2. Ex puncto, in quo fecatur linea horæ tertiæ ab Equinoctiali, extende circinum pro libito, ad defcribendum arcum, ut in eo defignentur declinationes Solares, perinde ac fieri debere diximus in Horizontali Horologio.

3. Applicanda eft Regula tum ad pun&a illarum declinationum, tum ad pun&tum, in quo fecant linea horæ tertiæ ab Equinoctiali; fimulque obfervanda funt puncta, in quibus fecatur linea Styli tam infra quam fupra ipfum Stylum.

4. Denique applicando Regulam, aut filum ad ifta puncta, tum ad fingula puncta mediarum horarum, defignata in Æquinoctiali, obfervandum erit, qua in parte lineæ horarum attingentur, ut per ea puncta ducantur Signorum arcus.

S

CAP. X.

Equinoctiale conftruere.

Ic vocatur, quia imitatur circulum Æquino&ialem, in 24 partes æquales divifum, quæ fingulæ fint graduum 15. pro fingulis horis, Item, quia debet iftud Ho rologium ita difponi, ut fervet eandem elevationem fupra Horizontem, quam habet Æquator Mundi pro dato loco.

Defcriptio illius facilis eft, & univerfalis pro quacunque Mundi parte, & Poli elevatione. Nam ut vide. re eft in tab.6. laterc.3.

Primo funt ducendæ lineæ duæ ad angulos rectos, quarum altera a b erit Meridiana; altera autem cd erit linea hora 6. tam matutinæ, quam ferotinæ.

2. Ex communi fectione hujus utriufque lineæ, fiat circulus ad libitum in 24 partes æquales dividendus ; nam in iftiufmodi Horologio æqualia funt horarum onnium, & fimilia prorfus intervalla.

Notandumque eft, in Aquinoctiali fuperiori horas

matu

matutinas fcribi ad dextram ; ferorinas autem ad finiftram. Quod contra eft in inferiori. Atque idcirco notabis male effe defcriptas in figura, ex errore fcalptoris.

Item nobis ufui tantum effe fuperius, quando Sol eft in Signis Borealibus. Inferius autem, quando eft in Aufiralibus, pauciorefque horas oftendit, quam fuperius.

Not.2, Habere Stylum re&tum, eumque in centro defixum perpendiculariter; eftque inftar axis, feu intra Mundi axem, non tamen cum aliqua determinata longitudine, fed potius ad libitum.

Not. 3. Vulgo criam Equinoctiale ita poffe fingi in Globo, ut horas oftendat fine Stylo, fed tantum per extremitatem umbræ fucceffive in adverfam partem recedentis, pro continuo accella irradiationis Solaris. At eum in finem oportet horas effe alio in ordine defcriptas; at fatis patet confideranti,

CA P. XI.

Arcus Signorum defcribere in Horologio Aquinoctiali.

Rimo, longitudinem Styli productam à centro defigna in linea horæ fexta.

2. Ab extremo punto illius longitudinis ducas ad libitum perpendicularem lineæ hora fexta..

3. Ab codem illius longitudinis pun&to, pro tuo libito, defcribe arcum ad extremam partem lineæ perpendicularis,jam modo affignatæ. Sed unam tantum in partem eamque oppofitam ad lineam Meridianam, feu quæ diftat à linea Meridiana, fingendus eft ille arcus; in quo, pro more, defignentur tria pun&a declinationum Solarium.

4. Applicata Regula, feu filo ad pun&a illarum declinationum, tum fimul ad extremum pun&tum longitudinis Styli; obferva, quænam fimul puncta defigneneur in linea horæ fexræ. Actandem

5. Ex centro Horologii, per tria illa punca lineæ

hora

horæ fexta describe tres circulos. Ifti erunt arcus proprii fex illorum Signorum, quæ conveniunt huic Horologio Equino&iali, five fuperiori, five inferiori.

CA P. XII.

Polare conftruere.

Ejam dixi. Quare tot gradibus debet effe elevatum.

St parallelum Axi Mundi, & in eo quafi jacet, ut

fupra planum Horizontale, quot Polus Mundi. Quod inferius eft, quatuor fere horas tantum habet in ufu per totam Galliam, nempe ad dextrum latus matutinas 4, &5, ad finiftrum autem ferotinas, 7, & 8. At fuperius oftendit horas à 7 matutina, ufque ad 5 ferotinam inclufive; non autem 6 quia Sol hora 6 eft parallelus ipfi Horologio, feritque tantum ipfius latus. Sic autem defcribitur.

Primo ex more folito ducantur linea Meridiana a b, tum Æquino&ialis cd fefe in crucem ad angulos reЯos interfecantes.

Fiant utrinque ad hanc Equino&tialem duæ paral lelæ in quacunque distantia.

3. In lineam Æquino&ialem transferantur pun&a horaria ex inftrumento, ea methodo, qua fupra di&um eft cap.8. pro Orientali & Occidentali.

4. Per pun&ta illa ducantur lineæ horarum parallelæ ad invicem. Quod quidem ut commode fiat, eadem pun&ta notentur in iis lincis, quæ funt parallelæ ÆquinoЯtiali.

5. Gnomon, fen Stylus, eft in linea Meridiana re&tus perpendiculariter, habetque determinatam altitudinem juxta diftantiam lineæ Meridianæ ab hora 3.

Hujufmodi Horologii schema eft in tab 6. latere 5. Eadem porro methodo,feu eadem prorfus ratione defcribuntur arcus Signorum in Horologiis Polaribus, ac in Meridianis. Nam perinde in Polaribus defcribitur

Jinea Equinoctialis perbafim Styli, fecans orthogonaliter lineas horarum omnium. Perinde in ifta linea, & eadem ratione defcribitur arcus, in quo defignentur. pun&ta declinationum Solarium. Ex quibus quidem pun&is applicata Regula fimul ad pun&um, in quo linea horæ tertiæ fecatur ab Æquino&iali, defignantur pun&ta varia in linea, quæ fubtenditur Stylo. Tum denique perinde ac in Horologiis Meridianis, applicata Regula ad ifta pun&ta, tum fimul ad medias horas in linea Aquino&iali diftin&as, indicantur punca in lineis horariis, per quæ ducantur varii Signorum arcus.

Ha&enus de regularibus Horologiis. Quæ tamen accipienda non funt pro Sphæra re&ta, aut verticali. Nam in Sphæra recta, quæ Horizontalia funt, non differunt à noftris Polaribus Sphæræ obliquæ. Item in Sphæra re&a, quæ verticalia funt, non differunt à noftris Æ quinoctialibus; Meridiana autem ibi funt noftris fimilia, nifi quod in its linea Equinoctialis eft perpendicu laris ad Horizontem. Quæ autem apud nos funt Pola ria, ipfis funt Horizontalia. At in Sphæra Verticali habent Æquino&iale pro Horizontali.

E

CAP. XIII.

De Horologiis Irregularibus, & Declinantibus.

Orum naturam & fpeties initio jam expofui. Hic tantum eft tradenda praxis tum inveftigandæ declinationis,cum conftruendi Horologii declinantis.

Dico igitur 1. Declinatio plani facile intelligi poteft beneficio pixidis, acu magnetica inftru&tæ. Ufufque ille cft fatis familiaris. Præterea vero accuratior eft metho dus, fi femicirculum in gradus divifum ad planum, ut decer, applicueris, pofito ad ejus centrum Gnomone. Nám hora Meridiana videbis, quem gradum abfcindat umbra,&quam in partem projiciatur,ut ftatuas de fpecie & quantitate illius declinationis. Atq; his prætermiffis,

Dico II. Ut fine alia arte, quolibet in plano Horologium conftruas; fige in co ad angulos rectos rectum aliquem Stylum cujufcunque magnitudinis.

2. Ubi erit hora Meridiana,extremitatem umbræ ab eo projectz, pun&o defigna. Tum ad pun&tum illud beneficio Perpendiculi, fi fuerit in plano verticali, excita perpendicularem, Hæc erit linea Meridiana. Deinde

3. Ubi erit commodum,vel ante,vel poft Meridiem, & ex aliquo Horologio compertam habebis horam aliquam, extremitatem umbræ tunc proje&æ, punco notabis; ficque ages,dum affecutus fueris puncta horarum omnium, quæ in dato plano defcribi poffunt.

At dimiffo opere ad aliquot dies, vel Hebdomadas, pro tuo libito, illud poftmodum quacunque ex illis horis repere;tum videbis extremitatem umbræ diftare aliquo fpatio, à puncto ejufdem horæ aliquot ante diebus, vel Hebdomadis notato. Per hæc duo pun&a ducas lineam rectam in infinitum: hæc fecabit Meridianam initio depi&am: fe&io autem ejufmodi eft centrum Horologii; à quo defcribendæ funt reliquæ horarum lineæ per alia puncta. Perfectumque erit Horologium.

Pari methodo, quoties per Annum, aut per fex menfes continuos, Sol ingredietur in nova Signa, obfervabis ad horas fingulas pun&tum extremum umbræ, quæ à Stylo projicitur, ut per illa pun&a, Signorum arcus defcribi poffint.

CAP. XIV.

Communis methodus conftruendi Horologii declinantis. Timur Quadrante Equinoctiali,de quo jam dictum eft, ftatuiturque exemplum in fig. ultima tab. 7. Sed prius fupponendum eft femper in hoc negotio,qualis fit declinatio; id eft, an fit declinatio à Meridie, aut à Septentrione: an ad Ortum, vel ad Occafum. Præterea quanta fit, id eft, quot gradibus fiat declinatio.