len, of om de kragten te herstellen; doch gaat iemand hier van af, dan verlieft zelfs het ge. zondste voedsel fyne goede eigenschappen, De juiste hoeveelheid kan men niet voor elk bepaalen, doch in het algemeen verteeren fy de fpyfen 't flegts, die het meeft eeten; het raadzaamfte daarom is, zoo wel met de spys als den drank uit te scheiden, wanneer fy ons nog wel fmaaken. Iemand, die honger geleden heeft, moet denzelven langfamerhand ftillen, en hetzelfde heeft met den dorft plaats. Voor een menfch van middelmaatigen ouderdom is het raadzaamer, op twee of drie maaltyden altyd weinig te eeten, dan door te veel voedfel de maag op eens uit te zetten. Onder de dranken is het Pag, 141 koude water voor de menfchen de natuurlykfte, hetzelve kan zoo wel de gezondheid onder, houden, als herstellen. Het warme water is, in tegendeel, in veele opzigten fchadelyk, en de Thee, Coffy, en Chocolaad, welke daar mede beryd worden, vermeerderen deeze nadelige eigenschappen. Bier, welk uit goed mout, hop, en water bereid, wel gekookt, maatig gegift, helder, en noch verfch noch zuur is, moet voor den gezondften drank gehouden worden. Met maate gedronken, versterkt, verwarmt hetzelve het lighaam, en maakt ook vet, doch, wanneer men hetzelve in overvloed gebruikt, vooral als men geen beweeging heeft, dan verhindert het de spysverteering, veroorzaakt draajingen in het hoofd, en heeft andere flegte gevolgen, Het misbruik van wyn en brandewyn is nog nadeeliger, Andere gegifte dranken uit honig, vrugten, beffen en fappen van kruiden, het zy dezelven verhittende, het zy die verkoelende zyn, zyn nuttig, als dezel V. Deel 4. Stuk,

Ggg

ven

ven wel bereid, en met maaten gedronken worden. In het vleefch, welk men gebruikt, Pag. 18. is een groot onderfcheid. De foepen uit hetzelve bereid, zyn het meeste gezond, wanneer fy niet te heet gebruikt worden, en niet te fterk, noch ook met te veel speceryen aangezet zyn. Vervolgens is het gebraade vleefch het befte, wanneer hetzelve noch te vet noch te mager is, en niet te zeer verbrand of uitgedroogt is. Het flegtste kan men rekenen dat, waar van eerft eene goede foep gekookt is. Gezoute vleesch en fpek is niet zoo gezond, en gerookt noch ongezonder. Het bloed der die ren is een ongezonde en onnatuurlyke spys, doch derzelver melk, vooral de dunfte, die het naast komt aan die der vrouwen, is ons zeer nuttig. De booter daar uit bereid voed en verflapt het lighaam, vooral wanneer dezelve niet gefmolten is; doch gefmolte of bedorve booter, verderft de maag, verhit het bloed, en brengt eene geneigtheid tot verrotting voort, hoewel niet zoo zeer, als verrot vet. De kaas, vooral de oude, is een goede, vafte, en fterke spys; verfche kaas is te week, en een zeer oude te fcherp. Eijeren van veelerhande vogelen zyn voedzaam, en ook ligt te verteeren, wanneer fy verfch zyn, en zagt gekookt worden. De meeste soorten van vifch zyn week, doch ook te gelyk flymerig, vooral die, welke geene fchobben hebben. De vetste soorten tasten het lighaam 't meeft aan. Gezoute, gedroogde en gerookte viffchen zyn ongezonder, dan Pag. 21. vleefch, welk op gelyke wyze bereid is. De voedfels uit het Ryk der planten geeven eene zagte spys, zyn aan geene verrotting onderworpen, verhitten het bloed niet, maaken het

zel

zelve niet dik. Sy verliefen veel van hunne kragten door het kooken. Het brood, welk van tarw bereid word, is het voedzaamfte, doch verstopt ook het meeften. In het eeten moet men zich voornamentlyk wagten, met allerhande fpyfen onder een te gebruiken, en zich vooral van zulke fpyfen onthouden, welke de ondervinding geleerd heeft, fchadelyk te zyn. De fuiker gebakken, ingemaakte zaaken en vrugten, bezwaaren de maag, verwekken het zuur, en verhinderen de spysverteering.

Onder de zaaken, welke van ons verteert Pag. 24. worden, behooren ook de geneesmiddelen; doch dezelven worden zeer misbruikt. Veele kleine oppaffelykheden konnen door de natuur zelve gered worden, ten fy dezelve door ondienstige middelen verzwakt worde. Zelfs veele fleepende ziekten zyn door eene goede levensregeling, en het agterlaaten van geneesmiddelen geneezen.

De lugt brengt veel tot de gezondheid toe, Pag. 26. alle plaatfen zyn daarom niet eeven goed te bewoonen. Veele nuttige en fchadelyke zaaken konnen door de huid ingetrokken worden, het is daarom zeer noodzakelyk, het lighaam altyd zeer zuiver te houden, en te baden. De Pag. 29. ongevoelige uitwaaffeming moet vooral onderhouden worden door de huid maatig te wryven, en te borstelen, doch eene al te fterke is fchadelyk. Voor zwakke menfchen is het noodig hunne klederen te fchikken na de tyden van het jaar, de winter-klederen niet te laat, en de zomer-klederen niet te vroeg aan te trekken doch, als men van jongs af daar aan gewoon is, is het beft, de klederen niet te veranderen.

Pag. 33.

Pag. 35.

邀

Een matige byflaap vervrolykt het lighaam, bewaart hetzelve voor de Hypochondrie, en keert dikwils verfcheide ziekten af. Buikzuiverende, zweetdryvende middelen, en aderlatingen, buiten tyds gebruikt, hebben veele vroegtydig oud gemaakt, of gedood. Door het rooken van taback word de kwyl, welke zoo noodig is, wech gevoert, het lighaam mager gemaakt, en aan de zenuwen schade aangebragt. Veele vervallen daar door in de hypochondrie, en fommige, die, eene beroerte gehad hebbende, naderhand wederom beginnen te rooken, krygen dikwils nieuwe en doodelyke aanvallen.

Eene maatige beweeging is voor elk een noodig, doch vooral voor hen, die veele fappen hebben. De gemoedsbeweegingen hebben, gelyk fy zelve verschillen, ook onderfcheide uitwerkingen. De beweeging van het lighaam, en der zintuigen is niet altyd even nuttig, na de maaltyd is dezelve ongezond, en men doet het verstandigft, wanneer men voor den eeten fyne bezigheden verrigt, en na hetzelve rust. Voor zwakke en oude menfchen is de flaap na den maaltyd dienftig. Wanneer den Chyl in het bloed komt, heeft men wederom meer beweeging noodig, op dat uit denzelven gezonde sappen zouden konnen bereid, en het fchadelyke uit het lighaam gebragt worden. Alle beweegingen zyn niet even nuttig, en die, waar door de borst vermoeid word, zyn niet zoo gezond. Een luy leven brengt de gezondheid veele naPag: 38. deelen aan. De flaap verkwikt het lighaam, doch, als dezelve langer dan zeven uuren duurt, word het lighaam door het uitwaaffemen wePag. 40. derom fterk verzwakt. Het befte middel, om

het

het leven te verlengen, beftaat dus alleen in eene goede levensregeling, en behoorlyke zorg voor de gezondheid, door deeze wel in acht te neemen kan men veel eer eenen hoogen ouderdom bereiken, dan door de befte geneesmid delen.

X V.

RUDOLPHI AUGUSTINI VOGEL, Phil. Medic. Doctor. Archiatri Regii & Medicina Professoris ordinarii, Acad. Imperial. Natur. cur. Regia Suecic. Electoral. Mogunt. Scient. Sodal. Principatus Gottingenfis Phyfici, Opuscula Medica Selecta, antea fparfim edita, nunc autem in unum collecta recognita, aucta, & emendata. Gottinga apud Danielem Friedericum Küblerum. 1768. 4o. 1. Alphab. 12. plag.

d. i.

Uitgeleeze Geneeskundige Verhandelingen, voorheen afzonderlyk uitgegeeven, nu by een verzameld, overzien, vermeerderd en verbeterd; door R. A. VOGEL.

D

e Hooggeleerde Hr.VOGEL, door fyne vrienden aangezogt zynde, om alle fyne Verhandelingen, welke hy voorheen afzonderlyk Ggg 3

had