mea.

valde intenditur, ( modo ne ifte nimium & febriliter ex- Alteratur à ardefcat) fpirituum animalium fyftafis, fefe major facta, parte flammultum ampliatur, ac ultra corporis ambitum longe effertur, adeo ut quifpiam præ lætitia exultans, aut fuperbia inflatus, in immenfum excrefcere, ac intra propriam dimenfionem haud contineri poffe videatur.

bri & nervofi

generis varia..

affectione.

Præter hujufmodi alterationes,quas Anima propriè fenfi- Etiam à ceretiva, five pars lucida, à vitali five flammea variè immutata fufcipit, plurima huic immediate, fc.tum à Cerebri & nervofi generis affectione quapiam, tum ab object is externis accedunt, quæ fyftafin ejus, & folitum news modum perturbant, quippe horis nocturnis cerebrum ipfum à nimiâ fucci nutritii infufione, velut atra caligine, aut vaporibus impletur, ita ut animæ pars lucida fomno, velut tenebris penitus obfcuretur: non raro à materia morbifica, alicubi impacta, & fpirituum, quafi radiorum vias obftruente, facultatum unius, aut plurium ecclipfis exoritur, interdum ipfi fpiritus animales, haud fatis lucidi & aerei exiftunt, verum effluviis heterogeneis, nempe falinis, vitriolicis, nitrofis, aut alias nubilofis inficiuntur, quæ fenfibiles fpecies deformant, & in μgpμgλúnda immutant, atque motuum inordinationes excitant: hinc interdum tota anima varias metamorphofes fubit, & fpecies alienas induit; prout in affectibus melancholicis, aut ma--niacis fæpe contingit.

Quoad varios anima geftus, quibus pro varietate fen- Etiam à va fibilium objectorum, nunc lætitiam, & voluptatem, mox riis fenfibifaftidium, & moleftiam exprimit, obfervare eft, modo eam lium incurfi-exterius, in hujus, aut illius fenfus organum alle&tari, ac bus.

pro data occafione, fere totum in oculum,aut aurem, pala

tum,
aliudve fenforium, in rei volupis occurfum migra-
re; interdum è contra, ob mali ingruentis fugam, & evi-
tationem, eandem intus fe recipere, excubiifque relictis,.
caput fuum abfcondere ; adeo nihil impune fen-

K 3

Alterationes

anima parti Aammeæ à lucida impri

muntur.

timus, aut imaginamur, fed ad omnem fenfibilis objecti apprehenfionem, anima ferè tota commovetur, ac contremifcit, ejufque fyftafis, velut arboris coma ventorum flatibus expofita, variè agitatur.

Nec tantùm anima fenfitive, five fpirituum animalium texturæ radiofæ, hæ fenfibiles impreffiones metamorphofes inducunt, verum undulationes eidem illatæ, ftatim ulterius pergunt, ac anime vitali in fanguine glifcenti, alterationes imprimunt, ejufque flammam, quafi flatibus agitatam, huc illuc impellunt, & inæqualiter accendunt; nam, prout fupra innuimus, eodem inftanti quo obje&tum à fenfu aut memoria oblatum, imaginationi fiftitur, fiquidem iftud fub ratione boni aut mali advenit, fpiritus animales præcordiorum motui deftinatos afficit, eorumque influxu præcordia variè contrahi, aut dilatari facit, & proinde in caufa eft, quod fanguinis motus, & accenfio inordinatè admodum peraguntur. Sed de his alibi, cum de affectibus animæ fpeciatim agetur, erit magis opportunus dicendi locus.

CAP.

CAP. VI.

De Scientia feu Cognitione Brutorum.

H

Actenus anima Brutorum originem, naturam, & in corpore fubfiftendi modum, nec non varios ejus gradus, five fpecies, ac uti in perfectioribus animalibus habet, partes, five membra conftitutiva defignavimus. Porro ejufdem anima hypoftafi, figura, & dimenfionibus rite delineatis, confideravimus, quam illa ab objectis externis impreffionum capax, nec non quibus præterea paffionibus, & alterationibus obnoxia eft: attamen ex toto hoc animæ corporeæ apparatu, ejufque potentiis juxta pofitis, haud planè conftat, quid eadem fupra machinæ cujufdam virtutem, & crépydav agere, & propria virtute exequi valet. Nam licet objecti impreffio, fpiritus animales introrfum pellens, & peculiari quodam ritu modificans, fen- Anima Bruti fationem infert, atque fpiritus iidem, quatenus velut un- fenfu, & modulatione reflexa, ab intus, extrorfum refiliunt, motus tu tanquam locales cient. Nondum tamen declaratur, quomodo hæc machina pol anima, aut quæpiam pars ejus, fe fentire percipit, & juxta perceptionem iftam in diverfimodas paffiones, actionefve impellitur, in hujus aut illius objecti appetitum dirigitur, atque interdum, prout de beftiis quibufdam paffim obfervamus, in rei expetita profecutione, actus, qui non nifi ex confilio, & deliberatione quadam fluere videntur,elicit, editque. Profecto in Homine obvium eft intelligere, animam rationalem velut præfidem, imagines, & impreffiones, ab anima fenfitiva, tanquam à fpeculo repræfentatas, intuentem, & juxta conceptus, & notiones exinde

pro

let,

Sed mirum quomodo perceptione.

prolicitas, rationis, judicii, & voluntatis actus exercentem. Quo tamen ritu, in brutis perceptio, objectorum difcriminatio, appetitus, memoria, aliæque inferioris velut rationis fpecies peraguntur, explicatu difficillimum videtur; proinde ut nonnulli, cum aliter hunc nodum folvere nequiverint, etiam Brutis animas immateriales, & poft corpora fubfiftentes tribuerint. Quod fi verum effet, nefcio cur non Quadrupedes æquè ac Homo, intellectu, & ratiocinio polleant, immo fcientias, & artes difcant; quandoquidem in utrifque, præter animas pariter immateriales, eadem prorfus fit conformatio organorum ani. malium, à quibus fane animam rationalem dum in corpolis etiam effet re eft, quoad actus, & habitus fuos pendere conftat, quoniam læfis, aut impeditis organis, horum privatio aut ecclipfis fuccedit: quamobrem quod Bruti anima, iifdem ac home organis utens, nihil præclare fcire, nec fupra actus, & objecta materialia affurgere poteft, planè fequitur, illam ab anima rationali diverfam, infuper longe inferiorem, & materialem effe.

Anima Bruti

fi immateria

rational's.

Quod vero objicitur, materiam quamvis non modo infenfilem, fed inertem, ac mere paffivam effè, proindeque fenfus, & activitatis animalis incapacem. Quoad prius, ut mittam hic plures inftantias productionum aquiVocarum, quas Epicurei contendunt æque ftupendas, & inexplicabiles effe, ac, de qua modo inquiritur, unicam hanc, utpote hypothefi noftræ maxime confentaneam, proponere libet; nempe inter corpus infenfile, ac fenfile, haud multo majus difcrimen effe, quam inter inaccenfum, accenJumque ; & tamen hoc, ex illo fieri paffim cernimus, quidni Senfile ex in- pariter exiftimemus, fenfile fieri ex infenfili? Materia Jenfili aque producatur ac quælibet, uti non comburitur, ita non animatur ; verum Corpus accen- ad utrumvis difpofita elementis activis, fpiritu imprimis fum ex inac- fulphure ac fale prædita fit oportet: combuftibilia, prout cenfo. oleum, refine, ligna, & fimilia, ex fe torpida ac inertia,

fine igne, calore, aut quavis partium, aut particularum
agitatione, iminota jacent: quamprimum vero ab incenti-
vo admoto flammam concipiunt, mox eorum particulæ ra-
pidiffime commotæ, ac velut animatæ, lumen, cum calore,
& luce producunt, & non modo totam viciniam illuftrant,
fed & rerum quarumvis juxta confitarum iconas innumera-
biles creant, eafque ubivis denfiffime objiciunt. Pariter
humor vitalis in ovo, ab initio iners ac, inftar materiæ in-
accenfæ, torpidus manet; quamprimum vero ab anima ex-
ufcitata actuatur, illico tanquam ignis accenfus vitam cum
motu, ac fenfu,ac in perfectioribus cum calore excitat. Porro
fpiritus animales, tanquam lucis radii ab hoc igne profecti,
juxta objectorum quorumcunque impreffiones configu-
rantur, & quod amplius eft, antivoßoriaus velut reflexis
coeuntes,
motus diverfimodos efficiunt.

Materiam non

Dein quod vulgo traditur, materiam è quâ res naturales conftant, effe mere paffivam, & neutiquam moveri, nifi in quantum ab alio movetur, verum non eft; quin potius è contrà, Atomi, quæ fublunarium materies funt, plurimæ adeo funt activæ & iv, ut nufquam diu confi- esse mere pasftant, fed è fubjecto uno in aliud paffim migrent, vel in eo- fivam. dem conclufæ, poros & meatus, in quibus expatientur, fibi procudant.

Attamen arguitur, quod fi ex his anima Bruti compo- Sed interdum nitur, dummodo extenfa eadem & corporea fuerit, per- nimis adicipere nequit. Nam vel in fe totam, vel in quandam fai vam partem, objecti fpeciem admittit, non prius, quia tunc neque fenfus à fe invicem, nec horum ulli à perceptione, five fenfatione communi diftinguerentur: fin vero (uti Senforium res habet) dicatur, fpecies fenfibiles à fenforiis appropri- commune non atis exceptas, ad quandam animæ partem, fc. o po tota animaeft, τὸ πρῶτον fed quædam aerov, ubi percipiuntur, omnes deferri; rurfus obvium erit objicere, tam multiplices, & diverfimodas fenfibilium fpecies five imagines, quæ fimul ab objectis conL

cipi

pars ejus