Pagina-afbeeldingen
PDF
ePub

poffe fieri, ut fit actio bona, quae non fit bona oratio: non poffe non bonam actionem effe, quae fit bona oratio. Eft enim oratio actionis exemplar, et quali ἀρχέτυπον. Ideo in Ideo in optima quaque mille 10 figuras extemporales invenimus: in his etiam, quas tantum editas feimus, ut in Verrem, Artifi cem quem? quemnam? recte admones. Polycletum effe dicebant. Sequitur ergo, ut actio fit abfolutiffima, quae maxime orationis fimilitudinem exprefferit, fi modo iuftum et debitum temnpus accipiat: quod fi negetur, nulla oratoris,

dis

ut fit actio bona) Haec ita intelligo. Poteft fieri, ut valeat in iudicio, et probetur fapientibus iudicibus actio, quam vox, geftus et aliae rationes animent fcilicet et commendent, quae tamen in literas relata, et a frigidis lecta lectoribus parum laureportet: Carent enim, quod ait Cicero Orat. c. 37. libri fpiritu illo, propter quem maiora eadem illa, cum aguntur, quam cum leguntur, videri folent. Add. Quinct. 11, 3, 5. Sed non poteft fieri, quin bona oratio, quae lectores prudentes delectet ac moveat, non moverit, cum haberetur, iudices. Scilicet illam fpeciem non cogitavit Secundus, neque ea huc valde pertinet, ubi abfurda fupra modum vox atque geftus, aut cauffa quaecunque alia, obftrepit etiam verbis optimis: quod apud nos faepius accidere poteft, qui parum nimis actioni et pronuntiandi artificio tribuimus, etiam cum forte filum ipfum non negligenter exerceamus, quam apud ve teres, apud quos vox et hypocrilis non minus, quam ipfa fcribendi facultas, diligenti meditatione coleretur. G.

quafi ἀρχέτυπον Ideo enim fcribimus et commentamur, ut deinde ex tempore non multum deteriora poffimus dicere. Et qui fcribunt etiam poft actionem, ita volunt egiffe videri, ut fcripferunt. Add. Quinct. 12, 10, 53. G.

10 in Verrem) Actionem in Verrem libris quinque comprehenfam a Cicerone non esse in iudicio habitam, constat. Verba, quae laudat Secundus ex 4, 3. etiam Quinctiliano placuere 11, 2, 61. p. 785. cum exemplum adferre vult fimplicis et non praeparatae orationis, in qua illud praeterea, eodem monente Fabio confequitur, ne ipfe quoque ftudiofus fignorum atque tabularum videatur, quem morbum Verri obiicit. Igitur non nominat ftatim artificem fignorum xavnogwy, quod proniffimum illi fuerat, corte fcribenti: fed fimulat fibi excidiffe, reponendum demum ab adftantium aliquo. Mirificus eft huius loci lepor quem iuvat prius illud quem? quod exciderat ex libris, manente tamen in quibusdam lacuna: quo minus dubitavimus ex Fabio, ipfoque, ut iam eft, Tullio (cui, Fabio, Rufiniano ac Donato auctoribus, redditum eft a viris doctis) illud reponere. G.

recte

Artificem admones) Rom. Artificem quemque nam admones. In his vera lectio latet haec: Artificem quem? quemnam? recte admones. H.

nulla oratoris Ita legendum iam fuadebat oppofitum iudicis: cumque Mediceus et alii Cortio laudati illud comprobent; alteri, orationis, praeferre aufus fum. Si tempus negetur dicturo, nulla culpa eft oratoris, fi actio

D

II maxima iudicis culpa eft. Adfunt huic opinioni meae leges, quae longiffima tempora largiuntur, nec brevitatem dicentibus, fed copiam, hoc eft, diligentiam, fuadent: quam praeftare, nifi in an12 guftiffimis cauffis, non poteft brevitas. Adiiciam, quod me docuit ufus, magifter egregius; frequenter egi, frequenter iudicavi, frequenter in confilio fui. Aliud alios movet; ac plerumque parvae res maximas trahunt. Varia funt hominum iudicia, variae voluntates: inde qui eandem cauffam fimul audierunt, faepe diverfum, interdum idem, fed ex diverfis animi motibus fentiunt. 13 Praeterea fuae quisquis inventioni favet, et quali fortiflimum complectitur, quum ab alio dictum eft, quod ipfe praevidit. Omnibus ergo dandum 14 eft aliquid, quod teneant, quod agnofcant. Dixit aliquando mihi Regulus', quum fimul adeffemus,

[ocr errors]

ipfius diverfa fit ab oratione, h. minus accurata, minus luminibus ingenii atque artis distincta. G. Rom. nulla oratoris, maxima iudicis culpa eft. H.

Haec fervavi, non propter oppofitionem iudicis, quamquam et haec multum valet in Plinio, fed propter rem. Filum disputationis hoc eft: actio eft abfolutiffima, inquit, quae maxime orationis fimilitudinem exprimit, h. e. quae eandem, quam oratio, copiam et amplitudinem habet, fi modo iuftum et debitum tempus accipiat fcil. actio, quo peragi pollit. Hoc tempus li negatur, adeoque amplam et copiołam orationem fuam facere non poteft orator, nulla culpa eft oratoris, qui invitus et coactus brevitati ftudere debebat, fed maxima iudicis, qui tempus agendi praecidit. Tunc igitur actionis brevitas non eft libera neque ipfi actioni tribuenda, fed pendet ab brevitate orationis, ad quam orator iudicis auctori tate coactus fuerat. Gierigius edidit orationis, fecutus ratio

nem Erneftii patrui noftri, qui dixerat, actionem hic non confiderari, quatenus ab oratore pendeat, fed quatenus ab oratione. [Vid. Gesneri ad I. A. E. epiftola. S.] Verum nonne haec eodem redeunt? nonne actio etiam ab oratore pendet, qui orationem fcribit? Ergo etiam culpa, fi verum quaeris, proprie oratoris eft, vel non eft. E.

12 maximas trahunt) Intellige motus animorum, adfenfum, plaufus. Alii maxime trahunt, intell. animos, quod nec ipfum damnaverim. G.

[blocks in formation]

Tu omnia, quae funt in cauffa, putas exfequenda: ego iugulum ftatim video, hunc premo. (Premit fane, quod eligit, fed in eligendo frequenter errat.) Refpondi, poffe fieri, ut genu 15 effet, aut tibia, aut talus, ubi ille iugulum putaret. At ego, inquam, qui iugulum perfpicere non poffum, omnia pertento, omnia experior, πάντα denique λίθον κινῷ. Utque in agricultura 16 non vineas tantum, verum etiam arbulìa, nec arbufta tantum, verum etiam campos curo et exerceo; utique in ipfis campis non far aut filiginem folam, fed ordeum, fabam, ceteraque legumina fero fic in actione plura quafi Temina latius fpargo, ut, quae provenerint, colligam. Neque enim minus imperfpicua, incerta, falla-17 ciaque funt iudicum ingenia, quam tempeftatum terrarumque. Nec me praeterit, fummum oratorem Periclem fic a comico Eupolide laudari,

[ocr errors]

nius I, 5, 5. Aderam Arionil-
lae
Regulus contra. I,
23, 3. vel ille cui adeffem, vel
ille quem contra. S.

Premit Jane, quod eligit) Rom Premit fane, quod elegit. H.

Ita et Cortius ex fuis libris dedit. Bene. S.

15 ubi ille iugulum putaret) Deeft ille in aliquot codicibus: nec defidero. Mox cum Cortio praefero profpicere, quod etiam Excerpta Brummeri habent. S.

16 Utque in agricultura) Rom. Utque in cultura agri. H. Sic etiam libri Cortiani. Pla

cot:

certe fcribendum feparatis vocabulis agri cultura. Vid. I. Fr. Heulinger. ad Ciceron. de Offic. p. 355. S.

utique) Alii utque, quod praeftat. S.

fed ordeum-legumina) Rom. fed hordeum fabamque et cetera legumina. H.

Bene. Secundus I, 23, 3. quiefcerem fileremque et quafi

eiurato magiftratu privatum ipfe me facerem. Sed quid exemplis in re nota opus? Vid. Drakenborch. ad Liv. 2, 31, 1. De orthographia vocis hordeum vid. Nolten. Lexic. Antibarb. col. 75. S.

17 incerta, fallaciaque funt) Rom. incerta, fallacia funt. H.

Periclem Rom. Periclen. H.

Etiam Cortio oblatum, nec tamen ab eo, quod miror, adscitum. Alibi formam Graecam praetulit. Vid. eius Notas p. 3. 43. 72. S.

Periclem fic laudari) Servavit illa Eupolidis verba etiam Scholiaftes Ariftoph. ad Acharn. 539. apud quem primus verfus ita legitur, ut nos repraefentavimus, confentientibus libris a Cortio adhibitis. Praecefferat ταχὺς λέγειν μὲν, πρὸς δέ γ' *. 7. A. Interpretatus eft verba Eu-' polidis Cicero in Bruto c. 9. De Pericle fcripfit Eupolis, cum delectatione etiam aculeos reliquiffe in animis eorum, a

πρὸς δὲ γ ̓ αὐτοῦ τῷ τάχει

Πειθώ τις ἐπεκάθητο τοῖσι χείλεσιν.
Οὕτως ἐκήλει, καὶ μόνος τῶν ξητόρων

Τὸ κέντρον ἐγκατέλιπε τοῖς ἀκροωμένοις.

18 Verum huic ipfi Pericli nec illa 79, nec illud exnλe brevitate, vel velocitate, vel utraque (dif– ferunt enim) fine facultate fumma contigiflet. Nam delectare, perfuadere, copiam dicendi fpatiumque

quibus effet auditus. Sed etiam reliqua refpexit c. 15. IW, quam vocant Graeci, cuius effector eft orator, hanc Suadam appellat Ennius, quam Deam in Pericli labris fcripfit Eupolis fefitavife. Vid. quae diximus ad Quinctil. 10, 1, 82. G.

πρὸς

axpowμevcis) Rom. πρὸς τοῦτο πειθώ τις ἐπεκάθετο τοῖς χείλεσι. οὕτως ἐκήλει καὶ μόνος τῶν ῥητόρων τὸ κέντρον κατέλειπε τοῖς ἀκροωμένοις. Pleraque vitiole, ex quibus tamen vulgatam emendare licet, in qua ἐγκατέλιπε pro εγκατέλειπε fcriptum videtur. H.

dicendi, quam Cic. Or. 16. flumen verborum et volubilitatem dicit, raxos Graecis appellatur. Ita Dionyf. Compof. Cap. 20. verfibus homericis propter numerum dactylicum celeriter decurrentibus τὸ τάχος ἀπαγγελίας tribuit, sngymous opponens, et yxatioμara, quae Cicero 1. c. diftincta et interpuncta intervalla, meras, et refpirationes

vocat.

Sed eodem pertinet impetus ille dicendi, qui fulminis ritu omnia disiicit, et cum gravi affectu oratoris coniunctus eft. Quo lenlu và ráxŋ tribuunt Demoftheni Dionyf. Iud. Thucyd. Cap. 53. et Longin. 12. Itaque recte utramque Plinius differra dicit. Nempe brevitas in elocutione et tractatione, velocitas in pronuntiandi impetu maxime cernitur, quo verba cito trans

De loco Eupolideo vid. Wyt-
tenbach. ad Plutarch. de S. N.
V. p. 7. fqq. Eyxarihine habet
et Diodor. Sic. T. I. p. 505. S.
18 Verum-brevitate) Rom.
currunt.
huic ipfi nec
Perioli verum
illa nec illud brevitate. Grae-
ca defunt: Periclis vero nomen
ex gloffa effe apparet. H.

Delendum Pericli, quod ex
glossa invectum, aliis in libris
alium locum occupavit. S.

brevitate vel velocitate) His recte Plinius putat illud ráxos abfolvi. Sic Dionyfius Hal. Ep. 2. ad Amm. et in lud. Thucyd. TO TAXOS TAS onμacías, vel rs ἀπαγγελίας Thucydidi tribuit, quendam vigorem fignificans fententiarum, qui e concinnae brevitatis ftudio oritur. Et Demetrius de Eloc. §. 137. Tò Táxos opponit nuvoμivo, et Ty GUYTOμiq, brevitati, tribuit. De inde et velocitas illa et celeritas

Illi copiam dicendi et Spatium, huic illam commorationem tribuit, qua quis non pungit, fed infigit, quo fenfu Graeci έπιμονὴν, διατριβὴν, ἐγχρονισμὸν dixerunt. E.

Fulius haec vir doctiflimus in Lex. Technol. Graec. Rhet. v. ráxos disputavit. S.

facultate) dicendi, eloquentia. Sic potens abfolute dictum Latinis recentioribus; ut Graecis aevi inferioris δύναμις, δυνατός. Vid. Kufter. ad Argum. Nub. Ariftophan. S.

copiam defiderant) Rom. copiam dicendique fpatium defiderat. H.

Defiderat etiam Excerpta Brummeri. S.

defiderant: relinquere vero aculeum in audientium animis is demum poteft, qui non pungit, fed infigit. Adde, quae aeque de eodem Pericle co- 19 micus alter,

Ἤραπτ ̓, ἐβρόντα, ξυνεκύκα τὴν Ἑλλάδα. Non enim amputata oratio et abscissa, sed lata, et magnifica, et excelfa tonat, fulgurat, omnia denique perturbat ac mifcet. Optimus tamen modus eft. 20 Quis negat? Sed non minus non fervat modum, qui infra rem, quam qui fupra; qui adftrictius, quam qui effufius dicit. Itaque audis frequenter, ut 21 illud, immodice et redundanter, ita hoc, ieiune et infirme. Alius exceffiffe materiam, alius dicitur non implesse. Aeque uterque, fed ille imbecillitate, hic viribus peccat: quod certe etfi non limatioris, maioris tamen ingenii vitium eft., Nec 22 vero, quum haec dico, illum Homericum aμErgoprobo, fed hunc,

relinquere-aculeum) Ab apibus et velpis defumta videtur metaphora, quarum relictus in vulnere aculeus inquietat et folicitos habet eos, quos pupugere. G. Veriflime Gesnerus, quem Gierigius audire debebat, parum perSpecte de ftimulo cogitans aurigarun, audientesque iumentis comparans. Plato Phaedon. cap. 40. p. 386. ed. Fifcher. nav λόγῳ ἀντιτείνετε, εὐλαβούμενοι, ὅπως μὴ ἐγώ, ὑπὸ προθυμίας ἅμα ἑαυτόν τε καὶ ὑμᾶς ἐξαπατήσας, ὥς περ μέλιττα τὸ κέντρον ἐγκαταλιπών, οιχήσομαι. S. 19 Adde Pericle) Rom. Adde quae de eodem Pericle. Illud aeque in vulg. poteft abef

fe. H.

Immo debet abeffe. Recte omiferunt Cortius et Gierigius. S. comicus alter) Ariftophanes loco, quem modo laudavimus,

ad
quem Kusterus docet, qui
praeterea veteres eius elogii an
reprehenfionis? mentionem fe-
cerint. Dicimus et
nos aliquid

19.

ad Quinctil. 2, 16, Trans-
lationem Latinam ipfe tradit Se-
cundus. G.

abfciffa) Cortius ex Medic.
abscifa. Vid. lnterpret. ad Liv.
44, 5, 5. S.

omnia denique perturbat ac
mifcet) vyxux. Haec Plinius,
ut ingentem vim orationis latae,
magnificae, excelfae oftenderet,
parum ceteroqui curans, bonane
it an pellima res omnia pertur
Dare. Id fi curaffet, iplum Ari-
ftophanis locum omittere debuit-
fet. S.

20 Optimus tamen etc.) Su-
fpicor, Plinium fcripfiffe: At
optimus tamen modus eft. Quis
negat? Sed etc. Sic Cicero
Erneft.
Epift. 9, 6. pag. 242.
At in perturbata republica vi-
vimus. Quis negat? Sed etc. S.

21 ille imbecillitate) Ille ad
propinquius refertur, hic ad re-
matius: quod faepe fieri, pallim
a viris doctis adnotatum. G.

22 άμETÇоεnй) Therliten, II. ẞ, 212. immoderatum verbo

1

« VorigeDoorgaan »