ftudendi, ftatim a nocte multa: hieme vero, hora feptima, vel quum tardiffime, octava, faepe fexta. Erat fane fomni paratiffimi, nonnunquam etiam inter ftudia inftantis et deferentis. Ante 9 lucem ibat ad Vefpafianum imperatorem: nam ille quoque noctibus utebatur: inde ad delegatum fibi officium. Reverfus domum, quod reliquum erat temporis, ftudiis reddebat. Poft cibum fae-10 hora feptima) Si obferves, quae ad 3, 1, 8. de ratione horarum dicta funt, patebit, circa brumam Vitae Romanae conve nire ipfam noftram h. 12.; VIImae h. 1. m. 20. VIIIvae h. 2. m. 40. G. faepe fexta) Duo verba fae pe fexta Rom. desunt. Statim idem liber: Erat fane fomni paratiffimi, nonnumquam etiam inter ipfa ftudia inftantis et deferentis. H. paratiffimi) Qui praefto effet, quocunque tempore opus effet, adeo ut fomni cauffa interrum pere laborem nihil opus ellet, cuius, quocunque otio fe offerente, parata effet facultas. Firmavit hanc lectionem Cortius, meritoque alteri parciffimi praeferendam oftendit. Parciffimi non differt a fumma vigilantia. Paratiffimi etiam Heulinger. Emendd. 2, 10. p. 276. ex vet. libro fuo. G, Interpretes h. 1. non viderunt, quo confilio Plinius haec verba: Erat fane deferentis, adiecerit, minime certe omnium illi, qui parciffimi defendebant, quod ab hoc loco alieniflimum eft. Laudat Plinius avunculi fummam vigilantiam, haud dubie, ut virtutem, Quodfi autem vigilantia non naturae aliqua imbecillitate, fed virtute conftat, neceffe eft, ut faepe cum fomno obrepente, inftante et urgente luctandum fit, utum contentione et propofito fubigas et vincas. Ut igitur huius vigilantiae pretium et avun culi conftantiam declaret, dicit eum alioqui fuiffe fomni paratiffimi, h. e. non pronum natura ad vigilandum, fed ad fomnum potius, qui ei inftaret faepe inter ftudia, fed et eum defereret, victus nempe, veluti abactus hominis continentia et vigore. Ha bet etiam locus, nifi me meus fenfus fallit, iucundam imaginem ex profopopoeia. Somnus vigilantillimo homini adftat, eique inftat faepe, li eius vigilantiam tiae virtus maior elt. Quoties in expugnare poffit: fed illa vigilanftat fomnus, toties velut remiffus et repudiatus eundem deferit. E. Quominus Ernestii rationem, folerter illam quidem excogitatam, fequar, impediunt verba et de ferentis. Hoc enim Plinius fi dicere voluit, particula, non copulante, fed adverfante uti debuit. An igitur levi mutatione (cf. mox ad 13.) corrigemus fed deferentis? Non puto. Vidit, opinor, ipfe Erneftius hunc fcopulum, interpretandoque callide circumvectus eft. Equidem teneo rationem Cortii, probatam item Gesnero, nuperque Gierigio. Quid 1. A. Erneftio de hoc loco vilum fit, docet Gesneri ad eum Epiftola. S. 9 nam ille quoque noctibus) Rom. nam illo quoque noctibus, perperam. H. quod reliquum erat temporis) Rom. quod reliquum temporis, fine verbo erat. H. Omittunt plurimi libri: et melius abeft. Sic mox: fi quid otti. S. pe (quem interdiu levem et facilem veterum more fumebat) aeftate, fi quid otii, iacebat in fole: liber legebatur: adnotabat excerpebatque. Nihil enim legit, quod non excerperet. Dicere etiam folebat, nullum effe librum tam malum, ut non 11 aliqua parte prodeffet. Poft folem plerumque fri gida lavabatur. Deinde guftabat, dormiebatque minimum. Mox, quafi alio die, ftudebat in coenae tempus. Super hanc liber legebatur, ad13 notabatur, et quidem curfim. Memini quendam ex amicis, quum lector quaedam perperam pronuntiaffet, revocaffe et repeti coëgille: huic avunculum meum dixille, Intellexeras nempe? quum ille adnuiffet, Cur ergo revocabas? decem amplius 13 verfus hac tua interpellatione perdidimus. Tanta erat parfimonia temporis. Surgebat aeftate a coena, luce; hieme, intra primam noctis; et tanquam aliqua lege cogente. Haec inter medios labores 44 urbisque fremitum. In feceffu folum balinei tempus ftudiis eximebatur. Quum dico balinei, 10 levem et facilem) Poft quem lavandae non funt manus Sen. epift. 83. Laudat de hoc more Cortius Iof. Waffe ad Sall. de rep. ordin. 1. in Add. p. 313. fq. G. iacebat in fole) Haec apricatio . infolatio veterum, diaeteticae medicinae pars non parva: ad hanc bonus heliocaminus 2, 17, 20. Vid. P. Victor. V. L. 21, 13. G. adnotabat excerpebatque) Rom. adnotabat, excerpebat. H. Placet h. 1. afyndeton. S. 11 guftabat) Haec guftatio non coenae initium eft, I. promulfis, ut alias: fed cibus ficcus inter prandium et coenam fumtus. Vid. Salmaf. ad Vopifci Tac. 2. p. 614. fq. G. Super hanc) Secundus infra 4, 22, 6. De eius nequitia Janguinariisque fententiis in de interioribus loquor. Nam dum deftringitur tergiturque, audiebat aliquid aut dictabat. In 15 itinere, quafi folutus ceteris curis, huic uni vacabat. Ad latus notarius cum libro et pugillaribus, cuius manus hieme manicis muniebantur, ut ne coeli quidem afperitas ullum ftudiis tempus eriperet: qua ex cauffa Romae quoque fella vehebatur. Repeto, me correptum ab eo, cur 16 ambularem. Poteras, inquit, has horas non per de interioribus) ftudiis intellige, h. e. altioribus, ad quae adcuratiore meditatione opus effet. Vid. Cic. de N. D. 3, 16. It. fam. 3, 10. poft med. et 7, 33. med. G. Rectiflime Gesnerus, quidquid contra dixerint alii, etiam recentillimi interpretes, qui loci fenfum non perviderunt, et fuis fententiis turbarunt. Plinius dicit, folum balinei tempus ftudiis eximi. Sed hoc iple eo reftringit, ut dicat, fe non omnino de omnibus ftudiis, fed de interioribus tantum loqui. Nam etiam in balineo, dum deftringitur et tergitur, audiebat aliquid, aut dictabat. Haec fcilicet erant leviora ftudia, levior animi contentio balineo apta. Interiora tantum, h. e. altiora, difficiliora, contentiora ftudia remittebat et excludebat a balineo, a quo ta lis acrior mentis intentio aliena, et valetudini noxia fuiffet. E. Affentirer viris egregiis, nifi verborum ftructura clariflime reclamaret. Interiora non poffunt non de balineo intelligi. Interpretor res, quae in fecretioribus balinei locis funt, i. e. lotiones; quibus opponuntur exteriora, puta ftrigilis ufus etc. Ceterum locus, ut qui maxime, fanus. S. dum deftringitur tergiturque) Rom. cum diftringitur tergiturque. H. deftringitur) Sic legendum, cum de auferendis ftrigili fordibus fermo eft, oftendit poft alios dere. Nam perire omne tempus arbitrabatur, quod 17 ftudiis non impertiretur. Hac intentione tot ifta volumina peregit, Electorumque commentarios centum fexaginta mihi reliquit, opifthographos quidem et minutiffime fcriptos: qua ratione multiplicatur hic numerus. Referebat ipfe, potuiffe fe, quum procuraret in Hifpania, vendere hos commentarios Largio Licinio quadringentis millibus nummum: et tunc aliquanto pauciores erant. 18 Nonne videtur tibi, recordanti quantum legerit, quantum fcripferit, nec in officiis ullis, nec in amicitia principum fuifle? rurfus, quum audis, quid ftudiis laboris impenderit, nec fcripfiffe fa 1 17 Electorum) h. e. excer- quid ftudiis laboris impen ptorum, filvae cuiusdam obfer- derit) Sic etiam Rom. H. vationum, e qua materia libris futuris peteretur. G. opifthographos) etiam in averfa pagina fcriptos, cum volumina alias in adverfa tantum fcriberentur. Vid. Scalig. ad Guilandi de papyro p. 45. Salm. ad Vopifci Firmum c. 3. p. 701. fq. G. minutiffime fcriptos) Sic et Sic et Rom., ut Medic. H. Al. minutiffimis fcr. fcil. lite ris. S. Bene Gierigius haec ita refinxit: quid ftudii laboribus, ut oppofitio libi conftet. Labores autem officia et negotia publica dicit. Ea tamen fententia ut abfolvatur, neceffe eft, ut mox fatis expungatur, quod nunc certe otiofum eft. E. Locus faniflimus nulloque iure a viris doctis tentatus, in quibus maxime taxandus Gierigius, qui, ut fuam τοῦ κειμένου παρ gadiógwo tueatur, Secundum communes neglexiffe fcribendi leLargio Licinio) Ventolo ho- ges dicere fuftineat. Veriflime mini et falfae choragium gloriae Cortius:,,Senfus eft apertus. Si undique corroganti, ut apparet,,reputes, quantum legerit et fcrietiam ex 2, 14, 9. G. ,,pferit, non credas eum officiis Pro Largio al. hic et altero,,et amicitia principis districtum' Secundi loco Lartio, Larcio. ,,fuiffe: illae enim occupationes Vid. de hac varietate Interpr.,,omnia apud alium impediviffent, ad Liv. 2, 10, 6. ad Eutrop. 1, ,,ne licuiffet per eas tantum le,,gere, tantum fcribere. Rurfus quadringentis m. n.) Noftrae,,li confideres, quantum laboris pecuniae floreni Imperiales f.,,ftudiis impenderit, nec fcripfilRhenani 20000. Summa lucu-,,le fatis nec legiffe videbitur: lenta, pro qua bibliothecam ho-,,nam ifta fua inftantia et intendie emas minime contemnen-,,tiffimo ftudio longe plura legedam. G. ,,re, longe plura fcripta relinque18 nec in amicitia princi-,,re potuiffet. Nihi profecto in pum) Rom. nec in amicitia,,his obfcurum, aut abfonum." principis, unius Vefpafiani. H. Nimirum Plinius avunculum fuum Ita et Cortius cum Gierigio. non tam laudat, quod tot libros legerit fcripferitque, ut nulli alii 12. S. S. tis nec legiffe? Quid eft enim, quod non aut illae occupationes impedire, aut haec inftantia non poffit efficere? Itaque foleo ridere, quum 19 me quidam ftudiofum vocant, qui, fi comparer illi, fum defidiofiffimus. Ego autem tantum, quem partim publica, partim amicorum officia diftringunt? Quis ex iftis, qui tota vita literis adfident, collatus illi, non quafi fomno et inertiae deditus erubefcat? Extendi epiftolam, quam- 20 vis hoc folum, quod requirebas, fcribere deftinaffem, quos libros reliquiffet. Confido tamen, haec tibi non minus grata, quam ipfos quoque libros, futura: quae te non tantum ad legendos eos, verum etiam ad fimile aliquid elaborandum, poffunt aemulationis ftimulis excitare. Vale. VI. Statuam Corinthii aeris in templo patriae pofiturus, rogat, ut bafis ex marmore paretur. C. PLINIVS SEVERO SVO 8. Ex hereditate, quae mihi obvenit, emi proxime Corinthium fignum, modicum quidem, fed fefti S. 19 Ego autem difirin rei vacaffe videatur, quam quod fed etiam audiendo, dictando, Studiis tantum impenderit labo- excerpendo, commentando etc. ris, ut plures etiam legere ac fcribere potuifle putes. Sane qui perire omne tempus arbitratus eft, quod ftudiis non impertiret, et quidquid legeret, tanta intentione excerpfit, ut librorum futurorum materia in dibiliter crefceret, licet plurimos libros legerit fcripferitque, tamen nec legiffe fatis videtur nec fcripfifle. S. inftantia) quae cenfetur non tantum legendo fcribendoque, Rom. Extendi epiftolam, quam haec quoque tibi non minus grata) Rom. haec quoque non minus grata, fine tibi. H. |