Notandumque eft,motum quidem illum Planetarum, per fe regularem & æquabilem effe, cum in fe nihil habeat inordinati, quod fit opus perfe&tiffimæ fapientiæ. Et vero conftat experientia illos Orbes ftato tempore Idem repetere curriculum. Idque etiam confirmant Eclipfes, & varii Planetarum afpe&us, qui multo ante, ad certum tempus & locum, notari & prædici folent.

Notabis tamen 2. Motum hunc eundem apparenter, feu respective ad nos, dici inæqualem, feu irregularem. Quippe, cum Planetæ illi circumferantur orbibus Excentricis, tum Epicyclis, quos non obfervamus nifi ex Terra, quæ eft veluti Mundi centrum; cum etiam inde fit confequens, ut æqualibus temporum fpatiis, non videantur æquales arcus Zodiaci conficere; Ideo, refpe&tive ad nos, & ad Zodiacum ipsum, dicuntur moveri irregulariter. Quod quidem ut defcripto fchemate & exemplo aliquo exponam; confulenda eft figura I. tabula 1o. in qua Circulus major fupponitur pro Zodiaco primi mobilis, in 12 partes, feu arcus æquales divifo, per diametros fefe ad centrum Mundi interfecantes. Circulus vero interior fupponitur pro Orbe excentrico Solis proprio, fupra quem fingitur moveri, & quidem motu per fe æquabili & uniformi, ita ut æquali tempore non percurrat in fuo illo Orbe, nifi æquales arcus, feu æqualia, quæ in ipfa mente concipiuntur, veluti quædam Dodecatemoria. Verum, cum Orbis ille Solaris fit Excentricus Zodiaco; inde fequitur primo, ut dividatur tantum inæqualiter per eas diametros, quæ Zodiacum in æqualia Dodecatemoria duodecim partiuntur. Ac proinde fequitur 2. ut pars ea, feu veluti Hemifphærium Solaris Orbis, quod Signis Borealibus opponitur, & in quo reperitur Apogæum, fit majus, & majori temporis fpatio decurratur,quam ca pars,quæ fubtenditur Signis Aufralibus. Item fequitur 3. ut quamvis Sol in Orbe fuo Excentrico moveatur æquabiliter & uniformiter, id eft, æquali tempore fua veluti Dodecatemoria perluftrans; refpe&ivetamen ad Zodiaci Dodecatemoria non mo

tur nifi irregulariter; quod nimirum fingula hæc non obeat nifi tempore inæquali; fic enim ipfis patet oculis, quemadmodum v. g. ubi verfatur circa Apogaum, ad Signa Cancri & Geminorum, majores perluftrat arcus, quam in Perigxo, ad Signa Sagittarii & Capricorni, Atque ita per proportionem de aliis: Quinetiam pater, quemadmodum arcus ille totus in Orbe Solari refpondens fex Signis Borealibus, longe fit major, quam arcus Signorum Auftralium. Quamobrem videmus Solem longe diutius morari in perluftrandis Signis Borealibus, quam in Auftralibus; & in parte illa Boreali ab ipfo defcribi Parallelos fere 187. per dies 187. qui numerantur ab Equino&io Verno, feu à 21 Martii, ad Aquino&tium Autumnale, Septembris 24. nec moratur nifi 178 dies in Signis Auftralibus, defcribendo folum circiter 178 Parallelos. Nam toto illo fpatio, quod utroque Tropico intercipitur, defcribit 182 Parallelos, & femis fere.

Notabis autem 3. Soli quidem vulgo ab Aftronomis non adfcribi Epicyclum, perinde ac Planetis aliis; fed tantum Excentricum. At de motu Epicycli, v.g. Ļunaris,docent hunc effe neceffarium ad explicandas illus fyderis varias phafes,& irregularitates. Sic enim dicitur in fuperiori Epicycli Hemiphario ferri contra Signorum ordinem; ideoque videtur tarde progredi in confequentia; cum ejufdem Epicycli inferius Hemifphærium perluftrans, agam juxta Signorum ordinem. Totamque hanc Epicycli periodum perficit, inquiunt,diebus 27. cum horis 13. fingulis diebus 13 circiter illius' circumferentiæ gradus obeundo. Alioqui, fi Luna fupponeretur Epicycli centro affixa, motumque illius centri fequeretur, nuilam haberet irregularitatem. Quinetiam motum hunc centri appellant motum medium, quia medius eft inter velocem ac tardum. Ac varia præterea fortitur nomina,prout ex variis principiis numeratur.Si enim refertur ad Nodos, dicitur motus Lunæ in latitudinem; Hanc enim acquirit Luna latitudinem,quotidie ab iis recedendo grad. circiter 13, &c. Nec ad eundem revertitur

1 2

revertitur nodum,nifi poft dies 27.cum horis aliquibus. Si refertur motus ille ad Zodiacum, eum abfolvit diebus 27; cum horis 7, & minutis aliquibus; diciturque menfis periodicus. Nam ille eft menfis fynodicus, ubi à Sole digreffa, ad eundem revolvitur poft dies 29.cum horis 12, ac minutis aliquibus; ut tradam in Chronologia. Sciendumque eft obiter, ex motu centri, & ex motu circa Epicyclum, coalefcere in Luna motum, quem Excentricum vocant. Nam Luna exiftens in Apogao, & ab eo diftans, defcribit femper Circulum Mundo Excentricum, nifi ubi concurrit cum Circulo, qui tranfit per centrum Epicycli.

Notabis porro 4. In hoc Tractatu fupponendos effe nobis quafi reales tum Excentricos, tum Epicyclos, quamvis fint tantum imaginarii, ut monebam initio, ad finem Præfationis; debetque ifte loquendi modus fervari, quod alioqui res fatis commode nequirent explicari. Item, ut explicetur via Planetarum fub Zodiaco, fecundum ordinem Signorum, merito ufurpantur & nomina, aut primi, aut fecundi motus: motus proprii, & motus violenti impressi à primo mobili, quamvis nullum fit ejufmodi primum mobile, aut motus violentus.

Notabis enim 5. Cœlos & Aftra non habere de fe inclinationem ad motum localem ullum, fed potius habere indifferentiam ad quemlibet; ut fupponimus ex Phyfica de Cœlo. Ergo nullus iis poteft efle violentus, quantumcunque fit ab extrinfeco impreffus. Item, fupponimus quoq; ex eadem Phyfica,nullum effe in Aftris motum, qui ab Intelligentiis non fiat ex arte, & fapientia maxima, prout exigit bonum Univerfi. Item, fup. ponimus quoque Coelum, Planetarium faltem, effe liquidum; tum per illa fpatia deferri ab Intelligentiis Planetas qua in hypothefi ftare non poteft raptus ejufmodi, & motus violentus à fuperioribus Coelis impreffus. Item, quod ex ftellis allas videamus eodem tempore fimul cum aliis ad eadem Cœli puncta, puta ad Horizontem concurrere; tum poftea quafi retrogredi ab

оссаби

occafu in ortum fub diverfis Signis Zodiaci: Eam ob caufam illud evenit,quod tranfeundo à Tropico ad Tropicum per lineas fpirales, tam cito diurnum Circulum fuum non obeant. Ita, quæ v.g. Arietis ftella hodie fimul cum Sole oritur; cras, illum gradu aliquo anteceder; fietque tandem poft 6 menfes, ut, Oriente Sole, ipfa ad Occafum perveniat.

Notabis 6. Hæc quidem, quæ à nobis tradita funt, pertinere ad eam partem Aftronomla, quæ proprie nominatur Sphæra, de variis Cœli Regionibus, Circulis, & eorum ufu; de numero, ficu, magnitudine, motu, cæterifque id genus affectionibus Corporum Cœleftium. Altera vero eft Aftronomiæ pars,quam ap. pellant Theoriam Planetarum, quæ illorum loca in Cœlo, tum motus, afpe&us, fyzygias, feu conjun&tiones, ac oppofitiones veras, tandemque delíquia ad determinatum tempus definit, rerumque earum Tabulas ad communem & publicam utilitatem defcribit. Sic olim Hipparchus Solis ac Lunæ motus & periodos obfervavit ; quem Ptolemæus Alexandrinus, Aftronomiæ princeps, multis poft annis eft fecutus, primulque non modo Solis & Lunæ, fed reliquorum etiam fyderum motus explicuit Tabulis, quæ fuere in ufu ufque ad annum CHRISTI circiter 880: quo tempore, cum deprehenderentur non amplius confentire Cœlo, in earum loco fubrogatæ funt Tabule Albategniane, aurore Albategnio Arabe, quas etiam tum poftea Arzabelis cujufdam ftudio emendari oportuit; dum tandem fumptibus Alphonfi X. Hifpaniæ Regis, nomine ipfius confecrata Alphonfine Tabule prodierunt; quarum tamen infufficientiam probavit eventus; quamobrem circa annum 1461. Fubarchius, & Regiomontanus, Viri percelebres, earum emendationem tentarunt; tum deinde Nicolaus Copernicus; ex cujus inventis Reinboldus conftruxit eas, quæ di&tæ funt Prutenice. Sed cum etiam deficerent, Tycho Brabaus negotium illud promovebat,nifi obftitiffet mors præpropera; quanquam ex ejus obfervationibus Keplerus, Rudolphi

13

Impe

Imperatoris mandato, circa annum 1627. Tabulas Rudolphinas elaboravit,non tamen erroris omnis expertes. Unde & huic rei nuper Lanfpergius operam dedit plufquam per 40 annos; quam feliciter, alii viderint. Iilos taceo, qui fubinde fcribunt Ephemerides, annotando, quæ ad fingulos dies debeant contingere circa Planetas.

САР. Х.

Motuum Cæleftium affectiones nonnullæ.

E variis Stellarum afpe&ibus; de earum velocitate in motu; de ortu, & occafu jam a&urus;

DE

Dico 1. Afpe&us illi funt certæ Planetarum fub Zodiaco habitudines, feu difpofitiones,unde speciales quidam in Natura effectus producuntur. Præcipui autem numerantur quinque, quos intueri licet cum propriis etiam chara&eribus in tabula 5. fig.5. Primo enim eft Synodos, feu conjun&io, quando Planetæ funt fub codem Zodiaci gradu.

2. Eft afpe&tus Hexagonus, feu Sextilis, aut Sexangularis; quando Planeta fexta Zodiaci parte, id eft, duobus Dodecatemoriis à fe invicem diftant.

3. Eft Tetragonus, feu Quadratus, aut Quadrangulus, cum diftant tribus Dodecatemoriis.

4. Eft Trigonus, feu Triangularis, cum diftant 4 Dodecatemoriis.

5. Denique eft Oppofitio, feu Diametralis afpectus; cum fex Dodecaremoriis, feu fex Signorum intervallo à fe invicem funt remoti.

Notabis etiam, Tunc dici Planetam exaltari,ubi in eo eft Signo, cum quo majorem exercet virtutem; cui quidem Planetæ exaltationi opponitur cafus; quando in co Signo eft, in quo minus habet virtutis. Jam vero ut agam de velocitate motuum Coeleftium;

Dico 2. Tardior ille eft motus, quo moventur Aftra aboccafu in ortum, contra impetum primi mobilis, ut