Pagina-afbeeldingen
PDF
ePub

Aangaande de beteekenis van het woord deed Prof. Kern de volgende mededeeling :

Alberga is niets anders dan de verlatijnsching van een oud Fransch alberge (thans auberge), welk alberge ontstaan is uit het oud-frankisch d. i. oud-nederlandsch hariberga (nieuw nederl. herberg), op dezelfde wijs als pelerin uit peregrinus, Italiaansch albero uit arbor. Vgl. ook du Cange, Gloss. med. et inf. lat. en Diez, Et. Wtb. d. Roman. Spr.

Terwijl dus het jongere Fransche woord auberge van het oudere alberga afkomstig is verdient het bijzondere opmerking, dat het klooster Albergen in 1407 door eenige broeders van het Gemeene Leven", gesticht is op het erve Hoberghen (Hoeborghen) of Schultenhuis (Zie Albergensia, uitgeg. door de Vereen. tot beoef. v. Overijs. Regt en Gesch.)

Het geslacht van Alberghen komt ao 1369 voor, en in 1380 van Alborch (Ov. arch. I, 82; Aanh. bl. 13).

In de prov. N.-Braband treft men eene heerlijkheid Aalberg, Aalborgh of Aalburg aan.

Almelo. Men heeft langen tijd Amaloh, dat in de Acta Sanctorum ad 26 Martii in de 9de eeuw voorkomt, voor den oudsten vorm van dezen plaatsnaam gehouden, doch de ligging dier plaats doet zien, dat dit onjuist is. Even weinig grond is voor de afleiding: Locus Allemannorum, daar geen Alemannen noordelijker dan Baden-Baden wonen.

Het eerst komt de naam voor in 1165 en 1169 als geslachtsnaam in Everardus de Almelo (Lindeborn p. 70; Racer II, No. 31; Driessen Monum. Groning. I, 57.) De verschillen in spelling zijn weinige. Ik vond Almeloe (b.v. a" 1387, Overijss. arch. Aanh. bl. 154 en ao 1634, Racer, Alm. oudh. bl. 50) en Almeloo (b.v. ao 1665 Racer, Alm. oudh. bl. 67).

Ane. Buurschap onder Hardenberg. Slechts een enkele maal vindt men eene andere spelling, nl. Aen (ao 1487, Overijss. arch. Aanh. bl. 438). Van der Aa geeft ook Anen en Aane. Het geslacht van Anen komt ao 1303 voor (Ov. arch. Aanh. bl. 98.)

Aneveld. Buurschap onder Hardenberg. A 1328 Anewede. (Racer, VI, 294), ao 1386 Anewede. (Ov. arch. Aanh. bl. 146), ao 1514 Aenwede. (Ov. arch. V, 303).

De geslachtsnaam van Anewede komt reeds 1384 voor. (Ald. Aanh. bl. 113).

Ankum. Buurschap onder Dalfsen. ao 1381 Anken. (Ov. arch. Aanh.

bl. 22). Omstr. 1390 Ancken. (Ov. alm. 1850 bl. 179), ao 1457 Ankem en Anken. Ov. arch. IV, 49), a° 1485 Ancum (Ald. bl. 423), ao 1583 Ancken (Quohier der goederen v. 's Konings vianden, bl. 14, 83).

Archum. Buurschap onder Ommen. In 947 treft men Arachem aan bij Lacomblet (Urkb. des N. Rheins I, no. 27). Sommige vormen zijn van dien aard, dat men zoude kunnen twijfelen of zij tot Archum of tot Arrien gebragt moeten worden. Toch geloof ik, dat tot het eerste alleen de volgende behooren.

Ao 1303. Arkem (Kindlinger, Hörigkeit no. 56 a en b), ao 1353 Ergen (Cam. rek. v. Dev. II, 176), ao 1394 Archem (Ov. arch. II, 11), ao 1497 Erghem (Ov. arch. V. 28), ao 1494 Erghen (Ov. arch. IV, 612), ao. 1583 Archem (Quohier bl. 44).

Waarschijnlijk moet de geslachtsnaam can Arcum ao 1449 Ov. arch. Aanh. bl. 311), van deze plaats afgeleid worden.

Arrien. Buurschap onder Ommen. Omstr. 1390 Erijen (Ov. Alm. 1850, bl. 179), ao 1456 Arrigen (Ov. arch. IV, 6), ao 1484 Arien (Ov. arch. IV, 416), a° 1497 Arrigen (Ov. arch. V, 70), a° 1506 Arrijen (Ov. arch. V, 228), ao 1523 Arijen (Ov. arch.), ao 1531 Erien (Leenreg.), ao 1553 Erijen (Arch. v. Sipculo), ao 1583 Errijen (Quohier bl. 17).

Als geslachtsnaam treft men van Erien ao 1385 en van Arrijghen aa 1426 aan (Ov. arch. Aanh. bl. 100, 247). Ook Arriens en Ariens zijn bekend. Te Ommen en omstreken wordt er als ar uitgesproken: behalve bij dit en het vorig artikel, ziet men daarvan ook het bewijs bij Varsen en Versen.

Assendorp of Asschendorp. Buurschap onder Zwolle. Ostendorp, Oestendorp, Oostendorp, schijnt de oude benaming geweest te zijn. Zie den stadbrief van Zwolle van 1230 (Overijs. Bijdr. I, 28) en het daarover gezegde bij v. Hattum, I. 34.

Doch reeds 1060 komt de vorm Aschendorpe evenzeer voor (Sloet, Oorkb. n°. 167) en nog omstr. 1309 bij de verdeeling der Zwolsche marke door Bisschop Guido wordt van Oestendorp gesproken.

De geslachtsnaam van Asschendorpe komt ao 1403 voor. (Ov. arch. II, 109) en evenzoo van en ten Oestendorpe (Ald. II, 111; IV, 380).

Een ander Oostendorp komt onder Hengvorden voor, ao 1457 (Ald. IV, 77), terwijl ook meer dan een Assendorp bestond, zooals de Hof te A. te Raalte en het erve A. onder Wijhe.

De Assched. Buurschap onder Genemuiden. Ascete, dat ao 1046 voorkomt (Versl. en Meded. v. Ov. Regt en Gesch. III, 43) is er voor gehouden, hoewel Prof. v. Vloten daarin Eschede onder Gorsel meende te zien. (Ald. bl. 56.)

Ao 1415 treft men de spelling Assched aan (Arch. der Comm. Steinfort).

Avereest. De vroegste vermelding, welke mij bekend is, is die van 1263, waar de plaats Resten genoemd wordt (Driessen, Mon. Gron. I, 40%. Zoo ook 1287 Restene (Gron. Archief I, 10). Omstr. 1390 heet zij die Ouerreeste, (Ov. alm. 1850, bl. 179).

Ao 1456 de Overreest (Ov. arch. IV, 16.)

"

"

1496 tienden op ten Over Reeste (Ald.)

1497 Overreijsten (Ov. Arch. V, 30.)

16e eeuw De Over reest (Ov. Bijdr. III, 118.)

Ao. 1617 Overeest (Ov. Bijdr. II, 335.)

Dat de beteekenis is, hetgeen over de rivier de Reest ligt, is niet twijfelachtig.

Bovendien is op te merken, dat de zachte open o in sommige streken van Overijssel en andere Saksische en Frankische gewesten in a overgaat; zooals o. a. uit bovenstaand Avereest, en uit het vaak voorkomende Averijssel, enz. blijkt. (KERN.)

Averlo. Buurschap onder Wezepe, bij Deventer. A. 1384 Varendeloe (Arch. Gr.

[ocr errors][ocr errors][merged small][merged small][merged small]

Ao. 1450 Verloe (Ald. n°o. 466.)

1457 Vernelo (Leenreg.) 1531 Verneloe (Leenreg.)

[merged small][ocr errors][merged small][merged small]

Baalder. Buurschap onder Hardenberg. A. 1385 Bodelaar en Bodeler

(Ov. arch. Aanh. bl. 125, 127.) A°. 1449 Badeler (v. d. Aa, Aardr. Wb.)

A°. 1456 Bodeler (Ov. arch. III,

112.)

A. 1557 Boedeler (Ov. arch. IV,

35.)

A'. 1457 Boddeler (Ov. arch. IV, 42).

A. 1583 Baedeler (Quohier bl. 47.)

A. 1464 Baedelaer (Ov. arch.

IV, 167.)

A'. 1783 Baler (Ov. arch.)

Spreekt men den nieuwen vorm uit als Boalder, dan is het verschil met de oude vormen geringer, dan het schijnt.

Baarle. Buurschap onder Hasselt. Slechts zeer weinig verschil in spelling is hierin op te merken. Een enkele maal wordt Baerle afgewisseld door Bairle (Ov. arch. IV, 438 a° 1485) en in den geslachtsnaam door van of to Barle (Ald. I, 81 a 1369 en II, 71 a 1400).

Meer afwijkingen treft men aan in het onder Bemmel in Gelderland gelegen Baarle, dat Barle, Barlo, Baerlo, Baerl en Beerle genoemd wordt. (Zie ald. I, 13, 28, 29, 58; II, 247; III, 29, enz.)

Ook in het Zutphensche ligt eene plaats van dien naam en onder Almelo ligt eene buurschap Barlo. (Zie Nijhoff, Arch. v. h. Huis Almelo ao 1299 en kaart van de Lat. 1743.) Eene onder Kuinre gelegen buurschap wordt Baarlo genoemd. Een erve den Barlo ligt onder Olst. De beteekenis zal wel dezelfde zijn, hoe de vorm ook is. Zie ook op Balderhaar.

Bakenhagen. Havezate bij Delden. Oudtijds genaamd het erve Rotgerink. Johan de Bake in 1581 getrouwd met Anna Hagen wijzigde den naam. (Zie Leenregister 15 Mei 1688.)

Balderhaar. Buurschap onder Ulzen, vroeger tot Overijssel behoorende. Heet in 1252 Berlehare (Lindeborn p. 442.) Dat ook hierin eene zamenstelling met Baarle" te zien is, blijkt ook uit de latere vormen, zooals ao 1416 Barlehaer, ao 1523, 1548 Barlehare, ao 1605 Barllehaer, Berlehaer. Neiging tot den tegenw. vorm is ao 1704 Balerhaar. In 1783 is het reeds Balderhaar. (Blijkens oorkonden in het Ov. archief.)

Barsbeek. Buurschap onder Vollenhove. A° 1353 Berspic. (Dev. arch.) Ook reeds als geslachtsnaam van Berspic ao 1385. (Ov. arch. Aanh. bl. 130).

A° 1363 Berspijck (Dijkr. v. Vollenhove.)

[ocr errors][ocr errors][merged small]

De geslachtsnaam Bersebeke trof ik 1357 aan (Camer. rek. v. Deventer II, 446).

Bathmen. Dorp bij Deventer. Wordt reeds als nu gespeld in het oudste mij bekende stuk ao 1284 (Overijss. Bijdr. VI, 119) en ook in 1310 Batmen genoemd. (Judic. v. Bisschop Guido.) Eerst later komt de vorm Batman voor. (Arch. v. ter Hunnep.)

Het geslacht van Batmen komt ao 1397 voor. (Ov. arch. II 54) ook in den vorm v. Batman ao 1396 (Ald. Aanh. bl. 209). De uitspraak is Battum.

Beerze. Buurschap onder Ommen. Ao 1328 Beerse (Lat. Beerza. Heda, p. 241) en als geslachtsnaam van Beerse (b. v. ao 1381 Ov. arch. Aanh. bl. 23). Eerst in jonger stukken komen andere spellingen voor, zooals ao 1533 Beerst (Leenregister) dat wel een schrijf- of leesfout zal zijn; in dezelfde acte staat Beersen; ao 1583 vond ik Beersse (Quohier bl. 95).

In de Meijerij van den Bosch ligt eene plaats van gelijken naam.

Bekkum. Buurschap onder Delden. A° 1457 Beckem als plaatsnaam en reeds 1383 van Beckum als geslachtsnaam (Ov. arch. IV, 50, 59. Aanh. bl. 91.) In hetzelfde jaar ook Beckum als plaatsnaam. Beckem komt a° 1457 als geslachtsnaam en 1450 als plaatsnaam voor (Ald. 63, 115.)

A° 1546 Beckom (Leenreg.) en ao 1555 de geslachtsnaam van Beckom, die ao 1387 reeds als van Beckem voorkomt (Ov. arch. Aanh. bl. 158.)

Bellinkhave. Havezate bij Almelo. Oudtijds het erve Vogelenzang genoemd, komt ao 1457 als het erve ten Billinckhove voor (Ov. arch. IV, 73), het erve ten Bellinghove (Ald. V, 264). Later den Bellinghof. Het geslacht van Bellinchove of van Bellinghoven komt in 1456 en volgende jaren voor. (Ov. arch. III, 114, IV, 122.)

Bentelo. Buurschap onder Delden. Ao.1297 Bentlo. (Ov.Bijdr. VI,124).

1457 Bentele, (Ov. arch. IV, 35).

Ao. 1477 Bentle. (Ov. arch. IV, 295).

[ocr errors]

1549 Bentheloe (Leen reg.)

[ocr errors][merged small]

Bente (de). Polder onder Vollenhove. Komt enkele malen voor als de Benthet. (Leenreg. ao 1533 en Ov. Arch. V, 17.)

Bergentheim. Buurschap en havezate onder Hardenberg.

« VorigeDoorgaan »