tatos non vulgares. Extemporales) Non
præmeditatas. H) Orationibus. Tan-
tum editas) Non a&tas, fed folùm publica-
tas. Vt in Verrem) Verrinarum genus eft
admirabile, [quarum primá] quas Cice-
ronem egiffe contra Secundi opinionem
teftatur Afconius, [fed quare prima eft de
accufatore conftituendo, & non directè
contra Verrem, fed Cæcilium, vterque
autor non eft falfus, cùm poft illud Ver-
res in exilium voluntarium iuerit, neque
quæ fequuntur actiones à Cicerone act
Ant, fed tantùm editæ. ] funt autem libri
in Verrem emiffi, quòd prætor in Sici-
lia tota illam infulam expoliaffet. Quem-
nam artificem) Verba funt ex fexto Verri-
narum actionum præterea, inquit, c.
rant ænea duo figna, non maxima, ve
rum eximia vetuftate, virginali habitu
atque veftitu, quæ manibus fublatis fa-
tur) Concluditur. Actio)
Illa Expreßit) Repræfenta

cra quædam more Athenienfium vis ginum repofita in capitibus fuftinebant. canophora ipfæ vocabantur: fed earum artificem: quemnam?re&è admones:Polycletum effe dicebant. cuius fenfus: fed quis eas virgines fabricauerat: tanquam fi per hæc M. Tullium aduerfarius interrogaret: rectè igitur,inquit,hoc loco me admones: dicebatur Polycletus ille optimus ftatuarius effigiaffe.vel ea referantur ad Ciceronem interrogantem pragmaticum,vel à quo didicerat caufam,quifnam effet artifex.& cum audiuiflet, effe Polycletum, fubiunxerit,re&è admones.in illis etiam plerunque funt nuda crimina, qualia illa,Nolite expectare dumogo hoc crimen oftiatim agam: à Teifchilo Tindaritano pateram abftulifti: à Thrafone item Tindaritano patellar: à Nymphodoro Agrigentino thuribulum. SequiSequitur ergo, vt actio fit abfolutiffima, quæ uit. Similitudinem oratio maximè orationis fimilitudinem exprefferit, 15.) Typu & formam dicendi abfolutam. Infium fi modò iuftum & debitum tempus accipiat: & debitum,) Ex lege & quod fi negetur, nulla orationis, maxima iure.i. conueniens caufe. ná dicis culpa eft. Adfunt huic opinioni mea lefæ frequenter breuitate ges, qua longiffima tempora largiuntur, nec téporis impediuntur,tunc breuitatem dicentibus, fed copiam, hoc eft diculpa. Adfunt.) Fauent. ligentiam, fuadent: quam præftare nifi in anLeges.) Confuetudine guftiffimis caufis non poteft breuitas. Adijciveterum iudiciorum ne- am, quod me docuit vfus, quod me docuit vfus, magifler egregius,

autore Quintiliano, cau

nulla actoris, fed iudicis

mo intra pauciffimas ho

ras perorare cogebatur: & liberæ comperendinationes erant: & modum dicendi fibi quifque fumebat : & numerus neque dierum neque patronorum cauebatur: primus iftam libertatem cõful Cn. Pompeius aftrinxit, impofuitque veluti frenos eloquentiæ:& accufatori duas,reo autem tres horas ad dicendum dedit. Cæcilius accufatori fex horas, reo verò nouem ez lege datas:ita tamen, vt omnia ex foro,omnia ex legibus, omnia apud prætores gererentur: vnde Martialis Cæcilianum irridet,qui contra legem maius temporis fpacium impetrauerat, cùm effet ad dicendum ineptus. Afconius teftatur, viginti dies legitimos accufatori, & totide defenfori ad refpondendum conceffos. hinc alibi fua tempora Secundus velli

cans, An nos,inquit, fapientiores maioribus noftris? nos legibus ipfis iuftiores?quæ tot horas,tot dies, tot comperendinationes largiuntur?quibus poftea motus Antoninus imperator,oratoribus permifit quantum aquæ a&tioni petiuiffent, & iudicia longius protraxit. Copiam) Dicendi vbertatem: quam rem per exornationem, quæ interpretatio dicitur, declarauit. Diligentiam) f.oftendens oratori perlongum temporis fpacium conceffum.. Anguftißimis Minoris probationis:& vnius tantum,vel paucorum criminum ci tò tranfigendorum. Brenitas) Dicendi. Vfus magifter) Sic libro fexto: quod ta men multi ante eum dixerant: imprimi M. Tullius, vfum effe dicendi magiftrum frequenter præcepit, & omnium magi

Arorü præcepta fuperare.hinc proCorn. Balbo,Affiduus, inquit,vfus vni rei deditus,& ingenium & artem fæpe vincit. eft enim ratio loquendi, & regula fermonis. at omnium etiam rerum magiftrum vfum effe fcribit Cæfar in Commentarijs:quod latius explicuit Columella,quid.f.inter vfum & artem interfit: fcriptorum dicens perientia fecit Exemplo

filio fus) Affumptus fui iu

in confilio effe dicitur ali

tre:& in Panegyrico Con

monumenta magis inftruere, quàm facere artificem:vfum & cxperientiam dominari in artibus, neque effe vllam difciplinam,in qua non peccando difcatur. nam vbi quid perperam adminiftratum ceffit improfperè,vitatur quod fefellerat: illuminátque rectam viam docentis magifterium. Manilius, Per varios vfus artem ex

monftrante viá) Frequen frequenter egi, frequenter iudicani, freter eg.) Plures caufas dixi. quenter in confilio fui: aliud alios mouet: ac Indreams) Iudex fui.In con- plerunque parua res maximas trahunt.varia dex extra ordinem pro có. funt hominum iudicia, varia voluntates: infultatione rei dubiz: nam de qui eandem caufam fimul audierunt, fape quis, cùm fuper re ambi diuerfum, interdum idem, fed ex diuerfis agua confulitur.M Tullius, nimi motibus fentiunt. Præterea fua quifque Vt haberet in cófilio & fia inuentioni fauet,& quafi fortiffimum compleftantini, quifquis illius au- ctitur, quum ab alio dictum eft,quod ipfe prætor. qui tibi in confilio uidit. Omnibus ergo dandum eft aliquid,quod erant,hærebant. Apuleius teneant,quod agnofcant.Dixit aliquando miin confilio iudices efle dixit, quòd poteftatem iudi bi Regulus, quum fimul adeffemus. Tu omnia, cij haberent. & princi- qua funt in caufa,putas exequenda: ego iuguconfilio habere, quòd lum ftatim video, hunc premo (premit fanè eft decernere ex confilio quod eligit, fed in eligendo frequenter errat.) bonor.neque me præterit, Refpondi, poffe fieri, vt genu effet aut tibia aut cófilio parú differre,quòd talus, vbi ille iugulum putaret. At ego (inillud oftendentibus rebus quam) qui iugulum perfpicere non poffum,

pem dicimus bonos in

Quintil.fcribere, iudiciú à

adhibeatur,hoc latétibus,

& aut omnino nodú repertis,aut dubis.
& iudicium frequentiffimè certum effe,
confilium verò rationem quandam altè
repetitam, & plerunque plura perpen-
dentem & comparantem, habentemque
in fe & inuentionem & iudicationem. 4-
Indalos moner) Vna res mouet alium,
alia alium. Varia funt hominum sudicia.)
Nam ficut ingeniorum plurimæ funt for-
mæ, fic iudiciorum, vt autor eft Quinti-
lianus. Varie Goluntates) Imitatio Perfia-
na, Velle fuum cuique eft, nec voto viui
tur vno.quod & imitatus eft Terentius in
Phormione, Verum ita eft, quot homi-
nes,tot fententiæ. fuus cuique mos. Di-
uerfum fentiunt) Diuerfam habent fen-
tentiam ab aliis autoribus. Idem) Simi-
le alijs: fed diuerfis effectibus. Sua inuen-
tions) Quod præuidit & excogitauit, an-

tequam orator diceret & ageret, id tanquam veriffimum feruat. Fortifsimum. Certiffimum, irreprehenfible. Also.) Ab actore. Tencant.) Credant. Agnofcat.) Tanquam fuum inuentum. defen Causa ageremus. Que funt in caufa, Que pertinet ad caufam dicéda.] genu effet) Lucianus in libro qui infcribitur oratorum magiftri, apertè carpens malos oratores,inquit, non referre vt pro fronte furam, pro fura verticem accipiant.) Ingulum.) Firmiffimum argumentum,caufæ conftitutionem: nam iugulus in homine maxime lætalis: inde per translationé iugulatum literis dixit, in Verrem M. Cicero [& in Philippicis Iugulatam caufam Pompeianorum & Terentianus Da= Jugulafti hominem verbis. Hunc premo.) Vrgeo, & in fumma totius caufæ

uus,

perfto non cuagando. Premit) inftat
vbi credat effe cardinem rei,fed fepe falli-
tur in eligendo. Refpondi.) Regulo.
Fieri.) Euenire. Genu.) Pars leuior
Omnia Omnes partes
caufa. παύτα λίθον κινῶ. )id

caufæ. perftat in translatione, cùm ian præmiferit iugulum. Ingulum. ) Firmiffimum argumentum minuendo fuam. facultatem, Reguli fubfannat arrogantia.

eft, omnem lapidem mo- omnia pertento, omnia experior, πávTM deni uco:huius prouerbij mul- que ifov xv.Vtque in agricultura novineas ti meminere. Nicarchusin tantu,verùm etiá arbusta: nec arbusta tätum, cpigrammate πρώτα λίθον

routes, & qGræcè vitáяu

lud παίτα κινήσω πέτρον,quod

ve. Bafilius ad Monachos verùm etiam campos curo, & exerceo: vtque Taxi, The quia in ipfis campis non far, aut filiginem folam,. gufti feripfit, airiday - fed ordeum, fabam, cæteraque legumina fero: Yay, To The Tequias, fimile il fic in actione plura quafi femina latius fpargo,. Suida pariter fcribitur. vt que prouenerint, colligam. Neque enim eius originem inde tracta minus imperfpicua, incerta, fallaciaque funt inuenio. Polycrati The indicum ingenia, quìm tempeftatum, terraMardonius caftrameta- rúmque. Nec me præterit fummum oratorem tus fuerat, refpondit ora Periclem fic à comico Eupolide laudari,

bano ementi locum, vbi

culum, vt inibi foderet, &

δέ γ' αὖ

omnem lapidem moue. He's day'a TuTW Cx' n

ret: futurum vt magnam Πειθώ τις επεκάθητο ζοῖσι χείλεσιν. auri copiam ofcnderet. ὄντως ἐκήλει καὶ μόνος τῶν ῥητόρων,

quidam tractum putant à

venatoribus, qui feras in- Τὸ κέντρον ἐγκατέλιπε τοῖς ἀκροωμλύο Gr dagantes, magna diligen

tia omnia perlaftrant. In Verùm huic ipfi Pericli nec illand,nec illud cultura agri) In colendis a- innλe breuitate, vel velocitate, vel vtraque: gris. Arbuta) Loca arbo(differunt enim) fine facultate fumma conti

Fib cófita,vel arbores qui

bus vites maritantur:vnde
Plinius nobilia vina non nifi in arbuftis
gigni confirmat:& vlmum, populum ai-
gram, fraxinum, ficum, oleam,cornum,
tiliam,acerem, ornum, carpinum, quer-
cum, falicem, inter arbusta connumerat:
fecutus Varronem, qui præcipit arbufta
ferenda in fpacium quincuncis, & vineas
ac arbufta putanda. fic docet Columella,
arbuftum faciendum, & arbuftiuam vite
arbufto coniunctam retulit. Palladius fi
militer. Plinius etiam arbuftare agros,
pro arbuftis conferere vfus eft. Arbuftum
Cato, & eum imitatus Seruius pro loco
arbufculis referto vfurpauerat. at arbu-
tum inter femper virentes arbores enu-
merat Theophraftus. Exerceo.) Colo,
aro. Siliginem.) Theophrafto & Plinio
authoribus, filigo genus grani nunquam
pariter maturefcit, nec vlla fegetum mi-

nus dilationem patitur propter tenerita tem: matura grana protinus decidunt,fed minus quàm cætera frumenta periclitatur in ftipula: quoniam femper re&tá habet fpicam: nec rorem continet, qui rubiginem faciat.tria eius genera, bromos, filigo exceptitia, & tragos.:Semina.Argumenta. Prouenerint) Prouentum,& meÏfem bonam reddiderint,iuuerint Imperfpicua) Incognita, dubia.Incerta fallacia). Incerta ad cognofcendum an fallant: an magis difiun&tim legatur,incerta,fallacia. Ingenia tempeftatum]Naturæ temporums qualitates bonæ fiue malæ : nam tempeftas vocabulum medium eft. Summum oratorem Periclem). De cuius dicendi copia fic accepimus,vt cùm contra voluntatem Athenienfium loqueretur pro falute patriæ,feucrius tamen idipfum, quod ille

contra populares homines diceret, popu- cabat.] Ac Fabius libro decimo:quod de lare omnibus & iucundum videretur: cu- Pericle vetus teftimonium eft, in Plajus in labris veteres Comici, etiam cùm tonem transferri poteft iuftiffimè, in lailli maledicerent, quod tum Athenis fieri bris eius fediffe quandam perfuadendi licebat,leporem habitaffe dixerunt: tan- deam : fic enim interpretatur : quæ támque in co vim fuiffe, vt in eorum me- fanè ab antiquis colebatur. nam tradit tibus qui audiffent, quafi aculeos quofda Paufanias, Thebis in Templo Veneris relinqueret. præftitit igitur Pericles do- fuiffe eius deæ imaginem, opus Praxitearina, confilio, eloquentia per quadra- lis:& templum Pithus fine ftatua. Heroginta annos, quibus in patria, & vrbanus dotus libro octauo teftatur,apud Andrios codem tempore,& bellicis rebus præfuit,dixiffe Themistoclem duas deas Suadequod Anaxagore phyfici auditor fuit. lam, & Neceffitatem. Suidas afferit, nihil hæc fumpta ex M. Tullio & Valerio Ma- aliud effe Pithus templum, quàm oratioximo. de illo tamen longè plura Thucy- nem. M. Tullius cum libro tertio De odides & Plutarchus, quem afferunt ob e- ratore,leporem appellaffet: De cla loquentiam cognominatum Olympium. ris oratoribus idem fuadelam vocauit,cumeminit fequentium verborum [ Lucia- ius effectorem dicit effe oratorem: quam nus in laudatione Demofthenis, & Sui- Suadam dixit Ennius. eius autem Cethedas:fed breuibus Tola di ingen gum medullam fuifie vult, vt quam deam in Periclis labris fediffe, huius hic medullam Romanum oratorem fuiffe dixerit:alii Flexanimam,& dicendi præfidem. Horatius etiam poeticam mellam vocauit:& Cebetes, In folio, inquit, fedet fuauibus moribus & formofa indole mulier, quæ poculum manu tenet, Suada vocatur, mortales omnes feducens. Syracufium quendam Apollonius Pithonem appella→ bat, oratione fua perfuadere conantemt de quo Philoftratus libro vii. ixes) Demulcebat. Differunt enim breuitas, & orationis velocitas.nam breuitas eft dicere citra caufam:velocitas etiam copiofe, fed nimium feftinanter, & fine mora actra&tu. Hermogenes diffinit, velocitatem effe compofitionis accelerationem, qua viua & mobilis oratio videtur. Facultate) Faci» li poteftate dicendi.

τῶς χείλεσι τῇ αὐεδρὸς,id eft,ralis autem qu
dam infidebat fuadela labris viri, es
γ' ει αυτῷ τάχει, πειθώ τις ἐπεκάθητο τοῖσι χείλου-
σιν οὕτως ἐκήλει, καὶ μόνος τον μητέρων τὸ κενδον ἐγὼ
autórie Tois anov quos id eft, ad hoc fua-
dela quædam infidebat labris, adeo de-
mulcebat, & folus rhetorum aculeum re-
linquebat auditoribus: quæ verba Eupo-
lidis, veteris comœdiæ fcriptoris fæpe Ci-
cero tranftulit ad nos, vt De claris orato
ribus,de Pericle fcripfit Eupolis:cum de-
lectatione etiam aculeos relinquebat in a
nimis eorum à quibus effet auditus. Et,
Vberius veteris comœdiæ maledica lin-
gua, quamuis potentiam viri perftringe-
re cupiebat, tamé in labris hominis mel-
le dulciorem leporem fatebatur habitare,
atque animis eorum qui illum audierant,
quafi aculeos quofdam relinqui pradi

Delectare) Quod in

cludit in fe floridum dicen giffet. nam delectare, perfuadere, copiam didi genus: eft autem proce cendi fpatiumque defiderant : relinquere verò. mii proprium, quamuis aculeum in audientium animis is demum potibus opportunè fiat. Per- teft,qui non pungit, fed infigit. Adde, quæ de (madere Perfundemus grá eodem Pericle comicus alter, spa, ibogvita, di & robufto genere dicé

etiá in aliis orationis par

di, authore Quintiliano, Euverúng thus imáda. Non enim amputata præfertim argumentis tam

ex arte,quá fine. Perfuafionis loci funt co firmatio & refutatio, ac peroratio, quamuis etiam & fecundum rhetores,in narrazione debebamus perfuadere.Copiam)V

bertatem orationis. Spacium) Temporis moram. Aculeum) Perfufionem & fidem facere. Pungit Leuiter tangit,& breuibus agit. Infig) Multis immoratur, & persua

gurare, permifcere, ardere omnia vide bantur. quod adeo illi placuit, vt repetat hæc cú in progreffu arma cócufferat, veluti fulgoreæ nubis fragore collifo, bóbis diffultantibus fracta diceres crepitare tonitrua:denique creditum, quod inftar Iouis poffet etiam fulmina iaculari:hanc totam ferè Græciam mifcuiffe ferebant:vnde quidam codices apud Secundum pro

det. Comicus a.)Scribit:is eft Ariftophanes pariter comœdiæ veteris fcriptor: spava, núngi,ideft, fulgurabat,tonabat,& conuoluebat omnia.M. Tullius De perfecto oratore, nunquam inquit, ab Ariftophane poeta fulgurare, tonare, permifcere Græciam dictus effet Pericles, tenui genere vfus fuiffet. & Fabius lib. xii. Quid Periclea? fimilem ne credimus Lyfiaca gracilitati? qué fulmi-, habent,id eft, Græciam. iifnibus, & cœlefti fragori comparant co- dem ferè verbis Suidas de Salmoneo vmici:dum illi conuicientur. ad quæ vide. titur,йspar, Covτa, Euwenúng tai fiú imuniwe tur Martianus allufiffe, vbi de rhetoricas, id eft, fulgurabat, tonabat, agit. At verò quid cùm commotus publi- perturbabat fubditorum animos. cinominis atteftatione clamauerat? ful- Amputata ) Breuis, circumcisa. Abfcifa) Manca. Lata) Co

obiici. tenendum effe mo dum in oratione, ne fit ni nus) Pariter. infra rem.)

mium redundans. Non mi

piofa. Magnifica) Sublimis. oratio & abfciffa,fed lata,& magnifica,& exExcelfa) Illud dicendi genus admirabile continens. celfa tonat, fulgurat,omnia denique perturbat Optimus tamen modus eft) ac mifcet. Optimus tamen modus eft, quis neRefpondet quæ poffent gat? fed non minus non feruat modum qui infra rem quàm qui fupra: qui adftrictius quàm qui effufius dicit. Itaque audis frequenter, vt [quæ ] dicit nimium bre- illud immodicè & redundanter,ita hoc ieiunè uiter, & ieiunius quàm & infirmè Alius exceßiffe materiam,alius dicaufa exigit. Suprarem) citur non impleffe: aquè vterque, fed ille imcaufam. Qui altrictius) becillitate, hic viribus peccat. quod certè etfi Non minus non feruat non limatioris, maioris tamen ingenij indiquàm ille qui dicit immo cium eft.Nec verò cùm hæc dico, illum Homedeftius. Redundanter] Ex- ricum dμerçoε probo,sed hunc, à ma VIDαceffiuè dixiffe. Hoc) Alicu- decor éxét xesμreision: non quia non & il

Redundanter, & extra

jus actionem. Ietunè) Ari.
dè. Infirme) Infra caufam.
vnde M. Tull.de perfecto oratore vtrunq;
genus improbat, Mex, inquit, aures &
perfecto completóque verborum ambitu
gaudent,nec curta fentiunt,nec amant re-
dundantia. nam ficut cauenda eft oratori
preffo inopia & ieiunitas:ita amplo infla-
tum & corruptum dicendi genus. nam
copia autore Fabio, modum habet,fine
quo nihil nec laudabile, nec falutare eft.
hine De claris oratoribus tradit Cicero,
Apollonium Molonem fummum orato-
rem dediffe operam, vt nimis redundan-
tem, & fuperfluentem iuuenili quadam
dicendi impunitate & licentia reprime-
ret,& quafi extra ripas diffluentem coer-
ceret.Materiam) Propofitam caufam.Non

impleffe Ieiunè dixiffe. AEquè peccat) Excedendo regulam & præfcriptum:an quia peccata paria, vt alibi latius docebimus. lle) Qui infrà dixit. Hic)Qui fuprà Aduerte,hic & ille, pofitum à Secundo contra multorum vfum,apud quos,ille refpicit longiora, hic propinquiora. funttamen authores probati, qui fimiliter vtuntur: quod nos in fequentibus latius annotauimus. Viribus)Nimiis. Limatior Abfolutioris. Vitium. [peccatum, fed quod peccatú maius in eo ingeniú effe indicet. Hinc aliqui nó vitiú fed indiciú legút:quod magis probo. Nullú enim ingenium limatu eò quòd eft limatú vitiofum eft] Mator) Copiofioris.in quam fenten