C. PLINI CAECILI SECVNDI EPISTO LARVM LIBER SEC V N D V S. Cum doctifsimis IOANNIS MARIAE Catanæi commentariis. C. PLINIVS SECVND V S OST) Vo- manum ad monet Virginio Rufo publicè factú funus honeftiffimum,virúmque fummum & amiciffimum pari laude celebrat: & quamuis fenem tamen vt iuue nem deflet. Spectaculum) inde fælicis. OST aliquot annos in figne, atque etiam memorabile populi Romani oculis fpectaculum exhibuit publicum funus Virginij Rufi, maximi & clarißimi ciuis, & perTriginta annis gloria fua fuperfepulturæ profectis omnibus,quidam incenfam facem accipiens quàm maximè altè poterat efferebat, re teftans licere quidem honori parcendum. Funus authorellio fiebat imaginibus, exequiis, pompa,laudatione, cantu, ludis, lamentationibus,rogo.Sic Trang. L. Vi tellium Auli Vitellii Imperatoris patrem publico funere à Senatu honoratum afferit. Maximi ac clarißimi) rebus geftis. Perinde pariter [no minus.] Felices) dum Cæfares quibus fufpectus erat euafit. Superuixit gloria fue) poft victoriam adeptam contra Vindicem vixit infuper triginta annis. Virginius Rufus equeftri familia ignoto patre,cùm omnes à Nerone ad Galbam deficerentuipfe in Gallia Germanicum ducens exercitum per fefe agebat: præerat enim potentiffimis legionibus. cùm veniffet Befontiona, id oppidum eft deprædatus, quòd fe non recepiffet. Vindice ad auxilium vrbis occur. rente,& non procul caftra metante, miffis vltro citróque quibufdam:tandem foliinter fe duces collocuti contra Neronem coniurarunt: deinde Vindicevrbem cum exercitu occupare quærente, Rufi milites hoftium aduentum edo&i, ac opinantes aduerfus fe exercitum duci fine præcepto Præfecti, Vindicianos inopinatos & inordinatos adorti omnes interficiunt: quibus Vindex confternatus fibi mortem confciuit: multi poftea militum cadaueri illius infultantes, conati funt in fe gloriam facti transferre. Rufus occifum vehementer defleuit, & imperiú Legit hiftorias) quas fcri quamuis fepius inftantibus militibus,fufcipere noluit,cùm facilè illud cófequi potuiffet. Strenuus.n.vir erat, & robur magnú & promptú habebat,malitéfq; Neronis imagines demoliebátur ipsu Celaré & Auguftu appellátes. Verú poftqua renuebat, militú vnus in vexillo, vt imperaret, fcripfit,quod ille pertinaciter repudiauit, vix tumultuates fedas, perfuadenfq; fore in Senatus & populi Romani potestate dare imperiú cuicunque voluiffent. Omnino magnificus, vt pote non appetens principatum pro quo alij omnia fubeunt pericula,mox tradito exercitu in poteftatë Galbæ,ab eo non debito fufceptus honore,inuidia Titi Iunij nefciétis virú illú miti ingenio à bellis & malis quofcúq;du ces alios occupatibus in fecura vitá & fenecta pacis ac quietis plena fe fubducere. Hęc fumpta ex Tacito,Dione & Plutarc. pferunt Cluuius Rufus, uixit. Legit fcripta de fe carmina, legit hiftoPlinius fenior, Corn. Ta- rias, & pofteritati fue interfuit. perfunctus eft citus. Pofteritati fue in- tertio confulatu,vt fummum faftigium priuati terfuit)vidit literarum mo numēta, per quæ victurus hominis impleret,cùm principis noluiffet.Caerat apud pofteros,& pre- fares, quibus fufpectus, atque etiam inuifus per Virginius reliquit Rhe virtutibus fuerat, euafit. reliquit incolumem ter aliorú fcripta ipfe infu toricæ libros. meminerunt Tacitus & Quintil. qui lib.3.Inftitutionum per hæc apertè oftendit opus fuum emififfe fub Traiano. Accuratius inquit Gallione fcripfit Celfus & Lenas, & ætatis noftræ Virginius, & Plinius Tutilius. Sunt & hodie clari eiufdem operis authores. Ex quibus apparet cùm hæc fcriberet, fiue potius ederet,iam Virginium è vita migraffe: eum autem Trajano imperante conceffiffe præter huius epiftolæ teftimonium etiam ex panegyrico verba fignificant. Erat in Senatu ter Conful. Sicut ibidem enarrabimus, Virginium manifeftè defignan Hic dicet aliquis, Si Fabij Inftitutiones contendis Traiano imperante emiffas, cur in quibufdam præfationibus Domitianum co mendat?Ea fanè fuit fcriptoris conftantia, & magna fub Traiano libertas, vt quæ viuo fcripferat, mortuo non detraheret: & licebat fub optimo principe impunè fcribere. Quare crediderim Domitiano imperante multa ac ferè omnia quæ in Inftitutionibus continentur cópofita, & quædam etiam publicata, vel eo inuito, vt ipfe teftatur: poftea diu limata fub. Traiano emiffa. Perfunctus eft tertio Cofulatu) primum Confulatum geffit cum Memmio Regulo, alterum cum Pompeio Vopifco, referente Tacito: tertium cum Nerua Imperatore.autor Iulius Frōtinus de aquæductibus. Et Dion inquit, Nerua Virginium fæpius Imperatorem. nominatum non timuit in Confulatu fuo. Collegam afferere. In cuius mortui tumulo hoc epithaphium incifum eft, Hic fitus eft Rufus pulfo qui Vindice quondam Imperium afferuit, non fibi fed patriæ. Non ideo intellige Virginium mortuum fub Nerua, fed vt in tranfitu tam memorabile facinus tangeret, hoc addidiffe Dionem.quod tamen apud eum metro non conftat. Perfunctus) explens. quia quartum, cui à Traiano fuerat deftinatus non potuit gerere, obitu intercedente. Summum fastigium) tot Confulatus:& in Senatu effet ter Conful, cùm Traianus Imperator tertium Confularum vt nimium recufabat. Priuati)non principis. Sic in Panegyrica oratione,priuatum dixit refpe&u principis. & Tacitus in eundem fenfum vfurpauit. Ex quibus apparet non tantum priuatum dici qui fine magiftratu eft. Cum principi) fastigium implere noluiffet, delatum ei à milite imperium contemnebat. fed dubium fuit an pro Galba imperare voluiffet, Optimum) Traianum quo maximè gloriabatur imparem ratus fi accepiffet: tutum, firecufaffet. hæc Tacitus pro commodo fuo. Cafares enafit ] Neroni, Galbæ, Othoni, Vitellio, Domitiano fuperuixit:& eorum immanitatem vitauit.nam præcipuę opes erant bonis artibus inoffenfa tot principum malitia. Et in coniuratione Pifoniana fcribit Tacitus Virginium Rufum claritudine nominis in exilium pulsum, quod ftudia iuuenum eloquétia foueret. cognomento optimum, optimum atque amicißimum, tanquam ad tradente Dione, & Secun- bunc ipfum honorem publici funeris referuadus in oratione panegyri- tus. Annum tertium & octogefimum exceßit ca hoc cognomentum in altißima tranquillitate, pari veneratione. pluribus extollit. ReferuaConuenit cum Plu- vfus eft firma valetudine,nifi quòd folebant ei tarcho qué diximus fcri- manus tremere, citra dolorem tamen: aditus pfiffe Virginiu inuidia lunijad meliorem vitam re- tamen mortis durior longiórque, fed hic ipfe feruatum: nam fub peffi- laudabilis. Nam cum voce præpararet, actumo principe nunquam ta- rus in confulatu principi gratias, liber, quem fecutus. Alußima tran- forte acceperat grandiorem,& feni & ftanti iquillitate) fummo ocio & pfo pondere elapfus eft.Hunc dum confequitur ma) perpetua. Manus tre colligitque,per laue & lubricum pauimentum fallente veftigio cecidit, coxámque fregit, qua manuum inter genera pa. parum aptè collocata, reluctante atate, male ponit. Citra dolorem) fine coiit.Huius viri exequia magnum ornamenpœna & tortura. Aditus] tum principi, magnum feculo, magnum etiam praludium, principium, foro & roftris attulerunt. Laudatus eft à con lem honorem fuiffet con quiete. Part)maxima. Fir mere) Celfus tremorem ralyfis: eiufque curationé ris temporis. Laudabilis) ex caufa laudabili contractus fuit. Vocem preparares) orationem componere vellet panegyricam. [ & ideo lectioni operá daret. Confulatu quarto:cui fuerat defignatus à Trajano. El fent, & flants,ipfo pondere) Tria ponit,fenium Rufi, & quod pedibus ftaret,ac magnitudinem libri,quibus oftendat in maius luxatam illius coxam. Confequitur)difpactum, Collegir) manibus iterum corripere nititur. Lene) lithoftratu: & ideo lubricum, lauigatum, politum. Paumentumfolum fratum Fallente] titubante, labante, instabili. Coxámque fregir) Ad quod videtur Iuuena.Satyr.decima refpexiffe, mala fene&utis enumerans,vbi inquit,hic coxa debilis. Colloca14) coniuncta, in locum faum repofita. Reluctante etate ] quia difficilius fenes in fra&uris curantur. Co coiuit, conglutinata eft. Exequia indifferenter pro funere: quanquam funus maiora comple&tatur:ficut alio loco dicemus. Princi ] Traja fub quo tantus vir honoratus eft. roftris) [vbi agebat caufas & concionabatur an] in quibus laudatus eft: nam Romani omnes claros viros (autor Dionyfius) fiue quod illi belloru ducatum acceperint, fiue ciuilium negociorum magiftratus, & fua prudentia cofilia actionéfque pulchras ediderint, neque tantùm bello morientes fed & cæteros qualicunque functos vitæ fine lauda riin foro inftituerunt,fumpto initio à Publicola, qui Bruti corpus ibi proponens aduocata ornatum decenter in lectulo, populi concione pro roftris funebrem o rationem habuit. [ Inde Tacitus libro tertio fcribit, Tiberium non prohibuiffe quo minus Iuniæ C. Caffij vxoris & M. Bruti fororis laudatione pro roftris cæterifque folemnibus funus cohoneftaretur.] Nec me præterit roftra pro magiftratibus fumi, quòd in his concionarentur. & Cornelium Seuerum dum laudat Ciceronem pro eloquentia pofuiffe. Roftra,inquit Liuius,ex nauibus Antiatum, ex quibus fuggeftum in foro extru&um adornari placuit, roftráque id templum appellatum, ad Comitium prope iuncta Supremus calculus) ma tur etiam cumulus, id eft copia, Laudator eloquentiffimus) fuit enim in Ta cito grauis & cloquens o ratio, cuius fcripta quò magis leguntur, eò plus curiæ,fed poftea loco mota. Et M.Tullius in Vatinium, Produxeris iudicem in roftris illo inquam inaugurato templo. Roftra in regione octaua iuxta forum locat Victor: quem locum ad ftatuas clariffimum fuiffe docet Cicero pro Deiotaro. Hinc Iuuenalis cùm forum nominauit, ftatim fubdit triumphales ftatuas. Tranquillus bina roftra fuiffe indicat, Auguftum laudatum pro roftris veteribus referendo. Et M. Tullius in Legibus, inquit, Honoratorum virorum laudes in concione memoranto, eáfque ad cantus, ad tibicinem profequuntor. ximum fuffragium. Legi fule Cornelio Tacito.Nam hic fupremus fœlicitati eius cumulus acceßit,laudator eloquentißimus,& ille quidem plenus annis abijt,plenus honoribus,illis etiam quos recufauit. Nobis tamen quarendus ac defiderandus eft, vt ponderis & admirationis exemplar aui prioris: mihi verò præcipuè,qui cum multiplici copia ha- illum non folum publicè fed etiam priuatim quod fentio, nemo hifto- quantum admirabar tantum diligebam. Priricorum magis diligen- mùm quòd vtrique eadem regio,municipia fimodò robur & vim dicen nitima, agri etiam poffefsionéfque coniuncta. di, non leuia tantum con- Præterea quòd ille tutor mihi relictus, affefectetur. Plenus annis) fenex admodum, fepultum parentis exhibuit. Sic candidatum me tus eft in Alfiefi villa. Quos fuffragio ornauit, fic ad omneis honores meos bere creduntur. Dicam tem lectorem tenet & alit recufauit) Immo maiorem meruit gloriam, quòd principatum quem virtutibus meruerat, recufauerat: laudabilius enim honores mereri,& non gerere,quàm immeritos fufcipere. Queredus) optandum vt viueret. Exemplar Gita prior) tanquam vnus ex antiquis Romanis, qui nobis effet imitandus. In alia lectione fuit, qui prioris. Mihi) defidendus eft. Publicè boni publici caufa. Primatim) refpectu meo. [Eft & alia le&io, qui illum non modò publicè, fed etiam priuatim quantum adiuuabat, tantum diligebam) Eadem Girique regio. Infubria. [Munici pia finitima Sumus & ex municipiis quæ funt in eadem regione. Et cùm Ptolomæus inter Infubres quattuor tantú municipia ponat, Nouariam, Ticinum, Mediolanum,Nouumcomum.addendo municipia finitima & contermina,neceffe eft Virginium Mediolanenfem. Satis enim conftat Secundum fuiffe Nouocomenfem, neque vllum prædi&torum oppidorum quàm Mediolanum Como conterminum. & addiderit agros poffeffionéfque coniun&tas. [ quod vt firmiter credam, facit elogium de Plinio nuper inuentum in candidiffimo marmore in eorundem finibus] Gaude igitur Italicarum preftantiffima ciuitas tanto ciue reperto,non indigna tam clariffimi viri alumna, nec ille tam florentiffimam patriam fibi reftitutam dedignetur., Vtraque autem fuiffe municipia teftimonio Secundi ac Taciti,& antiquarum memoriarum vero verius confirmatur. Rectus)teftamento à patre. Affectum) amorem. Sic)tanta beneuolentia. Candidasum)petentem honores. Mos erat magi Aratum petituris, vt abfque interiore tunica in comitium candida operti vefte defcenderent, fiue vt eo habitu ad fupplicandum humiliores accederent, fiue innocent iam fuam per album indicantes colorem, fiue vt qui cicatrices haberent manifeftè figna fortitudinis aperirent. [Quare apud Valerium leges, Scipionis Africani filium ignobilem Præturæ petitorem candidam togam adeo turpitudinis maculis obfolefactam in campum detuliffe, vt,nifi gratia Cícerei qui patris eEx feceffibus occurrit) tametfi abeffet, nec am implicaret, tamen cùm prefenferat me petere magiftratus, ftatim prope plius fe huiufmodi officiis rabat in vrbem vt mihi ius fcriba fuerat adiutus effet, honorem àpo. impetraturum non videri] Nec folùm magiftratus petitores dicebantur candidati,fed etiam aliarum rerum. nam Tranquillus in Vefpafiano difpenfationis candidatum dixit, petentem difpenfationem. Candidati item Cæfaris appellati, qui Principis epiftolas in Senatu legebant.Et milites principales candidatos teftatur Vegetius priuilegiis muniti.Suf fragio)auxilio,voce. Sic) tanto ftudio. ex feceßibus accurrit, cum iam pridem eiufmodi officijs renunciaffet,fic illo die quo facerdotes folent nominare quos dignißimos facerdotio iudicant, me femper nominabat. Quinadeffet. Officis renun- etiam in hac nouißima valetudine veritus, caffer modus dicendi ele- ne fortè inter quinqueuiros crearetur, qui gantiffimus,renuncio ftu. dio,pro non amplius ftu- minuendis publicis fumptibus iudicio fenatus deo, & à literis ceffo.à quo constituebantur,quum illi tot amici fenes,conrenunciatio id eft ceffatio. fularéfque fupereffent, me huius ætatis, per lege Ouidium in Faftis, quem excufaretur, elegit, his quidem verbis: & Cor. Tacitus Quinde- Etiamfi filium haberem,tibi mandarem. Quicimuirale facerdotiú fcri- bus ex caufis neceffe est tanquam immaturam bit principio anni folenne iufiurandum folitum mortem eius in finu tuo defleam: fi tamen fas. Illo die calendis Ianuariis. jurare: & nuncupationi- do Triumuiros præponebant. tertio de muris turribúfque conficiendis,nonnun quam minuendis fumptibus, cum Imperatorum liberalitate, cum ciuitas grauari videretur. Minuendis publicis fumptibus) vt fuperfluos & nimios reip fumptus detraheret. Indicio Senatus) Senatufconfulto & electione:cui Traianus multum tribuit. Confulares) qui Confulatum gefferant [Cicero in Philippicis. Ego fine vlla controuerfia Confularis. Vtigitur intelligeretis qualem me effe Confularem profiterentur, obiicit mihi Confulatum meum. Et ad Plancum, Complures in perturbatione reip. Confules dicti, quorum nemo Confularis habitus, nifi qui animo extiterit Confularis] Confulares etiam fœminas dicimus Confularium vxores. Adijcit Saturninus matres, quod nufquam relatum eft neque repertum |