden.

[merged small][merged small][graphic][ocr errors][subsumed][subsumed][merged small][subsumed][merged small][merged small][merged small]
[blocks in formation]

ZAADWAARD (DE), uiterwaard in de Vijf-Heerenlanden, in het Land-van-Vianen, prov. Zuid-Holland, arr. Gorinchem, kant. en gem. Vianen; palende N. aan den Doornwaard en den Amstelwaard, O. aan den Kwadewaard en den Hoogendijk, Z. aan den Lekdijk, W. aan de limietscheiding van Leksmond.

Deze uiterwaard beslaat, volgens het kadaster, eene oppervlakte van 59 bund. en wordt in eigendom bezeten door den Heer J. H. van DER MEULEN, Woonachtig te Amsterdam.

ZAAFTINGE, voorm. d. in Staats-Vlaanderen, prov. Zeeland. SAEFTINGE (1).

Zie

ZAAGMOLENS (DE), geb. op het eil. Walcheren, prov. Zeeland, arr., kant., gem. en u. Z. O. van Middelburg, nabij den straatweg van Middelburg naar Goes, bestaande uit 10 h. en 5 wind-houtzaagmolens, met ongeveer 60 inw.

ZAAGMOLENSPAD (HET NOORDELIJKE-), b. in Amstelland, prov. Noord-Holland, arr., Tweede kant., gem. en 5 min. Z. van Amsterdam: meestal bestaande uit eenige zaagmolens, die meest op eene rij gebouwd zijn.

Dit pad verleent toegang naar de Oude-Schagerlaan, liggende aan de westzijde der Oude-Wetering.

ZAAGMOLENSPAD (HET ZUIDELIJKE-), b. in Amstelland, prov. Noord-Holland, arr., Tweede kant., gem. en 10 min. Z. van Amsterdam; meestal bestaande uit eenige zaagmolens, die meest op eene rij gebouwd zijn.

(1) Eveneens zoeke men alle woorden elders net gespeld, welke hier niet gevonden worden op S.

XIII. DEEL.

1

ZAALBEEK (DE), riviertje, in Zalland, prov. Overijssel, gem. Bathmen. Het ontstaat nabij Scholthof, in de buurs. Schoolt, in de Kring-van-Dorth, en doorloopt de buurs. Zuidloo, alsmede Dortherhoek, en valt bij het Hunnenkbruggetje, in de Molenbeek.

ZAALHEUVEL, geb. in het Land-van-Ravestein, prov. NoordBraband, Eerste distr., arr. en 6 u. O. N. O. van 's Hertogenbosch, kant. en 20 min. W. van Grave, gem. en 10 min. Z. van Velp; met 5 b. en 30 inw.

ZAALHEUVELSCHE-STRAAT, weg in het Land-van-Ravestein, prov. Noord-Braband, gem. Velp, in eene winkelhaaksche rigting, loopende van de Zaalheuvelsche-sluis naar den steenweg van Grave op 's Hertogenbosch.

ZAAMSLAG, voorm, cil. in Staats-Vlaanderen, in Axeler-Ambacht, prov. Zeeland.

Dit eil. bestond uit den Zaamslag-polder, den Graven-polder, Diepenee en Oud-Othene, en bevatte de dorpen en parochien Zaamslag, Aandijk en Othene. Tot in het midden der dertiende eeuw, zoo niet langer, bleef het eil. in dien staat en eerst na het jaar 1500 werd het aan de westelijke zijde vermeerderd met den Triniteit-polder, den Noord-polder en Nieuw-Othene. Ten Oosten van de kreek, welke thans het Hellegat vormt, was in de dertiende eeuw Copwijk opgekomen, hetwelk sedert door den Schreidijk aan het eil. ZAANSLAG verbonden, en ten Noorden vermeerderd werd door den Bartikarts-polder, en ten Zuiden door den Welde-polder, en den Aykins-polder. Eindelijk werd het voormalig eiland, door de nog zuidelijker gelegene Visschers-polder, Kapelle-polder, Foucques-polder, Reygers-polder en Groote Boomgaard polder, met het oude Axeler Ambacht en met Beoostenblij- Benoorden vereenigd.

[ocr errors]

Gedurende de Spaansche beroerten werd deze schoone landstreek bij herhaling geteisterd. Eerst leed het eiland veel van eene verwoesting, op den 26 Julij 1574, aangerigt door de Zeeuwsche krijgsbezetting van Neuzen, tot afbreuk der Spanjaarden, in wier magt ZAANSLAG zich bevond. Het eiland herstelde zich echter weldra van de geledene ramp en de ingezetenen begonnen weder ruimer adem te halen. Dit had vooral plaats toen het meerendeel, in stilte de Herv. leer toegedaan, ten ge volge van het sluiten van de Pacificatie van Gent, op den 8 November 1876, gelegenheid kreeg, om zijne godsdienst ongestoord te oefenen. Hierin werden de ingezetenen nader bevestigd door den Religions-vrede, den 22 Julij 1878, te Antwerpen gesloten, zoodat er zelfs, in het begin van 1580, eene Hervormde gemeente tot stand kwam; van deze vinden wij voor de eerste maal melding gemaakt in de klass. van Assenede, den 2 Julij 1579, terwijl in de volgende klass. te Hulst, den 4 Januarij 1580, de Predikant REMEUS POTT tot haren eersten leeraar werd bestemd. Hij is aldaar in dienst gebleven tot in 1585, toen Axeler-Ambacht door verraad in handen van Spanje kwam, waarna hij met vele leden zijner gemeente de vlugt naar Zeeland heeft genomen. Nog in dat zelfde jaar komt gemelde REMEUS POTT voor als Predikant in de voormalige stad Reimerswaal, op het eiland Zuid-Beveland. Door het verraad van SERVAES VAN STEELANDT, Hoog Baljuw van het Land-van-Waes, die geveinsd had de zaak der Hervorming te zijn toegedaan, kwam trouwens, op den 30 Oct. 1583, het geheele Axeler-Ambacht weder in de magt van Spanje en moest, op Allerheiligendag van dat zelfde jaar, bij verdrag aan PARKA ingeruimd worden. Kort daarna trok FILIPS, Graaf VAN HOHENLORE,

met 19 vaandelen, meest Duitsche krijgslieden, in Vlaanderen, nam bezit van Neuzen, ten einde zich daar te nestelen en den Spanjaarden alle mogelijke afbreuk te doen, te welken einde hij, digt bij Neuzen, eene sterke schans aanlegde, welke bekend geworden is onder den naam van de Moffeschans (zie dat art.) Dit krijgsvolk rigtte den 5 Februarij 1584 in deze landstreek eene schrikkelijke verwoesting aan waarvan de sporen nog zigtbaar waren in eene kreek, Zuidwest van ZAANSLAG, toen zij door de langdurende hitte in den zomer van 1842 grootendeels uitgedroogd was. De dorpen ZAANSLAG, Othene en Aandijke werden bij die gelegenheid door de genoemde bezetting van NEUZEN in brand gestoken en vernield. De herinnering hiervan wordt nog bewaard in dit oude rijmpje:

Anno vijftien hondert tagtig en viere,

Den derden van Februarij-dagh,

Doe zag men ZaAANSLAG staan in gloeijende viere,
Gedaan door 't volck 's Graven VAN HOLAGH,

Dat ор de schanse buyten ter Neuse lagh.

Kort hierop werd deze geheele landstreek onder water gezet, toen Prins MAURITS, den 17 Julij 1586, zich van de naburige stad Azel meester gemaakt hebbende, bevel gaf, om, tot beveiliging van die stad, de dijken door te steken. Gedurende het twaalfjarig bestand dacht men wel aan herdijken, zelfs werd in 1610 octrooi verleend, tot het beverschen van eenige der verdronkene polders, doch er kwam evenwel niets van, vóór dat in 1648 de vrede te Munster gesloten en den 12 December van dat jaar door de Algemeene Staten op nieuw octrooi verleend was aan Gerard van DER NISSE, Heer van Zaamslag, Aandijke en Othene cum suis, tot herdijken der gronden van Zaamslag, Aandijke, Oud- en Nieuw Othene en Poucques-polder, in welke bedijking, gedurende de jaren 1649 en 1650 tot stand gebragt, werden opgenomen de gronden der voormalige polders Zaamslag, Gravenpolder, Diepenée, Nieuw-Othene, Oud-Othene en Poucques-polder, benevens een gedeelte van Genderdijke; verkrijgende deze gronden nu den algemeenen naam van den Zaamslagpolder; terwijl de gronden van A andijke en de nog overgeblevene van Geenderdijke eerst later en wel in 1654 zijn beverscht, en thans den polder van Aan- en Genderdijke uitmaken.

Van het voormalig dorp ZAAMSLAG, hetwelk, na verscheidene eeuwen is geen bestaan te hebben, in de Spaansche onlusten verwoest werd, spoor meer te vinden. Het schijnt echter nagenoeg ter zelfder plaats te hebben gestaan, waar het tegenwoordig dorp, na de herdijking van den Zaamslagpolder (zie dat artikel), in de helft der zeventiende eeuw, gesticht is.

ZAAMSLAG, gem. in Staats-Vlaanderen, in Axeler-Ambacht, prov. Zeeland, arr. Goes, kant. Axel, distr. Hulst (5 k. d., 11 m. k., 5 s. d.); palende N. aan de Hont of Wester-Schelde, O. aan het Hellegat, Z. aan de gem. Axel, W. aan de gem. Neuzen.

Deze gein. bestaat uit den Zaamslag-polder, den Poldervan-Aan-en-Genderdijke, den Groote - Huyssens-polder, den Kleine-Huyssens-polder, den Kreeke-polder, den Margaretha-polder en den Eendragt-polder, benevens een klein gedeelte van den Catharina-polder en nagenoeg den geheelen Nieuw-Othene-polder. Zij bevat het dorp Zaamslag, mitsgaders het gehucht Othene of Noten; de buurten Reuzenhoek, het Zaamslagsche-veer, de Poonhaven, de Kwakkel

« VorigeDoorgaan »