inuentionem accommodatis exornata Traiani raram felicitatem puro dicendi flumine comprehendit. Verfatur in graui figura,quam interdum mediocris fufcipit. neque enim femper affe&tanda funt elata, & excelfa. in ca fplendorem,magnitudinem, grauitatem, venustaté, celeritatem inuenies. neque defiderari poteft artificiu, dictio,figura, membrum, compofitio, claufula, fonusvitat enim vocalium concurfum, & quæ reddüt oratio. nem hiantem,inde per rythmum fluit fucculenta. facilitatem verò ita temperauit, ne in humilem fermonem decideret, fed dignitatem fuam retineret: at dicendi libertatem,vt non monere,fed probare videatur Nec mirandum fi elocutio,& ars fæpe detegitur. nam iis actionibus,quæ in aliqua fine dubio veritate verfantur,& fut ad popularem aptæ delectationem, quales legimus panegyricos,totúmque hoc demonftratiuum genus,per mittitur adhibere plus cultus, omnémque artem, quæ latere plerunque in iudiciis debet, non confiteri modò, fed oftentare hominibus in hoc aduocatis. Vna autem & maxima in hoc opere difficultas nos circüftetit:Neruæ Traianíque gefta, quæ frequenter in hoc libro occurrunt publica literarum iactura fermè deperdita.nam veterum nemo circumfertur,qui illorum vitas luculenter à sescriptas nobis tranfmiferit. Dionis enim & reliquorum compendiofa quædam admodum,& intercisa fuperfunt. cùm tamen legerimus multos, vt Marium Maximum, Fabium Marcellinum, Aurelium Verum, Statium Valentem, Traiani res pofteris tradidiffe. Elaborandum igitur non fuit mediocriter circa hiftoriæ conquifitionem, vt in integram verámque lectionem` Secundum reftitueremus. quòd fi aliqua neceffaria de

fiderabuntur, fcias Illuftriffime Princeps, nobis bonam mentem non defuiffe.enixumque pro virili noftra diligentis interpretis officio fungi, licèt arduum fuerit in tanta rerú caligine, ac profunda disciplina,ingenii noftri viribus vbique paria feciffe. homines enim fumus, & primi hoc opus ab aliis quamuis doctiffimis hucufque intactum aggredimur, nullius auxilio nixi. Veniam itaque petimus fi quid minus conueniens offenderis: quanquam fi ea facilitate, qua cæterorum fcripta, noftra refpexeris, non folùm venia, fed &

laus fperanda eft.nobis

tamen venia
fufficit.

lo, Imperatori Traiano gratias in fenatu agit, principem optimum à parentibus & adoptione laudans,res geftas,liberalitatém que commendans,

Ene ac fapienter P. C.

maiores inftituerunt, vt reru agědaru, ita dicědi initium à precationibus capere: quòd nihil ritè nihilque prouideter homines fine Deorum immortalium ope, confilio,

quòd delatores expulerit, honore,aufpicaretur. Qui mos cut potiùs quàm quòd vectigalia reprefferit, leges moderatus fit, pantomimos fuftulerit,doctos fouerit: admiratur in co humanitatem fatuarum, honorúmque modeftiam.fed plura de confulatibus eius,quos gefferat & gerendos recufabat, tractat. iuftitiam, tolerantiam,adeundi facilitatem,diligenter exponens. illi votorum nuncupationes, illi invfitatas acclamationes à fenatu habitas, corporis bona,fed animi magis admiranda .vbi poteft malorum Cafarum comparatione, Domitiani præfer tim, cuius vitam vbique exagitat, illius virtutes reddit illuftriores: totam denique domum, Plotinam imprimis vxorem, & Martianam fororem, Traiano fimiles,extollens, quantóque ftudio colue

rit amicitias fufpiciens. Illa ex tertio de Oratore verba commodè hunc transferri poffunt. Ornatur oratio genere primùm, & quafi colore quodam, & fucco fuo. nam vt grauis, vt fuauis, vt erudita fit, vt liberalis, yt admirabilis, vt polita, vt fenfus, vt dolores habeat in toto fpetantur hæc corpore, vt porrò confperfa fit,quafi verborum,fententiarúmque floribus, id non debet effe fufum æquabiliter per omnem orationem,fed ita diftin&tum, vt fint quafi in ornatu difpofita quædam infignia & lumina. Ipfe præterea Secundus apud Voconium,huius orationis ordinem, tranfitum,figuras, elocutionem commendat. Panegyricæ orationes demonftratiuæ funt. inde Græcorum A. j.

cludit. Duplex le&tio circumfertur. ve rerum agendarum, ita dicendi initium à precationibus capere: cuius erit or do. inftituerunt capere initium à precationibus, ficut agendarum rerum ita dicendi. aliá ve rerum agendarum, ita dicendi initium à precationibus caperetur: vt fit ordo, inftituerunt vt caperetur initium à precationibus, ita di cendi vt rerum agendarum. quæ cùm fit durior, & orde perturbatior, minus procedit. Vi rerum agendarum S2tis conftat nunquam fere Romanosin iiffe magiftrarus, bella fufcepiffe, rem aliquam publicam tractaffe, nifi prius nuncupatis votis, captato augurio, cris ritè pera&tis. inde libro primo Valerius Maximus: Prifco inilituto rebus diuinis opera datur, cum aliquid commendandum eft precatione, cum expofcendum voto, cùm cxoluendum gratulatione, cùm inquirendum vel ex. tis, vel fortibus imperio, cum folemni ritu peragendum facrificio, oftentorum ac fulgurum denunciationes procurantur. Ita dicends Contenti erimus vno Liuio, in cuius mirio con cionum fæpe legimus: quod Felix fau ftúmque fit fenatui populoque Romano.& alibi. Deos immortales milites veftros publicos meofque ab vrbe profi cifcens adoraui, veniamque fupplex popofci.vt taceamus Valerium, qui in prologo fui operis teftatur prifcos oratores à Ioue Optimo Maximo bene orfos. Quod nihil rite) Expofitionis ratio ve riffima. Ritè) Benè. rectè. Aufucaten

aliqui tradidere, caufarum alias deliberatiuas,alias iudiciales, alias panegyricas elle. nam wangueis feftiuitas, laus, conuentus dici poteft, & ne naî ný ágú, quod eft totum congrego. Philoftratus libro octauo: in Panegyri templa - funt, & Deorum cellæ, & ftadia ad currendum. proinde fcene & gentes plurimæ, partim ex finitimis, partim ex tranfmarinis regionibus venientes. Ex multis infuper artibus & fophifmati bus conftat panegyris, ex vera quoque fapientia & poetica, ex confultatiuis etiam & difputatiuis orationibus, & muficis cantibus. panegyrin quidem dico effe virorum conuentum, & locum ipfum quo ipfos conuenire neceffe eft. vnde meritò infcribitur panegyrica oratio, quòd in conuentu & celebritate fenatorum di&a fuit, in laudem Traiani. dicitur Secundi panegyricus, fic vt Ifocratis panegyricus ad re fpiciendo. apud Græcos enim infcribi folet néges manqueris, ficut apud nos oratio panegyrica. nam és mafculino genere comprehenditur, at oratio fœminino. Præter Traianum imperatorem lego alterum Traianum patricium fub Iuftiniano Cæfare,qui chronica fcripfit compendia admodum probata, & fidem Orthodoxam fecutus.. Bene ac fapienter) Procemium apparatum. Quod in deliberatiuo & demon ftratiuo laudabile, verùm in iudiciali genere præcipitur inutile. Trapezuntius Hermogenem fecutus, hanc procmii expofitionem vocat, quod cum fine conuenit. nam ficut à precatur) inciperent. tionibus incipit, ita per eafdem con

Confuls) Qui præeft rei

publicæ, & poft impera

mum obtinuit. Vfurpan

quo etiam

torem fummum ius ha confuli? aut quando magis vfurpandus colenbet ante imperatores pri- dúfque eft, quàm cũ imperio fenatus autoritadus) Vfitandus. Colend) te reipublice ad agendas optimo principigra Obferuandus. Imperio) tias excitamur? Quod enim præftabilius, Iuffu. Optimo) Trail- aut pulchrius munus deoru,quam cafus,& si latu. Caftus) Abftinuit ctus, & dijs fimillimus princeps? Ac fi adhu Traianus ab adulteris, dubium fuiffet,fortè cafuque rectores terris, 48 fed puerorum amoribus aliquo numine darentur, principem tame noPrincipes. nam Home, ftrum liqueret diuinitus constitutum. ne enim

no. Gratias) Proconfu

non caruit.

Rectores)

rus fecundo Iliados regibus (inquit) dignitas ab Ioue trib uitur his quidem verbis nunca és . & nono fcribit Agamemnonem ab Ioue regem fa&um. Cæfares etiam à deo dari opinatur Vegetius libro fecundo ; & feOcculta) Nobis inco

felix fauftumque fit fe

pe

cundos à deo generi humano præeffe apud Græcos legere memini: patrem filium Numam admonuiffe, regnum fufciperet, tanquam diuinum donum & dei minifterium.

gnita. Coram) Nerua ob occulta potestate fatorum, fed ab Ioue ipfo militibus, Capitolium in coràm, ac palàm repertus electus est quipgreffus exclamauit. quod inter aras, & altaria: & altaria: eodémque loci, natui populoque Roma- quem deus ille tam manifestus ac præfens, no & mihi, M. Vlpium quàm cælum, ac fidera infedit. Quo magis apto, & Cafarem, facio, ptum, piúmque eft,te Iupiter Optime Maxime, quare Secundus non mul antea conditore,nunc conferuatore imperij notò pòft inquit, nontua in ftri precari,vt mihi digna confule, digna fenacubiculo, fed in templo, tu,digna principe contingat oratio. vtque omfed ante puluinar Iouis nibus que dicetur à me libertas, fides,veritas

Neruam Traianum ado

nec ante genialem torum,

Opt. Max. adoptio peracta eft. fequitur autem rhetorum præcepta nam fcripfit de id eft, in Capitolio. Deus) Iupiter Oratore M. Tullius, noftram oratio- Optimus Maximus Capitolinus. de exnem ornari à rebus geftis, iudiciis ho- tructione templi Capitolini multa Pluminum comprobatis, in quibus etiam tarchus in Publicola, & Dionyfius lib. felicitatem ipfam deorum immorta- quarto, & Liuius primo. in illo fuelium iudicio tribui laudationis eft. In- runt tria facella æqualia inter fe comter aras & altaria) Seruius fuper il munia habentia latera. medium quilud Virgilianum en quattuor aras, Ec. dem Iouis, hinc inde Iunonis, & Mice duas tibi Daphni, duóque altaria neruæ, fub vna aquila vnáque velata Phobo Tradit: nouimus aras & diis fu- tectura. appellatur Iupiter fecundum peris & inferis confecratas. altaria ve- Ciceronem pro domo fua optimus prorò effe fuperorum tantùm deorum. fic pter beneficia quæ Romanis præftitit. alterum ab altero Tacitus libro decimo- Maximus autem propter vim. Manifefeptimo diftinxit, poft altaria & arams) Putabat antiquitas magis præfencomplexa dicens. altare quidam dictum tem Iouem fupplicibus in templo Capivolunt ab altitudine, quòd antiqui diis tolino quàm alibi, quòd ibi tanquam fuperis in ædificiis à terra exaltatis fa- in arce cœli folemnibus facris & culcra faciebant, diis terreftribus in terra, tu pompabiliore excoleretur. Quo madiis inferioribus in terra defola. vel al- gs) Redditio rationis quæ breuiter tare appellatum, quòd in eo ignis ado- comple&titur id quod expofitione & raleatur, id eft, excrefcat. ara vel ab area tione conficitur, velvti ipfius rei apta dicta eft loco in vrbe puro, quòd ara propofitio. Conditorem) At Romulum deûm pura fit. vel ab ardore, ad quem omnes conditorem vrbis tradunt, vt fit fit ara. autor Varro de lingua quia nihil fit fine Deo Opt. Max. cuLatina fed idem in libris diuinarum ius nutu ferunt Romulo aues addixifrerum dixerat, fi Macrobio credimus, fe, non iniuria conditorem vrbis Ioaras primùm anfas vocatas, quòd ef- uem appellauit. Conferuatorem ) Qui fet neceffarium à facrificantibus easte- à Domitiano, deinde à tumultuantibus neri, anfis autem teneri folere vafa quis militibus imperium tranftulit in Traiaambigit? Eodémque locs) In co loco, num, cuius incolumitate rempublicam

fed