zee wel gekleed worden, want hier van hangt
de gezondheid voornamentlyk af; maar daaren-
boven heeft men middelen noodig, waar door
men de scheurbuik voorkomen, of geneezen kan. Pag. 188,
Dit oogmerk nu kan men door geene andere
middelen, dan door versche groentens bereiken;
en, om dat deeze niet altyd by der hand zyn,
heeft men noodig een middel, dat eenen ge-

Pag. 1904
ruimen tyd kan bewaart worden, en egter
dat vermooge behoud, om, in de maag en dar-
men gekomen zynde, te verwekken eene gis-
ting, overeenkomstig met die, welke door ver-
sche groentens ontstaat. Het gemeene mout
schynt aan onzen Schryver, hiertoe het be- .
kwaamste te zyn; want gemout koorn verschilt
grootelyks van versch, en krygt eene aange-
naame zoete smaak, terwyl het meelige gedeel-
te zoo ontbonden is, dat het in 't water kan
gesmolten worden. Een aftreksel van dit mout
is een vogt, dat overeenkomt met het versche
sap uit groentens, giftende even gelyk hetzel-
ve, en zynde van denzelfden openenden, seepaar.
tigen, en zagten aart. De manier, op welke hy Pag. 192
wil, dat men dezelve geeven zoude, bestaat
hier in, dat men de mout kooke-tot pap, met
beschuit, of sommige van de gedroogde vrug-

die men op zee neemt; hier van de zieken tweemaal des daags rykelyk laate gebruiken, en daarop drinken een aftreksel van hetzelve, waartoe men drie deelen water, en een deel mout neemt. - Hier door zouden de lyders ook open lyf krygen, daar sy in het algemeen zeer hardlyvig zyn. Indien dezelve egter buikpynen, en sterke afgangen moge veroorzaaken, dan raadt hy de al te groote gisting met weinige droppelen elixir vitrioli te beletten.

H5.

Niet

1

Pag. 193.

Niet alleen in de scheurbuik, maar in alle heete rottige ziekten, ja zelfs in sleepende rot, tige ziekten, wagt hy een goed gevolg van dit middel, en raadt daarom hetzelve ook in deeze

gevallen te beproeven, Pag. 201. Agter deeze verhandeling voegt de Schryver

een uittreksel van 't geene WOODALL, over de scheurbuik gezegt heeft. Dees Schryver, by de meesten onbekend, en te vinden noch in de-lyft van den Hr. HALLER, noch in de Heelkundige Bibliotheek van den Hr. HersTER', noch onder de Schryvers, welke over de scheurbuik handelen, en van LIND voorge. draagen zyn, heeft over, verscheide ftoffen tractaatjes uitgegeeven, welke in 't jaar 1639. in een deel in folio herdrukt; en genoemt zyn The Chirurgeon's Mate, or Military and Dar mesticke Surgery. Deeze WOODALL heeft, vol

gens de meening van onzen Schryver, ook de Pag. 210. damp-inspuitingen (enemata fumosa), in tryn ge

bragt. By deeze gelegenheid zegt de Schryver, dat hy door herhaalde proeven gevonden heeft, dat een clyfteer van tabaks-rook van zeer groot nut is, tegen de aarşmaaden, welke daar door verjaagt worden,

Pag. 213.

De laatste verhandeling heeft de ontbindende kragt van den levendigen kalk tot onderwerp. De Schryver heeft waargenomen, dat de dee len van den kalk, welke zoo in het water ontbonden was, dat men denzelyen niet meer zien kon, aanstonds tot elkander kwamen, op den

bodem van het glas vielen, en tot haaren voaPag. 216. rigen staat, van niet ontbonden te konnen

worden, overgingen , zoo dra sy met vaste lugt verzaadigt waren. Dus het klaar blykt ,

dat

dat de levendige kalk in het water kan ontbonden worden, alleen uit hoofde, dat dezel. ve berooft is van de lugt. Door de zwavel

Pag. 220. hier van te berooven, kan men dezelve ook gemakkelyk in water ontbinden. Oly kan insgelyks met het water volkomen vermengt worden; als men de samenhang van de deelen vernietigt, door die van de lugt te berooven; want brengt men de lugt, welke van een opbruisend vogt afgefcheiden word, in eene ontbinding van gemeene feep, dan word de oly aanstonds uit dezelve afgescheiden, en dryft binnen weinige minuten op de oppervlakte 3 het welk door geene andere rede ontftaat, als om dat 't geen, waar mede de deelen samenhangen, herstelt is. · Kan nu oly pp deeze wyze met water vermengt worden, dan volgt van zelve, dat kampher, en

· en alle soorten van harsten, op dezelfde wyze konnen ontbonden worden. Hier toe word vereischt, dat mén Pag. 222 dezelve met kalk vermenge, en dan ses oncen kalk-water daar op gietę; wanneer de kalk, welke de vaste lugt tot zich neemt, op den grond

' zakt, het vogt helder blyft', en de kampher ontbonden is, welke niet gemakkelyk wederom van het water gescheiden kan worden. Daar blyft altyd een klein gedeelte kalk in het water, doch dit schaad niets; ook kan men hetzelve gemaklyk daar van afscheiden, als men wederom lugt in’t vogt brengt, want dan word hetzelve aanstonds troebel; en de harstagtige dee- Pag. 224 len fchynen zoo wel, als de kalk tot elkander te komen, doch de eerften worden wederom zeer schielyk ontbonden, en de kalk alleen valt op den bodem van het glas. Dit nu kan niet alleen geschieden door middel van de lugt, wel.

ke

ke van giftende zaaken ontbonden word; maar het zelfde doet ook die, welke door de ver

rotting uit de lighamen word afgescheiden. DePag. 227.

wyl nu het kalk-water, als een middel tegen den steen gegeeven wordende, door de eerste wegen gaan moet; blykt het klaar, dat hetzelve alle fyne kragten verliest, alzoo de vaste lugt, welk uit de voedsels afgescheiden word, de ontbonden deelen van den kalk wederom tot elkander brengt, en 't water van alle fyne krag

ten berooft. Pag. 233. Uit alle proeven, welke men tot hiertoe op

den steen genomen heeft, blykt, dat dezelve op twee wyzen kan ontbonden worden; of door scherpe zuuren, als, by voorbeeld, door den geest van salpeter; of door kalk-water, en bytende loogzouten; dewyl men nu deeze zuuren niet kan laaten gebruiken, kan men de eenigste hoop stellen in de bytende loogzouten, dat is op kalk-water, welk de vaste lugt tot zich neemt, en dus maakt , dat de aardag. tige deelen, berooft van dat geene, waar mede fy famenvereenigt waren, noodwendig moeten verbrooken worden. Vermengt men dit loogzout met oly, en maakt men dus zeep, dan word hetzelve niet alleen van een groot gedeelte fyner kragten berooft; maar de zeep is zoo walgagtig, dat weinige lyders dezelve

zoo lang konnen gebruiken, dat fy daar van Pag.234. een weezentlyk nut bespeuren. Het zoude

daarom eene gelukkige ontdekking zyn, als
men het een of ander middel kon uitvinden,
welk de groote scherpte van het loogzout
zoo kon bedwingen, dat men hetzelve in
groote gisten gebruiken kon. Moogelyk zoude
kalfs-nat, of een afkooksel van de Heemst-wor.

-tel aan dit oogmerk voldoen. Kalk-water, al-
leen gebruikt, kan nooit eenig nut doen, als
een steenbreekend middels om dat hetzelve in
de eerste wegen, door de lugt, welke het
daar ontmoet, verandert, en ook door de
vaste lugt van de pis aangedaan word. Hierom
ziet men, dat menschen, welke kalk-water drin-
ken, met de pis zeer veele aardagtige deelen.
loozen, welke byna niet zyn, dan kalk , uit het
water, waar in dezelve was ontbonden, door
de vaste lugt afgescheiden.

In het zweet heeft onze Schryver door her- Pag. 235.
haalde proeven ook vaste lugt gevonden, want
door hetzelve word de kalk uit het water af
gescheiden, en zakt op den grond. Het speek- Pag. 240.
-zel bevat natuurlyker wyze zeer weinig lugt, en
egter kan hetzelve eene groote quantiteit tot
zich neemen. De gal heeft iets meer van dee- Pag. 242.
ze lugt, en neemt dezelve ook niet, in eene
zoo groote quantiteit, tot zich. Hier uit ziet
men klaar, in wat zin men deeze vogten feep-
aartige noemen kan, en men begrypt, op wel
ke wyze fy vette of olyagtige zaaken konnen
ontbinden; sy florpen, namentlyk, de vaste lugt
uit dezelven op, en vernietigen dus dat geene,
waar door de deelen met elkander vereenigt
zyn. Van deeze eigenschappen hangt af de
gifting der voedsels in de eerste wegen; welke
niet na behooren konnen verteert worden, als
de genoemde vogten al te veel lugt in zich be-
vatten; het welk, volgens de meening van on. Pag. 245.
zen Schryver, plaats heeft in lyders, die met
de jigt geplaagt zyn, welke daarom geneezen
door het gebruik van waters, die zeer veel
aardagtige, en van lugt ontbloote deelen in
zich bevatten, en hier door de lugt, welke