Heijnsdijck. Sanderus. Flandria Illustrata. Kaart op bladz. 154 en 155 (door J. en C. Blaeu). 1641. 1650. 1663. 1664. 1666. 1668. 1672. Kaart van Nic. Visscher. Caerte van den polder van Stoppeldijck... Van Verthoogh van de steden, enz. in Vlaenderen ge- Caerte figuerative enz. van Heijnsdijck. Ald. no 28. Cleijn Heijnsdijck. 1676. Caerte van de landen in Vlaenderen. Ald. no 20: 1740. 1747. 1791. 1779. 1811. Cleijn Heijnsdijck polder. De Tegenw. Staat van alle volken, XII, p. 518: Kaarte van Staats Vlaanderen, door W. T. Hattinga. Van Visvl. Hengsdijk. Bachiene, Vad. Geographie. Deel IV, p. 445: Heinsdijk, gemeenlijk Hengsdijk. Reconnoissance du cours du Hont ou Westerschelde. Van Visvl. t. a. p. no 287. Heijnsdijck. Topographische kaart van het voormalig Staats-Vlaanderen enz. Merkwaardig is in de bovenstaande lijst na te gaan, hoe de naam al spoedig eene lettergreep korter wordt, hoe daarop de eerste lettergreep de letter g verliest, terwijl de klinker verlengd wordt tot een tweeklank, hoe later deg weer verschijnt en de oorspronkelijke klinker terugkeert en eindelijk hoe de eerste lettergreep verrijkt wordt met de letter t. Dit laatste heeft misschien aanleiding gegeven tot het aannemen van het bekende gemeentewapen, een hengst op een dijk, met welk edel dier de tegenwoordige naam, hoe ook de afleiding moge zijn, m. i. alleen in de spelling van zijne eerste lettergreep iets gemeen heeft. Aardenburg, in het zuidwesten van Zeeuwsch-Vlaanderen, komt het eerst als naam van eene gouw in eene oorkonde voor, vermeld bij Wauters, Deel I, p. 59. 702. Pagus Rodanensis. Als naam van eene plaats wordt het een vijftal jaren daarna reeds genoemd in de charters van de abdij van St. Pieter te Gent: 707. Pagus Rodanensis, id est Rodenburch. en verder nog in: 811-870) 839 -8701 weer als pagus Rodaninsis of Rodanainsis. Ook mr. L. Ph. C. van den Bergh zegt in zijne Aanteekeningen op mijn Handboek der Middelnederlandsche geographie: het stadje Aardenburg, oudtijds Rodenburg, schijnt in vroegen tijd de hoofdplaats van een pagus minor van Vlaanderen geweest te zijn. Rodenburch in pago Rodanensi leest men in stukken van 707 en 1035." Verder vond ik in de elfde en twaalfde eeuw de volgende spellingen: Miraeus I, p. 44. 961. Rodenburg. 967. Rodenborch. 1025. p. 47. Serrure. Cartulaire de Saint Bavon. Rodaninsis villa id est Rodenburch. van Lokeren. Cart. et doc. de l'abb. de St. Pierre. 1542—1556. Ardembourg. 1407. Ordinburg. 1452-1453. Ardenbourg. Gachard. Archives de la Belgique T. III. 252. V, p. 278. Waaruit later de thans gebruikelijke spelling Aardenburg is ontstaan. Uit bovenstaande vormen zien we, dat Rodenburg de oorspronkelijke naam is, waaruit zich in de eerste plaats Ardenburg heeft ontwikkeld. Kluit houdt daarentegen, blijkens eene aanteekening op blz. 255 van zijn Codex Diplomaticus, Ardenburg voor den oorspronkelijken naam en Rodenburg, dat volgens hem slechts enkele malen zou voorkomen, voor eene verbasterde uitspraak van Ardenburg. Observes velim“, zegt hij, ,hoc oppidum in sqq. huius Urbis Chartis interdum Rodenburg vocari, pronunciatione procul dubio detorta; quia iam hoc anno - 1201 Ardenborg audit, quo quidem nomine nostris temporibus cognitum est." Uit de aangehaalde oorkonden, die trouwens aan Kluit niet allen bekend zullen geweest zijn, blijkt dat deze bewering onjuist is. Rekenen we van de eerste vermelding van den plaatsnaam in de documenten der abdij van St. Pieter te Gend af, dan houdt de naam Rodenburg minstens vijf eeuwen zonder belangrijke wijzigingen stand en verandert eerst met den aanvang der dertiende eeuw. In de eerste helft der dertiende eeuw behoudt de vorm Rodenburg de overhand en wijkt eerst in de tweede helft dier eeuw voor Ardenburg. Na 1282 heb ik den ouden vorm niet meer aangetroffen. De nieuwe naam Ardenburg met zijne nevenvormen Erden- en Ordenburg bleef bijna bij uitsluiting de volgende vier eeuwen in gebruik (de Raei de Jonge heeft in zijn Woordenboek nog in 1700: „Ardenburgh, veeltijts ook Aerdenburch"), om in de laatste twee eeuwen plaats te maken voor Aerdenburg en Aardenburg. Wat nu de beteekenis van den naam betreft, of Rodenburg wil zeggen burg aan de reede, dan of Roden in beteekenis gelijk staat met den uitgang rode of roden in zoovele namen van niet aan zee gelegen plaatsen, waar men natuurlijk niet aan eene reede kan denken, of Arden bloot door letteromzetting en klankwisseling uit Roden ontstaan is, dan of het eene zelfstandige beteekenis heeft n.l. die van bosch of woud, zooals Kiliaan meent, dit zijn quaesties, die ik liefst aan taalkundigen ter beslissing overlaat. Stellig zullen Geopolis (zie de Raei de Jonge's Woordenboek) en Aardenburg wel niet dezelfde beteekenis hebben. De volksuitspraak is Erdenburg. Als familienamen komen van Aardenburg en van Rodenburg beide voor. Middelburg. J. BROEKEMA. |