veeleer opgeslorpt te zijn. Want daar men in de volkstaal zegt Heikěsě, en adjective Heïkes(ch)e Maas en wie zou ook kunnen zeggen: schijnt dit Hediksche niets anders te zijn dan Heï Heikesesche Maas? kesche, maar in een beter kleed gestoken. Heerewaarden, dorp in Maas-Waal, prov. Gelderland. Omstr. 1200, doch copie van omstr. 1300 Herwede, (Arch. v. Berne.). Ao. 1297 N. de Herwarden, (Arch. v. B., oorspr.). Men zegt in de wandeling Herwerden. Vgl. beneden Herwijnen. Heesbeen, dorp niet ver van Heusden, prov. Noord-Brabant. Omstr. 918 Hasbenni en Hasibenna, (Sloet 110). 1205 Hesebenne, (Allod. Bern., oorspr.). A'. " 1237 N. de Hesebinne, (Arch. v. B., oorspr.). ( " ). Hees, dorp bij Nijmegen, prov. Gelderland, niet te verwarren met " Nijmegen). ). ). 1427 via dicta Hezestewech, (Ald. oorspr. schepenbr. van Heeswijk, bij Dinther, dorp in de voorm. Meierij van den Bosch, prov. Noord-Brabant. Kleinere plaatsen van dien naam zie bij V. d. Aa. A. circ. 1080 Albertus de Essuic, Theodericus, frater ejus." De namen Alb. en Theod. vermeerderen de waarschijnlijkheid dat hier Heeswijk bedoeld is, daar ook later de domini of milites van H. niet zelden die namen droegen. (Sloet 184). Hesewich, (Arch. v. B., oorspr.). A°. 1196 Omstr. 1200 Hesewiehc en Hesewiech, (in een brief van den heer Hesewiec (in een br. van den bisschop v. Luik. Ald., oorspr.). 1369 Hesewic, (Ald., oorspr.). reeds Heeswijck, doch ook destijds nog Hesewyc of Heezewijck, (Ald., oorspr.). In de wandeling: Hézik of Heizik. Helvoort of Helvoirt, dorp bij Oosterwijk, prov. Noord-Brabant. A°. 1416 Helvoert, (Arch. v. B., herhaaldelijk in een tinsboekje). XVI eeuw meestal nog Helvoert, (Schutjes), doch later, zoo 't schijnt, meer algemeen Helvoirt. Hilvoirt, (wellicht vóór 1400) volgens V. d. Aa en Schutjes. In de wandeling zegt men: Helvert. Hemert = Nederhemert, dorp 11⁄2 u. ten N. N. O. van Heusden, ligt tot hiertoe gedeeltelijk aan den linker, gedeeltelijk aan den rechteroever der Maas, prov. Gelderland. A°. " 814 en 815 Hamaritda, (Sloet 27). 1006 Hamerthe, (Sloet 132, uit Pontanus). Omstr. 1205 Hemerze, (Allod. Bern., oorspr.). A°. 1216 adj. Hemericensis, (Arch. v. B.. oorspr.). 1250 miles de Hemerte, (Ald., oorspr.). Omstr. 1300 Hemert, (Ald., cijnsb.). Ao. 1337 Uuthemert, ook op het zegel: N. de Uuthemert. Onder dezen naam kwam het ook soms voor (Ald., oorspr.). 1376 N. de Hamert, (Ald., oorspr.). Later bestendig Hemert, soms Heemert, (Ald., oorspr.). Hemert = Ophemert, dorp bij Tiel, in de Betuwe, prov. Gelderland. 850 Hamarithi en Hamaritha, (Sloet 41). Ao. " 1007 Hamarite, (Sloet 134, uit Miraeus). 1028 Hamerthe, (Sloet 155) Hemerthe, (Okb. v. H. en Z. I. 80). 1050 Hamirthe, (Okb. v. H. en Z. I. 83). 1233 Hemmerth, (Sloet 566, naar 't oorspr.) 1340 reeds Hemert, (Arch. v. B. oorspr.). 1354 en volg. wel dertigmaal Hemert, (Ald., oorspr.). Herlaar, gehucht van St. Michielsgestel, prov. Noord-Brabant. Ao. 1899 N. de Herlar, (Arch. v. B., oorspr.). 1243 Dominus de Herlar en ook Harlar, (Ald., oorspr.) Nieuw Herlaar heet bij om- en inwoners steeds Halder. Herpt, dorp bij Heusden, prov. Noord-Brabant. Ao. 1148 Herpeta en Herpta, uit het Latijnsch Cartularium v. St. Truijen. (Okb. v. H. en Z. I, 128). reeds Herpt, (Allɔd. Bern., oorspr.). Omstr. 1205 Herpta, (Sloet 671, uit het Cartularium van St. Truijen). Herph en evenzoo zonder t Luttelherph 1), (Arch. v. B., oorspr. brief van den heer van Heusden). 1287 Herph, (Ald., oorspr. schepenbr. van Heusden). 1294 Ecclesia de Herpt, (Ald., oorspr. schepenbr van Heusden). Omstr. 1300 Herpt, (Ald., cijnsb.). Ao. 1332 Herpt, (Ald., oorspr.). Omstr. 1400 en volg. Herpt, (Ald. herhaaldelijk). 1) Luttelherpt of Luttelherp is door het Oude Maasje van Herpt gescheiden en behoort tot de gem. Hedikhuizen. 1 Herwijnen, dorp in de Tielerwaard, prov. Gelderland. A 850 Heriwina, (Sloet 41). 1370 Herwinnen zeer dikwijls, (Arch. v. B., oorspr.). 1378 N. de Herwinden, ook op het zegel, (Ald., oorspr.). 1414 Herwijnen en N. v. Herwinen, (Ald., oorspr.). 1442 N. v. Herwinen, (Ald., oorspr.). Omstr. 1560 Herwijnen, (Ald., oorspr.). Wanneer men benevens Herwijnen en Heerewaarden (zie voren bl. 124) nog opzoekt, bv. bij V. d. Aa, Hurwenen, een dorp in de Bommelerwaard, prov. Geld., en Herwen, een dorp bij Zevenaar, prov. Geld. welke twee laatste in het Arch. v. B. niet voorkomen dan ziet men deze vier namen al wonder dooreenloopen. Ziehier in 't kort onze bevinding. Heerewaarden wordt ook gen: Herwen en Herwerden. Herwerd, Herwerden, Harwen en Herven. Harwijnen en Harwenen. Voorts heeft men nog Herven, gehucht en fort, 30 m. N. van 's Hertogenb. Heumen, dorp in Maas-Waal, prov. Gelderland. Ao. 1188 Hoemen, (Sloet 373). Omstr. 1270 Homen, ( 726, uit Binterim u. M.). Heusden, stadje in de prov. Noord-Brabant, 3 u. W. van den Bosch. 722 Hunsetti, (v. d. Bergh, Midd. Ned. Geogr. bl. 202; Okb. Ao. A°. v. H. & Z. I, 6), of Hunsate super fluvium Mosam, (Id. ibid. en bl. 215; Okb. I, 12.). 814/15 in Hunsete, (Sloet 27). Dr. Hermans en Hezenmans verstonden er Onzenoord door. Zie dat woord. 1147 Hosden, (Okb. v. H. & Z. I, 125.) Omstr. 1230 of 1240 Husden, (Arch. v. B., oorspr. oork. van Jan Ao. heer van H., sine dato. 1250 Huesden, (Okb. v. H. & Z. I, 536). 1250 adjve: Husdenredam, wat men nu zou zeggen: Heusden sche dam, en mede Husden, (Arch. v. B. oorspr.). A°. 1252 Husdune, (Okb. v. H. & Z, I, 555.). 1253 J. dns de Hosden, (Ald., oorspr. br. van W. graaf van Megen). 1254 Arn. miles de Husdenne, (Ald. oorspr. br. van Heins berg bij Aken). 1267 Dns de Oesdenne, (Ald., br. der hertogin v. Brab., oorspr.). 1272 Dns de Hosdene, (Ald., oorspr. br. van het kapittel van Luik). " " 1278 Scabini in Husedenne, (Ald., oorspr.). 1281 Dns de Hosedinne, (Ald., oorspr. br. van heer J. van H.). 1281-1284 zeer dikwijls: in Hosdinne, ook op het zegel des hee ren van H., doch op een ander zegel aan dezelfde oork. van 1284: S'Theoderici de Husden nobilis viri" (Ald., oorspr.). 1285 Dns de Husedinne, (Ald., oorspr. br. van den abt. v. B.). 1287 Scabini de Hosdenne, (Ald., oorspr.). 1288 Hoisden, (Ald., oorspr. br. van het kap. van Luik). (Ald., in twee oorspr. brieven van hetzelfde j.) 1294 Scabini in Hoesden, (Ald., oorspr.). 1297 Scepen in Hoysden, (Ald., oorspr.). 1) 1298 Omstr. 1300 Hoesden, soms Huesden of Huesden; in een cijnsb. van dien tijd bestendig Huesden, (Ald., oorspr.). 1392 nog Huesden, (Ald., oorspr.). Ao. 1411 Hůesden, ( ). 1610 en volg. nu eens Heusden, dan weer Huesden, (Ald. oorspr.). Vergelijkt men hiermede Oudheusden (zie beneden), dan ziet men dat de spelling van dien naam volkomen dezelfde wijziging onderging als Heusden. In eene oorspr. oork. van Diederic, greve van Cleve", van het jaar 1317, komt benevens den naam Heusden ook het Nom. commune huizen voor. Nu, Heusden wordt daar geschreven eens Huesdin en eens Hoesdin, terwijl de goederen aldaar verleend aldus volgen: huesdin, tolle, heerscap ende alsele goet enz." (Arch. v. B.). 1) Deze brief is merkwaardig om de taal. |