quaedam, five aliquis amnibus genius; et folum illud et flumen ipfum precor, ut hac principis benignitate contentum, molli gremio femina recondat, multiplicata reftituat. Non equidem re-4 pofcimus foenus: putet tamen effe folvendum, fallacemque unius anni fidem, omnibus annis, omnibusque poftea feculis tanto magis, quia non exigimus, excufet.

XXXIII. Satisfactum qua civium, qua fociorum utilitatibus. Vifum eft fpectaculum inde non enerve, nec fluxum, nec quod animos virorum molliret et frangeret, fed quod ad pulchra vulnera contemtumque mortis accenderet: quum in fervorum etiam noxiorumque corporibus amor laudis et cupido victoriae cerneretur. Quam de- 2 inde in edendo liberalitatem, quam iuftitiam exhibuit, omni affectione aut intactus, aut maior! Impetratum eft, quod poftulabatur: oblatum, quod non poftulabatur. Inftitit ultro, et, ut concupifceremus, admonuit: ac fic quoque plura inopinata, plura fubita. Iam quam libera fpectan-3 tium ftudia, quam fecurus favor! Nemini impietas, ut folebat, obiecta, quod odiffet gladia

torem: nemo e fpectatore fpectaculum factus, 4miferas voluptates unco et ignibus expiavit. Demens ille, verique honoris ignarus, qui crimina maieftatis in arena colligebat, ac fe defpici et contemni, nifi ctiam gladiatores eius veneraremur, fibi maledici in illis, fuam divinitatem, fuum numen violari, interpretabatur; quum fe idem quod deos, idem gladiatores quod fe putabat.

XXXIV. At tu, Caefar, quam pulchrum Spectaculum pro illo nobis exfecrabili reddidifti! Vidimus delatorum iudicium, quafi graflatorum, quafi latronum. Non folitudinem illi, nou iter, fed templum, fed forum ipfederant: nulla iam teftamenta fecura, nullius ftatus certus: non orgbitas, non liberi proderaut. Auxerat hoc malum principum avaritia. Advertisti oculos, atque ut ante caftris, ita poftea pacem foro reddidisti : · exfcidifti inteftinum malum: et provida feveritate cavifti, ne fundata legibus civitas everfa legibus

tituto, Impie locutus parmularius. De impietatis illa notione pro crimine maieftatis dictum ad 11, 1. Ceterum hic civis, ut et ille Efius Proculus a Caligula detractus Sueton. 35. (cf. c. 31.) e Spectatore factus eft Spectaculum. *Recepimus enim Schwarzianam lectionem, quam is e codicis fui his verbis exfculpit, Nemo exfpectator exfpectaculum factus. Vid. ad 31, 1. G.

unca et ignibus) Unco, quo iniecto traherentur per arenam: gnibus, quibus in tunica illa nolefta urerentur homines, de qua luven. 8, 235. Utrumque fupplicium coniungere videtur idem 1, 155. Taeda lucebis in illa, Qua fiantes ardent, qui fixo gutture fumant: Et latum media fulcum deducis arena. * Sic legendum illum locum puto. Lucebit certe, et deducet, non recte intelligo. G.

XXXIV, 1 delatorum iudi-Sed nec altera non fatis magna Sic boni libri complures. cium) factio, delatorum agmen induAut inductum primo corruptum in iudicium, quo facto hoc cum exidiffet, inductum in agmen ut fuperfluum periit: aut, iudicium mutatum est. Ita recto disputat Schwarzius. Sed Arntzen. agmen inductum praefert. G.

Praefert item 1. A. Erneftius, expreflitque Gierigius. Iure, apinor.

CE §. 3. 4. S.

fiatus certus) Ut fciret certo fe liberum, fe patricium; fuum fervum autem non effe liberum etc. G.

Al. nullus ftatus certus. Noftram lectionem tuetur I. A. Ernelius. S.

2 everfa legibus) Quas perverfe et calumniatorie interpreta4 idem quod deos) fcil. pu- bantur delatores, G.

videretur. Licet ergo cum fortuna, tum liberali- 3 tua vifenda nobis praebuerit, ut praebuit, nunc ingentia robora virorum, et pares animos; nunc immanitatem ferarum, nunc manfuetudinem incognitam; nunc fecretas illas et arcanas, ac fub te primum communes opes: nihil tamen gratius, nihil feculo dignius, quam quod contigit defuper intueri delatorum fupina ora, retortasque cervices. Agnofcebamus et fruebamur, quum velut 4 piaculares publicae folicitudinis victimae, fupra fanguinem noxiorum, ad lenta fupplicia gravioresque poenas ducerentur. Congesti funt in na-5 vigia raptim conquifita, ac tempeftatibus dediti. Abirent, fugerentque vaftatas delationibus terras : ac, fi quem fluctus ac procellae fcopulis refer vallent, hic nuda faxa et inhofpitale litus incoleret: ageret duram et anxiam vitam, relictaque poft tergum totius generis humani fecuritate,

moereret.

XXXV. Memoranda facies, delatorum claffis permilla omnibus ventis, coactaque vela tempeftatibus pandere, iratosque fluctus fequi, quoscunque in fcopulos detuliffent. Iuvabat, profpectare statim a portu fparfa navigia, et apud illud ipfum mare agere principi gratias, qui, clementia fua falva, ultionem hominum, terrarumque diis maris commendaffet. Quantum diverfitas tempo- 2

laudandum ftatim ad e. 35, 4 locum Suetonii. G.

5 raptim conquifita) Pravi, lubenter Lipfio adfentior: Led tatem ac parvitatem fic indicari, confuta? ut fint oxedia rates quid fi melius ea indicatur voce temere contextae, quae facile folverentur. vid. de fimilibus fuppliciis Cafaub. ad Sueton. Caef. 66. G.

4 fupra fanguinem noxiorum) Qui in circo depugnare, vel inter fe vel cum beftiis, coacti poenae cauffa fuerant. Eodem fcopulis refervaffent) Fere inducti delatores, ut viderent, probabilius enim erat, eos in maquid et ipli commeruiffent. Vide si perire, folutis max navigiis. G.

rum poffet, tum maxime cognitum eft, quum iisdem, quibus antea cautibus innocentiflimus quisque, tunc nocentiffimus affigeretur; quumque infulas omnes, quas modo fenatorum, iam delatorum turba compleret, quos quidem non in praefens tantum, fed in aeternum repreffifti, in illa 3 poenarum indagine inclufos. Ereptum alienas pecunias eunt? perdant, quas habent: expellere penatibus geftiunt? fuis exturbéntur: neque, ut antea, exfanguem illam et ferream frontem necquidquam convulnerandam praebeant punctis, et notas fuas rideant; fed exfpectent paria praemio damna, nec maiores fpes, quam metus habeant, 4 timeantque, quantum timebantur. Ingenti quidem animo divus Titus fecuritati noftrae ultionique profpexerat, ideoque numinibus aequatus eft: fed quanto tu quandoque dignior caelo, qui tot res illis adiecifti, propter quas illum deum fecimus! Id hoc

XXXV, 2 tunc nocentiffimus) *MSS. quidam nunc, eadem fententia, fed hoc vividius. Sic ftatim adfigeretur praeferendum alteri affligeretur et in illa poenarum indagine, pro mille poenarum omnia praefidiis Schwarzianis debentur. G.

poenarum indagine) in infula, quam mare, tanquam indago, cingit, ne ex illa aufugere poflint. In illa igitur infula poenas luunt. Quis non videat, hoc fenlu poenarum indaginem durius audaciusque dictam? E. 3 eunt? geftiunt?) Addidi figna interrogationis: additurusque erat Erneltius. Sic et Gierigius. S.

damnato calumniae 1. 13. . de
tellibus.
Omnia dedit, puto,
nondum enim vidi, Cel. Brenc-
mannus in disf. de Lege Rem-
mia. G.

exfpectent) *Sic Schwarzius. Al. Spectent, eadem fere fententia; Ipectent, confiderent ante factum. G.

Nem

4 divus Titus) Sueton. c. 8. Delatores mandatoresque (delationum) in foro flagellis ac fu ftibus caefos, ac noviffime iraductos per Amphitheatri arenam, partim fubiici in fervos, ac venire imperavit, partim in afperrimas infulas avehi. G. Lot res illis adiecifti) Illis rebus, legibus, inftitutis. pe illis fcribendum, Schwarzio auctore, pro illi, quod vix commode interpretari quisquam poterit: et infeliciter tentavit Årntzenius; nam propter quas non aliorfum quam ad illis referri poteft. Sic etiam ftatim ex eiusdem obfervatis dedimus poftquam nihil reliquiffe. G,

--

magis arduum fuit, quod Imperator Nerva, te filio, te fucceffore digniflimus, poftquam magna quaedam edicto Titi adftruxerat, nihil reliquiffe tibi videbatur, qui tam multa excogitafti, ut fi' ante te nihil effet inventum. Quae fingula quan-5 tum tibi gratiae dispenfata adieciffent! At tu fimul omnia profudifli; ut fol et dies non parte aliqua, fed ftatim totus, nec uni aut alteri, fed omnibus in commune, profertur.

XXXVI. Quam iuvat cernere aerarium filens et quietum, et quale ante delatores erat! Nunc templum illud, nunc vere aedes, non fpoliarium civium, cruentarumque praedarum faevum receptaculum, aç toto in orbe terrarum adhuc locus unus, in quo, optimo principe, boni malis impares effent. Manet ta-2

nihil reliquisse tibi videbaBur) Al. nihil reliquiffe nifi tibi videbatur. Sed vid. Gesneri epift. ad I. A. Erneftium. S.

omnia) Haec

5 dispenfata fibi opponuntur. Ergo dispenfata funt fingula, quae per partes, fingulatim aguntur. Sequens comparatio rem magis illufirat. E. Dispenfata, Graecorum TETαμιευμένα. Vid. Weffeling. ad Diod. Sic. T. 1. p. 257. fq. S. Ai profudifti) Etiam illud at, omiflum a quibusdam, revocavit Schwarzius. G.

XXXVI, I vere aedes) Utrumque iungit, quia templum proprie eft illa patens undique columonarum fubftructio; aedes autem cavum illud claufum, quod alias cella vocatur. *Sequimur Gronovium Obff. 4, 16. p. 255. qui pro vulgato deus, (Saturnum autem intelligebant,) aedes fubftituit. Deus tanto minus convenit, quia nihil habet, quod ex adverfo refpondeat. Nihil aliud, quam loci nomina ponere voluit, poluit, Plinius. Et tamen aedes Arntzenio displicet, et, quod hic ait, non probabatur Perizonio. G.