Pag 97.

de voortgang van den chyl niet alleen moet belet worden, maar ook de vogten eerst in de kleine, en naderhand in de groote vaten, moeten beginnen stil te staan.

De tweede Verhandeling, gedrukt in het aangehaalde werk vol. 1. pag. 372. handelt over de onderscheide kragten van verschillend kalk - water. Na dat de Schryver fyne verhandeling over het gebruik van het kalk- water reeds had laaten drukken in het vyfde deel van de medical Efays and Observations, published by a fociety of Physicians in Edinburgh, wierd hy door eenen brief van den Hr. HALES , in de maand Mey 1761. onderregt , dat de kragten van het kalk-water veel versterkt konden worden wanneer het zelve gegooten wierd op levendige kalk, kortlings uit het vuur gekomen. Hy stelde daarom eenige proeven in het werk, ten einde de waarheid van deeze zaak te onderzoeken, en maakte dezelven kort daar na in een byzonder werkje bekend. Na dien nu de Hr. ALSTON, een ander gevoelen omhelsende, dat namentlyk het water alleenlyk tot eenen zekeren trap door het kalk-water kan bezwangert worden, standvastig beweerde, dat hetzelve, eens bezwangerd zynde, niet kragtiger kon gemaakt worde, door op nieuws levendige kalk in hetzelve te blusschen , zoo heeft de Hr. Whytt, om de waarheid van fyne eerste stelling te bewy:

verscheide proeven genomen , welke in deeze verhandeling worden voorgesteld, en waar uit blykt, dat het kalk-water op de ge. noemde wyze waarlyk kan versterkt worden.

zen ,

Pag. 115

In de derde plaats vindt men eenen brief van

den

den Hr. J. PRINGLE aan den Secretaris van de
Koninglyke Societeit in Londen bevattende
twee schriften, hem door den Hr. Whytt me-
degedeeld, welke brief ook geplaatst is in Phi-
losophical Transactions vol. 50. part. I. for the year
1757. pag. 383. Het eerste schrift betreft de
ontbinding van den steen in verscheide vogten. Pag 121.
De Hr. WHY'st meld, dat een steen, die niet
zeer hard was, in kalk - water, van oester-schul- .
pen bereid, geenzins ontbonden, doch in eene
ontbinding van zeep eenigzins veranderd is. Hy
heeft daarom onderzogt verschillende trappen
van de ontbinding van den steen in kalk-water,
in het water uit het Carls-bad., in de pis van een
mensch, die deeze wateren heeft gebruikt, die
door den Hr. SPRINGSFELD voorgesteld zyn,
en oordeelt , dat deeze man al te Nap kalk-wa-
ter heeft gebruikt, alzoo hy in alle fyne proe-
ven , zederd vyftien jaaren genomen , altyd
grooter kragten ontdekt heeft. Op dat hy in-
staat zoude zyn , deeze zaak beeter' te bepaa-
len, heeft hy nieuwe proeven genomen, waar
uit hy oordeelt te blyken, dat niet alleen het
kalk-water, maar ook eene ontbinding van de
zeep in gesloote vaten eerder den steen ontbind,
dan het Carlsbad-water; doch hy staat toe, dat
dit water eerder ontbind den steen, als het
kalk-water en de ontbinding van zeep, wanneer
het in ongesloote vaten uit het bad zelve op den
steen gegooten word. Tegen de proef van de
ontbinding van den steen in de pis van een
mensch, die het Carls-bad water gebruikt heeft,
heeft hy overgesteld eene andere proef, geno-
men met de pis van een mensch, die kalk-water
heeft gedronken, doch hy moet bekennen, dat
de ontbinding niet zoo sterk is geweest, schoon

de

Eee 4

de eerste steen, die altyd gehouden is in eene warmte van 96 graden, veel eerder heeft konnen ontbonden worden dan de andere, die in den herfst alleenlyk aan de warmte van de lugt blootgesteld was, merkende te gelyk aan, dat het Čarlsbad - water in grooter quantiteit was

gedronken, dan het kalk-water. Pag. 131. De tweede waarneeming bevat de goede uit

werkingen van de Electriciteit in eene verlamming. Eene vryster van drie- en dertig jaaren, met eene zenuw-koorts aangedaan, kreeg eindelyk eene verlamming van de linker zyde ; en, na dat sy omtrent een jaar in deezen droevigen staat had doorgebragt, ja de toevallen dagelyks vermeerderd waren,

is sy eindelyk door de Electri. citeit zoo wel geneezen , dat de ziekte ten eenenmaale verdween, en fy naderhand gezond

gebleeven is. Pag. 141.

De volgende verhandeling te vinden in Philofoph. Transact. vol. 50. part. 2. pag. 568. behelst eenige gevallen van de aanmerkelyke uitwerkingen van spaansche vlieg-pleisters in het verminderen van de rasheid van de pols in eenen hoest, verzeld met eene ophooping in de long, en met koorts. Dat de spaansche vlieg pleisters, aangelegd zynde, de pols en den omloop van het bloed aanzetten, is eene be. kende zaak, doch door een oplettend onderzoek heeft de Schryver geleerd, dat somtyds het tegendeel plaats heeft. Eene vrouw van vyftig jaaren had eenen hoeft, drukking op de borit, en snelle pols ; eene aderlating, ontbindende en de fluimloozing bevorderende middelen, bragten weinig hulp aan. De Hr. WHytt, na verloop van tien dagen geraadpleegt zynde, en voelende , dat de pols ras , doch

و

geenzins vol was, herhaalde de aderlating, en leide den volgenden dag, de pynen niet ophoudende, op de regter zyde eene spaansche vliegpleister,waar na de pyn bedaarde, en de rasheid van de pols verminderde. Doch, de huid gedroogd zynde ,vermeerderde de pyn op nieuw ,en, wanneer eene fpaansche vlieg-pleister in den nek gelegd was, wierd de pols wederom traager, en de geheele ziekte geneezen. Uit vier soortgelyke gevallen , welke de Schryver ook by brengt, blykt, dat door een herhaald gebruik van spaansche vlieg-pleisters de rasheid van de pols verminderd, en een hardnekkige hoeft, waar by eene slymerige en byna etteragtige stoffe wierd uitgeworpen, die ook met pyn verzeld was, verdreeven is , schoon te gelyk andere dienstige middelen niet verzuimd zyn. Uit het een en ander besluit de Schryver, dat in eene waare ontsteeking van de long, voornamentlyk als dezelve groot is, eene herhaalde aderla. ting het eenige middel is, waar van men eenige vrugt heeft te wagten, en dat een vroegtydig gebruik van de spaansche vlieg-pleisters niet zoo voordeelig bevonden word, doch dat in zoo een geval, waar in de long niet door bloed maar door eene slymerige stoffe opgezet en gevuld is, de aderlating niet zoo zeer te pas komt als de spaansche vliegen ; wanneer de pols, schoon ras, egter klyn, en de lyder nau. welyks instaat is, om ontlastingen te verdraagen, en de ziekte eenige tyd geduurt heeft. In alle deeze gevallen zullen de spaansche vlieg pleisters veel goeds te weeg brengen, en, verre van de pols te verhaaften, de rasheid derzelve, en ook de koorts verminderen. Wanneer de koorts en rasheid van de pols ontstaat, van eene waare

ont

Eee 5

ontsteeking in de long, van sterke verstoppingen, welke tot verettering overgaan, of van eene open verzweering in dezelven, dan zullen de spaansche vlieg-pleisters minder nuttig zyn, ja fomtyds nadeel aanbrengen , : behalven in het laatste geval, waar in fy, zoo wel als een fontenel of seton, dikwils voordeelig, doch zelden instaat zyn , om de geneezing te volbrengen. Doch, gelyk in eene ophooping van slym in de long , met hoeft en koorts, herhaalde spaanfche vlieg-pleisters, op den rugge en in de zyde gelegd, Verre te verkiefen zyn boven een fontenel of leton , zoo zyn de laatsten egter voordeeliger in eene open verzweering van de long. De eerfte maaken grooter en schielyker afleiding, en zyn derhalven geschikt in heete gevallen; de werking van de laatste is veel traager, duurt lan.. ger, en fchikt zich derhaben beeter in sleepende ziekten. Dewyl , daarenboven, de spaansche vliegen voornamentlyk de weyagtige vog. ten ontlasten een fontenel en feton waare etter voortbrengen; konnen dezelven van meer nut zyn in inwendige verzweeringen. In de bovengenoemde gevallen, waar in de ras.heid van de pols en de koorts meêr van slym, dan van eene waare ontsteeking in de long, voortkomen, zullen de spaansche vlieg - pleisters den omloop door derzelver vaten vryer maa. ken, om dat fy dezelven veel verlossen van de vogten, waar mede fy zyn gevuld, en daar door de rasheid van de pols en koorts verminderen. Verder bewyst hy, dat dezelven in het ware zydenwee van meer nut zyn, dan in de longontsteeking , tragtende dit te verklaaren door den loop van de vaten en zenuwen in de borst , alzoo 'er geene onmiddelyke ge.