faltem cryptoporticus meo mihi iure vo- tim pauciores) Sed in emi nis pauciores:vt fit fenfus, enim ampliora, honeftiora, fumptuofioráque quàm priuata funt. Extenditur ) in longum porrigitur. mare, hinc ortum fpecta trinque feneftra, à mari plures,ab horto finbat-Singula) non gemelle gula,& altius pauciores. Ha cum ferenus dies & binæ, vt à mari. [Et al & immotus,omnes: cum hinc vel inde ventus nentiore parte funt pau- inquietus, qua venti quiefcut, fine iniuria paciores quam in inferiore. tet. ante cryptoporticu xystus violis odoratus, Legitur etiam. Sed alter teporémque folis infufi repercuffu cryptoporti ab horto habet paucio cus auget inde area,qua vt tenet fole fic aquires feneftras dimidio quá lone inhibet,fummouétque,quatumque caloris à mari. Poteft etiam legi alterius, vt multi codices antè, tantu retrò frigoris,fimiliter Africă fiftit, habent, in eundem fen- atque ita diuerfißimos ventos alium alio à lafum,fcilicet feneftris alte tere frangit & finit. Hac iucunditas eius hyeriuntur feneftræ. Iniuria) me, maior aftate. Nam ante meridiem xyštu, offenfione. Immorus) quie post meridie geftationes, hortíque proximam tus à vento. Hinc Gelande partem umbra fua temperat, quæ vt dies cre rius partis. He patent)ape à Meridie vel Septentrio ne.Iniuria)ventorum mo leftia Xy) Vitruuius xyftum ampla latitudine porticum,in qua athletæ per hyberna exercebantur,effe voluit Greca appellatione noftrófque hypethras fub dio ambulationes xyfta vocare, quæ Græci paradromidas dicunt:fed lib.v.à fuperioribus in quibufdam idem autor difcrepat. Hæc inquit porticus xyftus apud Græcos vocitatur, quòd athlete per hyberna tempora intetis ftadiis exercentur. [Vnde Pollux antiquos teftatur dixiffe xyftos dromos, & Xenophontem in Oeconomico fine dromo fcripfiffe xyftum.] Faciunda autem xyfta fic videntur vt fint inter duas porticus fylua,aut platanus,& in his perficiantur inter arbores ambulationes quas Græci paradromidas,noftri xyfta appellant, in quas per hyemem è xylo fereno cælo athlete prodeuntes exercentur. Nam modò xyftum vocabulum effe Græcum,modò Latinum dicit:& xyftum tam neutro quàm mafculino genere vfurpat: cum apud cæteros mafculino proferatur.quem puto M.Tul. per hæc intellexiffe. Num tandem locus hic non idoneus videtur? in quo porticus hæc ipfa v bi inambulamus & palaftra, & tot loci feffiones, gymnafiorum & Græcarum difputationum memoriam quodammodo commonent.. Et idem alibi dixerat palæ ftritas in xyfto fpatiari.Secundus lib.v.Eft ante porticum xyftus concifus in plurimas fpecies, diftinctúfque buxo. Apud Tranquillum in Augufto accipimus in eundem fenfum dici xyftum. VlpianusXyfticos-appellat palæftritas in xyfto fe exercentes. Quidam Græcorum xyftum interpretantur effe locum politum & æquarum, fignificare etiam paruum haftile feu iaculum. hinc Arrianus inquit, Signa electi exercitus, aquile, imagines regiæ: corona,omnes aureæ fuper xyftis argenteis. Xyftis autem veftis Tragicorum crocea. Et Xyftion vulgarem quandam gemmam ex India mitti refert auunculus Secundi. Oderatus)odore repletus. Odoratum eft quod aliunde accipit odorem, vt odoratum templum. Odorum, quod per fe habet.Martialis, Tantus veris honos,& odoræ gratia Flora.Hæc tamen poetarum licentia confunduntur. Auget) maiorem habet. Repercussu cryptop a riscus) obie&ų parietis auftralis cryptoporticus. Area) diffunditur. Tener folem)qui auftro expo fita.Inhiber arcet cryptoporticu intermedia ab aquilone. Frigoris retro)fi opus fuerit apertis cryptoporticus feneftris: & perflante aquilone. Africum fitst) claufis cryptoporticus feneftris non permittit incrudefcere. Diuerfißimos Genios) Africum & Aquilonem [à diuerfa cæli regione venientes. Also latere ) aquilonem à feptentrionali pariete,africum à meridionali. Finit comprimit,extinguit. Hac iucunditas) talis cryptoporticus vtilitas teBreuior)vergente die ad porem in anteriori area continere & frigora arcere. Ante meridiem xyftum) quia æftate fol habet ortum magis feptentrionalem,fic & occafum. vnde mane xyftum: quippe qui iuxta frontem orientalem ad meridiem fitus erat Poft meridiem gestationem,&orti proximam partem] vt quæ iuxta frontem occidentalem iacebant,fua vmbra refrigerabat [Temperat &mbra) mollificat & habitabile facit vmbra, quá fui parietes caufant. ] hyemem vel meridiem. uit decreuitque, modò breuior, modò longior Longior) æftate,recedente hac vel illac cadit.Ipfa verò cryptoporticus tuc ad occidentem. Hae) à fe- maximè caret fole, cum ardentißimus culmiptentrione. Illac) à meri- ni cius infistit. Ad hoc patentibus fenestris fadie. Cares fole) non fentit uonios accipit, tranfmittitque: nec vnquam æftum : : nam per æftatem mediam culmini imminet, aëre pigro& manente ingrauefcit. In capite nec penetrat fol aliis fu- xysti deinceps cryptoporticus, horti diata eft, amores mei:re vera amores.ipfe pofui. In hac perimpofitis membris. Ad hoc infuper. Fauonios)zephyros ab occidente. Tranfmittit) per alias feneftras fic moto aere impigróque refrigeratur. Manente) quieto, nec exitum reperiente. Ingrauefcst. grauior fit inhabitantibus. nam vbi aer filet denfior & peftilentior. Deinceps cryptoporticus: & pariter in capite cryptoporticus,deinceps enim ordinem denotat. Orti dieta) ftructa in orto.nam teftimonio Iurifconfulti oftendimus diætam in ortis fieri. Legitur etiam Zeta)fuper qua di&tione videtur mihi operæprecium referre, quid ha&tenus compererim. Lampridius in Heliogaballo, Odores indicos fine carbonibus ad vaporandas zetas iuffit incendi.Sidonius libro nono, Quòd fupradicto tamdiu potes vti libello,vt eum non amplius zetecula tua quàm memoria includat. Et o&tauo. Nam per armariola & zeteculas noftras non remanferunt digna prolatu. Ex pofterioribus colligi poteft zetam pro bibliotheca vfurpari. nec Sidonii autoritatem in hoc magnifacio: quòd nec Vlpianus Iurifconfultus eruditiffimus lib. xxxij. vbi de bibliothecis multa differit, vllam zetæ mentionem facit. Quidam arbitrantur zetam effe lo cum, quem antiqui deducta per parietes aqua frigida refrigerabant, vel feruenti calefaciebant. Neratius hunc modum deducendorum riuulorum per parietes notat. & Vlpianus de cuniculo inquit inftituendo per quem vapor traditur in balneariis vaporibus. Et alibi, Balneis vaporibus cùm Quintilla cuniculum per. gentem in ortis induxiffet. Alii propter fequentia zetam locum effe voluerunt vnius le&ti cum fellis duabus, qui velis obductis & reductis modò adiiciebatur cubiculo, modò auferebatur: & traxiffe nomen, quoniam tribus è partibus feneftras & profpectus habeat, atque folem multipliciter accipiat. & quod eft feruere.nam Homerus inquit: seç?€ id eft vt autem lebes feruet:quando & heliocaminus in ipfa zeta ponebatur. vel Weir, quòd in ea commodiffimè viuatur. Alii omnino mendam vbique inoleuiffe & dietam legendum.nam præter fidem veterum exemplarium hac vtuntur ratione, quòd cùm prius diæta & ziæta fcriberetur,indifferenter. d. in z mutatis, vt Medentius Mezentius autore Prifciano:poftea ex ziæta fcriptum effè zeta corum infcitia, qui nefciebant ziætam & dixtam idem effe. nec obftat quòd aqua calefieret. nam hoc commodiffimè fieri poterat in diata in quam fe recipi folitum Saturnalibus ad ftudia teftatur Secundus. Faciundam curaui. Amores delitiæ & folatium. Pofus)ftruxi. Heliocaminus concame pore calorem ex illo reci vt apud Plautum in milite jus meminit Vlpianus o ratus locus totus foli ex- heliocaminus quidem,alia xyftum, alia mare, pofitus, ac hyberno tem vtraque folem: cubiculum autem valuis, cry, piens & continens diæta proporticum feneftra profpicit: quà mare conpars: noftri vaporarium tra parietem medium diata perquam eleganfolare vocant [fiue folariú terrecedit:que fpecularibus& velis obductis gloriofo. nam heliocami reductifve modò adiicitur cubiculo, modò aunus græcum eft. os enim fertur.lectum & duas cathedras capit, à pedifol & neuves formax. E- bus mare,à tergo villa,à capite fylue:tot facies &auo. ff de feruitutibus locorum, totidem feneftris & diftinguit & mivrbanorum prædiorum, fcet. Iunctum est cubiculum noctis & fomni. ponat vt lumini officiat, non illud voces feruulorum, non maris murdicendum erit contra im- mur, non tempeftatum motus, non fulgurum pofitam feruitutem eum lumen,ac ne diem quidem fentit, nifi feneftris cit, quominus cœlum vi- apertis. Tam alti abditique fecreti illa ratio, deri poffit. fi verò helio- quòd interiacens andron parietem cubiculi, ter dicendum erit quia hortíque distinguit, atque ita omnem fonum cùm fcribit, Si arborem facere: nam & arbor offi camino vel folario : fimili vmbram facit in loco cui fol fuit neceffarius. Miror quofdam perdere aufos olim caminos non fuiffe in membris domus, cùm Sidonius fecus apertiffimè oftendat his verbis, A cryp. particu in hyemale triclinium venitur: quod arcuatili camino fæpe ignis animatus pulla fuligine infecit. Tranquillus in Vitellio. Nec antè in Prætorium rediit, quá flagrate triclinio ex cóceptu camini. tunc quidem confternatis,& quafi omine aduerfo anxiis omnibus,inquit, bono animo eftote, nobis illuxit. M. Tullius ad Atticum luculento camino vtendum di xit. Horatius, Per brumam Tyberis fextili menfe caminus. Et Athenæus, Carnes cocas in caminis ad differentiam earum que clibano coquuntur. Lucianus ad hoc in Saturnalibus, vbi hyemem defcribit, Multi inquit circum caminum verfantur. Et Didymus in re Ruftica præcipit, faciundum caminum in balneis.]a parte.Solem)quem vt exciperet,ideo ftrucbatur heliocaminus: vnde meritò Iurifconfultus refpondet, arbores quæ illum invmbrarent fuccidi & tolli debere. Val à foribus. Profpicit) heliocaminus. Medium parietem ) scilicet cryptoporti cus à fronte. Recedir)difiungitur. non enim dięta contignabatur cum cryptoporticu:fed fuis per fe parietibus furgebat.Eleganter) fumma architectura & gratia. Specularibus) lapidibus tranflucentibus, eundem quem nunc vitrum, in feneftris vfum præftantibus. Aducitur cubiculo)auget cubiculum remotis velis, & minuit eifdem obductis. Seneca Natura, iiij. fcripfit cœnationem velis & fpecularibus muniri folitam. Capit)illud cubiculum tantæ capacitatis eft, vt lectum & duas cathedras contineat. [A pedibus)lecti. Seneca de beneficiis, Pedem & noftrum dicimus, & lecti,&veli,& carminis,an ab ea parte leti vbi ftant pedes hominis dormientis. Mare) eft. Ville)circumuicinæ. nam Laurentino vicus adiacebat. Latere) orientali Facies) diuerfos afpe&us,mare, villas, fyluas. Mifcet quia à quacunque feneftra tria ifta videri poterant:an,quod magis probo, quòd anguftia loci per tres feneftras vno afpectu omnia licebat intueri. Dastangut feparat diuerfitate luminum. Iunctum)connexum priori cubiculo eft aliud, quod abditum & obfcurum, vocat noctis & fomni,id eft tenebrarum vocat andreona. Leonidas in epigrammate, & alij Græcorum pro triclinio vfurpant,ficut legimus geminos extra androna vocaffe Simonidem,& ftatim corruilfe.Vitruuius fcribit Græcos appellare andronas cecos, id eft, domos vbi conuiuia virilia folent effe, quòd eò mulieres non accedant, quanqua ia dixiffet, Græci mefaulas inter duas aulas pofitas nominant, eas noftri andronas. Vt per hæc andron modò Latinum,modò Græcum fit, quod non poteft conuenire, nifi dicamus cùm teftatur andron effe Græcum vocabulum refpexiffe originem & deriuationem & quietis.Martia.pariter lib.x. Et in profundo fomnus,& quies nullis offenfa linguis,nec dies nifi admiffus. Sentit) videt. Abditi remoti. Intersacens)inter hortum & cubiculum. Andron) locus domicilij appellatur anguftior longitudine, in quo viri plurimum morantur,ficut Gynęcium vbi mulieres. autores funt Feftus, Suidas, Pollux, qui androna etiam libro fexto pro loco conuiuii interpretatur. ]Ad hæc inquit Ariftophanes iudicia omnia & porticus andronas faciam. Athenæus, Maiores domus heroum Homerus μ vocat, & dum, & xoias: nos verò raras & aid oras. Et vbi de conuiuiis Creten-aidos, id eft à viro:cùm verò Latinum, fum agit,Sunt,inquit,vbique in domibus quòd à noftris iam receptum effet, & pro duo loca conuiuiis celebrandis affignata, fuo vterentur: quæ ratio locum habere quorum alterum vocant aidpeior, alterum, debet in recitatis fuper verbo xyftus, tein quo hofpites dormiunt, ftimonio eiufdem Vitruuij. fatis autem conftat andron & andreon indifferenter pro eodem vfurpari. Sonum)intercurrentem ftrepitum." ,quod eft dormio Idé autore Pyrgione ai diâum afferit via à Ioue hofpitali. Herodotus magnam domum Media inanitate) (pa tiofo androne interpofito. media inanitate confumit. Applicitum eft cuConfumit) difperdit. Hypo biculo hypocauftum perexiguum, quod angucauftum vaporarium. Angufta feneftra fpiraculo, fta feneftra fuppofitum calorem, vt ratio exivnde ex hypocaufto calor git,aut effundit,aut retinet. Procaton inde & in fudatorium ingredie cubiculum porrigitur in folem quem orientem batur. Rasso) temporis, & calor eft retinet, & frigus, ftatim exceptum, vltra meridiem, obliquum effundit. Proceftrium le quidem, fed tamen feruat. In hanc ego diagitur etiamex, de vtroque paulo antè. Obls tam cùm me recipio, abeffe mihi etiam à villa quum non ex directo. mea videor. magnámque eius voluptatě praSeruat)admittit,fentit. Ab cipuè Saturnalibus capio, cum reliqua pars effe) adeo ocio fruor, vt ciuili ornatáque habitatione. Saturnals. à nem traxere à Græcis : nam Mercurialibus in Creta fimile feftum celebratur referente Caryftio, & difcumbentibus feruis domini miniftrant. In Trazena congregatio populorum fit per multos dies: fed eorum vno ferui talis ludunt, & à dominis cibantur.Berofus apud eundem Athenæum tradit de menfe Augufto, die vndecimo agi feftum, cognomento Saceam,diebus quinque, quibus moris erat regi dominos à feruis, & eorum vnum deduci regia ftola indutum, quem vocarent zoganem. Baton Sinopenfis rhetor fignificat Saturnalium feftum Græcum effe, & apud Theffalos Peloria dici, vbi ab Athenæo longa fabula fuper hoc enar ratur. ratur.Seruis autem conceffa licétia,quòd gerere,ius dicere, & omni tiam religionis extendit. Nonnulli tamen nulla figillariorum habita mentione feptem dierum faturnalia fuiffe fcribunt. M. Tullius ad Atticum, fecundis & tertiis faturnalibus, pro fecundo & tertio faturnalium die dixit. Martialis quinque dierum tantum eo difticho, cui Lemma eft Flagra, Ludite lafciui,fed tantum ludite ferui. Hæc fignata mihi quinque diebus erunt. Nemo illis diebus officiis publicis occupabatur,neque toga feu tra bea vel paludata vefte, prætextatáque vtebatur: verùm fola fynthefi. peis pileis non modò ve telti licentia dierum,. festifque clamoribus fci cum dominis, fed pa- perfonat.nam nec ipfe meorum lufibus, nec illi res honores illis in domo ftudiis meis obftrepunt. Hac vtilitas, hac aludorum genere remitti: monitas, deficitur aqua falienti, fed puteos ac cuius rei veftigia in ali potius fontes habet. funt enim in fummo, & quibus ftaliæ oppidis pu omnino litoris illius mira natura. quocunque blicè adhuc reftant poft natalem redemptoris no loco moueris humum,obuius & paratus humor Ari obftrepunt) ftrepitu occurit, ifque fyncerus, acne leuiter quidem turbant.Vulta) diæta, ex tanta maris vicinitate falfus. Suggerunt affaqua hanc capio vtilitatem. tim ligna proxima fylue. cæteras copias Oftilitas nec amoenitas deficit enfis colonia miniftrat. Frugi quidem homini impedimento funt, inter Sunt qui legant, nec vti aqua falienti. vt fit fen fus, ex aqua falienti comparamus vtilitatem & amanitatem, Salienti fcaturienti. Haber) folum Laurentinum. Potins fontes) non multum profundos latice ftatim Occurrente effoffa humo, ficut in multis Mediolanenfis agri locis. In fummo) vt poffint facile deduci ad inferiora, an non in profundo, fed fuperficie terræ, quod fequentia probant. Mira) eft. Obus) fubitus,expofitus. Sincerus) purus,illimis. Salfus) In fecúda lectione corruptus fuit. Suggerunt) miniftrant ad vfum neceffariú. Affaism) abundè quod dictum credit Fefus à copia fandi. & Terentium affatim id eft ad laffitudiné protuliffe. Columella affatim paleas dixit, & plerumque eo dicendi genere vfus eft. Ammianus referéte Gellio putat prima acuta pronúciandum. Oftienfis colonia.Oftiam coloniam maritimis commeatibus opportunam à Septentrionali parte ad oftium Tyberis Ancus Martius Romanorum Rex dedu xit teftimonio Cor. Nepotis,Plinii auunculi, & Stephani. quamquam is, vt fcriptorum alii ab eo conditam fuiffe tradat, cam Strabo neutro protulit. Appellatam Oftiam Dionyfius autumat, quòd in oftio Tyberis fita fit, quondam Romanorum nauale, quamuis antea importuofum, fed Imperatore Claudio portum extruéte ægrè tamen, vt quod poft vndecim annos triginta hominum millibus fine intermiffione laborantibus hofpitale factum eft.Colonia eft quæ ab vrbe propagata fecundum Siculum Flaccum ad ipfos propinquiores municipiorum populos cohercendos vel hoftium incurfus repellendos, iura inftitutáque populi Ro mani habet, non fui arbitrii: quæ conditio cùm fit magis obnoxia & minus libera quam municipij, potior tamen ac præftabilior exiftimatur propter amplitudinem maieftatémque pop. Rom. cuius quafi effigies parua, Gimulacrúmque effe |