XVI. Saturnini ftilum, eiusque libros, ut legantur, com. mendat. C. PLINIVS ERVCIO SVO 5. Amabam Pompeium Saturninum, hunc dico noftrum: laudabamque eius ingenium, etiam antequam fcirem, quam varium, quam flexibile, quam multiplex effet: nunc vero totum me tenet, habet, poffidet. Audivi cauffas agentem acriter et a ardenter, nec minus polite et ornate: five meditata five fubita proferret. Adfunt aptae crebraeque fententiae, gravis et decora conftructio, fonantia verba et antiqua. Omnia haec mire placent, cum impetu quodam et flumine praevehuntur: placent, fi retractentur. Senties quod ego, 3 quum orationes eius in manus fumferis; quas facile cuilibet veterum, quorum cft acmulus, noftrarum, fponte tua noftras aliorum epulis praeferes; neque cauffam dicam, quin mihi te excules, nifi ipfe potiores noftras iudicaveris. G. XVI infer. ERVCIO) *Sic ex MSS. legendum oftendit Cortius. G. Rom. ERVCIO S. Ita et Aldus et muper Cortius. H. Alii vitiofe EVRITIO, ERYTIO, CVRTIO. S. 1 varium multiplex) Non de moribus cogitandum, fed de ingenio variis literarum generibus, actionibus, hiftoriis, epistolis, carminibus fcribendis comparato. Haec enim porro per partes explicantur. E. tenet, habet, poffidet) Ex formula ftipulationis a Gallo Aquilio prodita et in l. 18. 7. de acceptilat. relata, quodve tu meum habes, tenes, poffides. G. Rom. nunc vero totum tenet, habet poffidetque, line me. H. Cf. de hac formula Briffon, de Formul, p. 551. ed. Bach. In 4 comparabis. Idem tamen in hiftoria magis fatis-faciet vel brevitate, vel luce, vel fuavitate, vel fplendore etiam et fublimitate narrandi. Nam in concionibus eadem, quae in orationibus, vis eft: preflior tamen, et circumfcriptior, et adductior. 5 Praeterea facit verfus, quales Catullus aut Calvus. cuiuslibet comparabis. Cavendum, ne tales locos corruptos putes. Ita et Graeci. Herodotus p. 214. ἔτι δὲ καὶ ταῦτα [ταγάλματα] ὁμοῖα τοῦ Ηφαίσου. ubi alii perperam oμoia Toïs: Toυ 'Hairou. Diodorus Sicul. T. 1. p. 201. ὁ δὲ λεγόμενος κήπος ὠνόμασαι μὲν ——, Tò dè ngósωπὸν ἔχων ὅμοιον λέοντι, τὸ λοιπὸν σῶμα φέρει πάνθηρι παραπλήσιον, πλὴν τοῦ μεγέθους, ὃ παρι Couraι dogxáði. In Luciano T. II. p. 247. leg. sire Пutayóçou v χὴν ἔχοι διὰ τὸν χρυσοῦν μηρόν, εἴτε ἄλλην ὁμοίαν αὐτῷ. Schol. ad Lucian. T. II. p. 305. Tourov λέγει Λεσβώνακτα, οὗ καὶ ἄλλαι μελέται ζητορικαὶ φέρονται ταυμάσιαι καὶ ἐνάμιλλοι Νικοςράτου nal Diλosgátov. qui locus cum Pliniano comparandus. Vid. Bauerum Liv. Excerpt. Sect. I. p. 102. Stroth. ad Liv. 5, 23. Scheller. Obfervat. p. 13. fq. inprimisque Heufingeros ad Cicer. de Offic. pag. 183. fq. S. 4 in hiftoria magis fatisfaciet) Rom. in hiftoria tibi magis fatisfaciet. H. in concionibus adductior) In his verbis puto ineffe iudicium Plinii univerfale, vel aliquem locum communem, quo declarat, quomodo vis concionum a vi orationum differat. In utroque genere, inquit, vis eft dicentis, Ted in orationibus, quales in foro et iudiciis habentur, vis illa coniuncta eft cum copia et ambitu et ubertate, in concionibus, quales hiftoriis interferi folent, vis eft brevior, non habet verborum illam abundantiam et copiam: nam in concionibus nec locus, nec tempus, nec rerum ratio hanc uber tatem admittit, nec poftulat. Scilicet cum vim illam concionum preffiorem, circumfcriptiorem, adductiorem dicit, cumulatis verbis et variatis metaphoris, unam brevitatem, copiae et ubertati forenfi oppofitam defcribit. Nam premuntur, quae relecantur, coërcentur, ne poflint ferpere longius; et circumfcribun tur, quibus termini ponuntur, ne poffint latius evagari; et adducuntur, v. c. habenae, equi, ne poffint exfultare petulantius. Νon polfunt haec in tanta notarum brevitate multis locis confirmari; fed de omnibus his diximus in Technol. Lat. rhetor. Gierigius cum Cort. et Bipont. edidit: Nam in concionibus idem, qui in orationibus, eft: preffior tamen -. Non placet. Nam quid fibi vult illud idem effe? praefertim cum fequatur corrigens tamen. E. Non mihi perfuaderi patiar, Plinium hic locum communem tractafle. Elegantiorem novi, quam qui hoc loco, fane non aptiffimo, rhetoris perfonam fufcepifle videatur. Immo de Saturnino agitur. S. 5 quales Catullus aut Calvus) Rom. quales Catullus meus aut Bibaculus, et deinde, quafi Catullus aut Bibaculus. Hoc Catanaeus quoque in aliquo li, bro fibi vifum teftatur, reliquorum vero criticorum omnium filentio damnatum fuit, etfi M. Furium Bibaculum verfus, quales Catullus fcripfit, nobis etiam reliquiffe confiat. Ex iis enim aliqui apud Suetonium de illuftr. grammaticis cap. VIIII. et XI. et apud, alios grammaticos fu Quantum illis leporis, dulcedinis, amaritudinis, amoris! Inferit fane, fed data opera, mollibus lenibusque duriufculos quosdam: et hoc, quafi Catullus aut Calvus. Legit mihi nuper epiftolas, 6 quas uxoris effe dicebat. Plautum vel Terentium metro folutum legi credidi; quae five uxoris funt, ut adfirmat, five ipfius, ut negat, pari perfunt, quos in corpore veterum poëtarum inde collectos legere licet. Eumdem Quintilianus quoque lib. X. cap. 1. 96. Catullo comitem adiungit. Itaque Calvi potius, quam Bibaculi nomeu a librariis invectum puto, qui lib. IIII. ep. 27. in verfibus Augurini illud legerunt, Catullus meus aut Calvus, adeoque huic etiam loco convenire putarunt. H. amaritudinis) Quoties nimi rum fatyricum quidquam fcribit et mordax. Nec enim virtutes, quae hic laudantur, omnes in eodem genere carminis locum habent. G. " mollibus lenibusque) "Ignofcent, fpero, viri eruditi libertati, quam in hunc locum nobis fumlimus: quod ea lege poftulamus, fi nunc demum laudatum Pliniano more intelligent Pompeium, qui inter molles lenesque ac dulces verficulos fuos ftudio immifcuerit etiam duriufculos aliquot, quo iucundius nimirum reliquorum fuavitas ad aures animos que accideret. Duplex adhuc circumferebatur lectio, altera Catanaei, et qui illum fequuntur, Quantum illis amoris inforit! fane, fed data opera molliufculos leviufculosque, duriufculos quosdam: altera Aldi et fequacium fic, mollius leviusque, duriufculos: Gryphius leniusque dedit. Ac de inn mutato vix dicenda cauffa eft, cum in fcriptura codicum plerorumque ne diftingui quidem poffint hacc elementa: infertum autem nobis condonabunt, qui norunt, quam leniter eam literam, et quam proxime ad fpiritum il - lum, cui nunc Aeolicum digamma, nunc v, nunc w refpondet, multi pronuntient: adeo ut dictante alio ante u excidere quam facillime potuerit. Porro quam folennis et prope perpetua fit in omne genus libris Tv u et b confufio, non ignorat, nifi qui MStum nullum, de arte critica nullum librum infpexerit. Quam vero pronum fuit, cum femel aliquis fcripfit molliuus leniuus, alteram plane excidere! Denique qui mollius et lenius non intelligerent, illi molliufculos et leniusculos ad duriufculorum formam procuderunt. G. Gierigius edidit levibusque, quafi fevia a mollibus magis quam lenia differant. Primum parum differunt, fi de oratione dicuntur, nam λstov et λELÓTUS faepe non alio fenfu dicitur, quam lene, lenitas, aut leve apud Latinos: deinde in Plinio non ita evitanda eft huiusmodi tautologia, ut critica ope utendum exiftimemus. E. Verfus mollius leniusque [Rom. fe videntur, ut leniter faftigaleviusque] duriufculi ita dici poftus, acclivis, declivis apud Caefarem lib. 11. Gall. c. VIII. 3. et alibi. Vid. Oudendorp. ad illum locum. H. Duriufculi verfus iam funt mollius leniusque duri. Equidem teneo Gesneri lectionem. * S. 6 quas uxoris effe dicebat) In cod. deelt quas. Sic oratio vividior fit. Centies librarii talia pronomina inferferunt. De qui vid. Drakenb. ad Liv. 1, 4, 5, 1, 20, 4. S, gloria dignus eft, qui aut illa componat, aut uxorem, quam virginem accepit, tam doctam po7 litamque reddiderit. Eft ergo mecum per diem totum: eundem ante quam fcribam, eundem quum fcripfi, eundem etiam quum remittor, non tanquam eundem, lego. Quod te quoque ut facias, Set hortor et moneo. Neque enim debet operibus eius obeffe, quod vivit. An, fi inter eos, quos nunquam vidimus, floruiffet, non folum libros eius, verum etiam imagines conquireremus; eiusdem nunc honor praefentis et gratia, quafi fatie9 tate, languefcet? At hoc pravum malignumque eft, non admirari hominem admiratione dignillimum, quia videre, adloqui, audire, complecti, nec laudare tantum, verum etiam amare contingit. Vale. quam virginem accepit) Cur haec addit Plinius? Tantane ruditas fuit virginum Romanarum, quae docendo aegre expugnari poffet? An illa tam tonera aut puella, ut literarum doctrinam haec imbecillitas vix caperet? At, quae aetas matrimonio apta erat, cur inftitutioni non fuerit? Non haererem, fi unum verbulum additum effet: tam cito doctam politamque reddiderit. E. In fcirpo nodum quaerit Erneftius, nihilo hic perfpicacior Barthio. Duxerat uxorem Saturninus puellam, non illam quidem rudem, fed non tam doctam politamque, ut in epiftolis fcribendis Plautum vel Terentium folutum referre poffet. Hunc ingenii cultum foli acceptum referebat marito, ad quem virgo domum deducta fuerat. S. 8 Neque enim debet) Abest Bene. in aliquot libris enim. S. metro quod vivit) Paffim conqueruntur poëtae, gloriam fibi negari vivis. Quatenus (Horat. Od. 3, 24, 30.) Virtutem incolumem odimus: fublatam ex oculis quaerimus invidi. Sed dedita opera hoc argumentum tractat idem Epist. 2, 1, 18. fqq. Add. Mart. 5, 10. G. imagines) ornamentum bibliothecis. Vid. epiftola proxima. G. quafi fatietate, languefcet) Rom. quafi fatietate languefcit. Ita et duo Brummeriani. Non placet hoc tempus Cortio: idem vero illud fert lib. VIII. ep. XII. 3. ubi üsdem particulis an fi fubiicitur. Nec tamen diffitebor, in Rom. non elle an fi inter eos, fed at fi: quod vero, quia at proxime iteratur, praeferre non poffum. H. Locus ille alter Plinianus tem pus praelens poftulat; hoc loco futurum praeftabilius. At fi habent, praeter Romanam, omnes fcripti apud Cortium. Non ferrem, nedum praeferrem, etiamfi at non proxime iteraretur. - S. 9 complecti amare) In his Gierigius nefcio quid tricatur. Addidit Plinius, quo magis pravitas illa malignitasque appareret. Idem ipli acciderit, quod Saturnino accidere queritur: ut mirum nou fit, epiftolam tam gravi reprehenfione cludi. S. XVII. Capitonem commendat, quod mortuo amico ftatuam pofuerit, et clarorum hominum imagines domi habeat. C. PLINIVS CORNELIO TITIANO SVO S. Eft adhuc curae hominibus fides et officium: funt qui defunctorum quoque amicos agant. Titinius Capito ab imperatore noftro impetravit, ut fibi liceret ftatuam L. Syllani in foro ponere. Pulchrum et magna laude dignum, amicitia prin- s cipis in hoc uti, quantumque gratia valeas, aliorum honoribus experiri! Eft omnino Capitoni in 3 ufu claros viros colere. Mirum eft, qua religione, quo ftudio imagines Brutorum, Caffiorum, Catonum, domi, ubi poteft, habeat. Idem clariffimi cuiusque vitam egregiis carminibus exornat. Scias ipfum pluribus virtutibus abundare, 4 qui alienas fic amat. Redditus eft L. Syllano debitus honor, cuius immortalitati Capito profpexit pariter et fuae. Neque enim magis decorum et infigne eft, ftatuam in foro populi Romani habere, quam ponere. Vale. XVIII. Suetonio actionem ex fomnii monitu disfuadenti de fomniorum etiam contrario eventu refpondet: faltem ftropham aliquam pollicetur. C. PLINIVS SVETONIO TRANQVILLO SVO S. Scribis, te perterritum fomnio vereri, ne quid ad XVII 2 in hoc) huius rei cauffa, in hunc finem. Vid. Interpret. ad Phaedr. V. Prolog. v. 2. Ruhnken. ad Vellei. p. 216. qui Graecifmum elle bene monuit. Sic enim Graeci eis TOUTO, Eis Ti etc. S. quantumque gratia valeas) Rom. quantumcumque gratia valeas, vitiofe. H, 3 domi, ubi poteft) In publico enim non poteft, quod maieftatis crimen interpretaturi fuiffent imperatores, Caefarum inimicos et interfectores ita coli. G. |