cipis, fed ipfum principem cernere, in publico, in populo fedentem; populo, cui locorum quinque millia adiecifti. Auxeras euim numerum' eius congiarii facilitate, maioremque in pofterum fuscipi liberalitatis tuae fide iufferas.

LII. Horum unum fi praeftitiffet alius, illi iam dudum radiatum caput, et media inter deos. fedes auro ftaret aut ebore, auguftioribusque aris et grandioribus victimis invocaretur. Tu delubra 2 non nifi adoraturus intras, tibi maximus honor excubare pro templis, poftibusque praetexi. Sic fit, ut dei fummum inter homines faftigium fer

* Minutus

populo) Legendum puto in populo. Ultima litera vocis praecedentis elifit praepofitionem. S. quinque millia) nimis numerus Lipfio merito videtur, qui oftendit, cum Iulii Caefaris aetate CCLX millia ceperit, tempore conditae notitiae imperii cepiffe millia CCCCLXXXV. Nempe corrector aliquis Plinij hic numerum conformare voluit ad numerum ingenuorum, cui alimenta data. Sed circus omnis generis multitudinem debebat capere. G,

LII, illi jam dudum). Codices iam dudum illi. quem verborum ordinem Gierigius iure praetulit. 6.

radiatum caput) Ad folis aut alterius aliri effigiem. Videmus

in nummis. G.

2 excubare pro templis) Statuae Traiani, extra cellam templorum pofitae, quafi excubitores funt, honoris Deorum cauffa ibi

collocati. G,

dii focietate hominum viventium, qua adhuc fordebant, ut mox loquitur; fed fervant faftigiom

Luum et

fupremum honorem, quum tu illorum honorem et faftigium tibi non arroges. "Nempe videbatur auctoritates, productas verbum fervent eas mihi habere a Cl. Schwarzio, quas convellere difficile eft. Adeptus autem, in ndpe quod habent libri, tas mutare videbatur non immovix inveniatur; cum ferves etiam deftum. Sed cum dei pro dit fit in bonis libris; cum adeptus fis etiam fignificare pollit capef fieris: aeque fere placet Cl. Schwarzii ratio, qui ita legendum exiltimat. Sic fit, ut fummum inter homines faftigium ferves, cum deorum ipfe non is adeptus. Explicare pollis hanc fententiam Horatii verbis, Od. 3, 6, 5. DIs le minorem quod geris, imperas. G..

Erneltius editurus erat: ut fumferves, expunctâque nota Gesnemum inter homines faftigium ri, appofiturus hanc:,,Sic cum Schwarzio et Gierigio reponere non dubitavi. Gesnerus ediderat: Sic fit, ut dei fummum inter homines faftigium fervent, quum deorum ipfe non appeLas. Et ipfe Gesnerus tibi haec ut dei plius adducuntur in contemtum - fervent) Non am- placere fatebatur." De forma dei vid. ad ep. 8, 8, 5. S.

Non minus exquifite poftibus praetexi dicuntur, quae collocautur ante templa vel fores templorum. Sic Senec. Ep. 89. nullum flumen, cuius non ripas aedificia noftra praetexant. E.

3 vent, quum deorum ipfe non adpetas. Itaque tuam ftatuam in veftibulo Iovis Optimi Maximi unam alteramve, et hanc aeream, cernimus. At paullo ante aditus omnes, omnes gradus, totaque area hinc auro, hinc argento relucebat, feu potius polluebatur: quum incefti principis ftatuis 4 permixta deorum fimulacra forderent. Ergo istae quidem aereae et paucae manent, manebuntque, quam diu templum ipfum: illae autem aureae et innumerabiles ftrage et ruina publico gaudio litaverunt. Iuvabat illidere folo fuperbiffimos vultus, inftare ferro, faevire fecuribus, ut fi fingulos ictus 5 fanguis dolorque fequeretur. Nemo tam temperaus gaudii feraeque laetitiae, quin iuftar ultionis videretur, cernere laceros artus, truncata membra; poftremo truces horrendasque imagines abiectas, excoctasque flammis: ut ex illo terrore et minis in ufum hominum ac voluptates ignibus 6 mutarentur. Simili reverentia, Caefar, non apud Genium tuum bonitati tuae gratias agi, fed apud numen Iovis Optimi Maximi pateris: illi debere, quidquid nos tibi debeamus, illius, quod bene

4 firage et ruina) Cum fenatus clypeos eius et imagines coram, in curia, detrahi et ibidem folo adfligi iuberet: noviffime eradendos ubique titulos, abolendamque omnem memoriam decerneret Sueton. 23. ubi notant viri docti hodieque exftare marmora, in quibus erafum Domitiani nomen, v. g. Grut. 12, 2. 68, 1. De ftatuis conflatis e Dione Xiphilinus in principio Nervae, ouvexwan σαν, καὶ ἐξ αὐτῶν μεγάλα χρήματα συνελέγη. De nomine erafo add. Macrob. Sat. 1, 12. extr. G. huic

Caeterum exquifita et apta omni loco metaphora ftatuae ruina p. g. litaverunt, h. e. deletae funt, omnibus civibus hac ftrage et ruina gaudentibus. E.

5 terrore et minis) Cum non

tantum admonerent homines vivorum exemplorum f. archetyporum, fed etiam criminibus maieftatis occafionem dare poffent. G.

Illae truces horrendaeque imagines, quarum fuperbiflimi vultus terrebant, et minabantur, in eas formas mutabantur, quae hominibus et utiles et iucundae effent; ut in numos, vala. E.

Genium Principis iurare, illi 6 apud Genium tuum) Per facrificare folemne. Vid. Torr. ad Sueton. Calig. 27. qui quosdam ultimo fupplicio affecit, fuum deieraffent. G. quod nunquam per Genium

illi debere etc.) Al. illi debere nos, quidquid tibi debcamus. quod verum.

S.

facias, muneris effe, qui te dedit. Ante quidem 7. ingentes hoftiarum greges per Capitolinum iter, magna fui parte velut intercepti, devertere via cogebantur: quum faeviflimi donini atrocillima effigies tanto victimarum cruore coleretur, quantum ipfe humani fanguinis profundebat.

LIII. Omnia, P. C., quae de aliis principibus a me aut dicuntur, aut dicta funt, eo pertinent, ut oftendam, quam longa confuetudine corruptos depravatosque mores principatus parens nofter reformet et corrigat. Et alioquin nihil non parum grate fine comparatione laudatur. Praeter-2 ea hoc primum erga optimum Imperatorem piorum civium officium eft, infequi disfimiles. Neque enim fatis amarint bonos principes, qui malos fatis non oderint. Adiice, quod Imperatoris 3 noftri non aliud amplius ac diffufius meritum eft, quam quod infectari malos principes tutum est. An excidit dolori noftro modo vindicatus Nero? 4 Permitteret, credo, famam vitamque eius carpi, qui mortem ulcifcebatur: nec ut in fe dicta interpretaretur, quae de fimillimo dicerentur. Quare 5* ego, Caefar, muneribus tuis omnibus comparo,

7 devertere via) Ad ftatuas Domitiani: in quibus nobilis illa equeftris, de qua Statius Silv. 1, 1. veriffimo fpecimine, quousque procefferit tum adulatio. G.

LIII, 1 Et alioquin) *H Et recte reponitur a Cl. Schwarzio. Sic 45, 4. 68, 7. 70, 8. et Ep. 2, 9, I. Si enim abfit, plane alius fenfus et contrarius exfiftit. G.

Sed conf. Add. ad ep. 2, 15,

2. S.

parum grate-laudatur) parum placet, parum efficit laudatio fine aliqua comparatione. Haec enim laudes et illuftrat, et auget. E.

4 vindicatus Nero) Cum Domitianus Suetonio tefte c. 14. Epaphroditum a libellis capi

tali poena condemnaverit, quod, poft deftitutionem, Nero in adipifcenda morte manu eius adiutus exiftimabatur. G.

5 ego, Caefar) *Importunum te, quod editiones adhuc omnes prope foedavit, moniti a Cl. Schwarzio eiicimus. Originem eius arceffendam cum Lipfio putamus e literis Tr. h. e. Traiane. Alterum omnibus (legunt enim, muneribus omnibus tuis omnibus comparo) omitti Schwarzianus atque Guelferb. libri, iplaque adeo fententia, iubent. Vulgatam lic interpretabar, Te in muneribus omnibus tuis principibus omnibus comparo, multis tuis muneribus antepono, quod etc. Sed altera lectio haud dubie melior. G.

'multis antepono, quod licet nobis et in praeter ituin de malis Imperatoribus quotidie viudicari, et futuros fub exemplo praemouere, nullum locum, nullum ele tempus, quo fuaeftorum principum manes a pofterorum exfecratiouibus conquiefcant. Quo conftantius, P. C., et dolores noftros et gaudia proferamus laetemur his, quibus fruimur; iugemifcamus illis, quae patiebamur. Simul utrumque faciendum eft fub bono principe. Hoc fecreta noftra, hoc fermones, hoc ipfae gratiarum actiones agant; meminerinique, fic maxime laudari incolumem Imperatorem, fi priores fecus meriti reprehendantur. Nam Nam quum de malo principe pofteri tacent, manifeftum eft, eadem facere praefentem.

LIV. Et quis iam locus miferae adulationis manebat ignarus, quum laudes Imperatorum ludis etiam et commiffionibus celebrarentur, faltarentur, atque in omne ludibrium effeminatis vocibus, modis, geftibus, frangerentur? Sed illud indignum, quod eodem tempore in fenatu et iu fcena, ab hiftrione et a confule laudabantur. 2 Tu procul a tui cultu ludicras artes removifti.

6 incolumem) vivum. mox praefentem. S

LIV, manebat ignarus) Sic legimus hancgo auctoribus, quos laudat Schwarzius, nifi quod commiffionibus retinendum' putamus, ea ratione, quod melius cum ludis junguntur, et quod rarior intellectus illius induxiffe videtur aliquem correctorem, ut comes fationibus fubftitutum iret. Ei dem forte debentur pocula, de quibus ftatim. Utrumque, comeffationibus et pocula acrius, quam folet, tuetur Schwarzius:

commiffionibus) Certaminibus poetarum aut rhetorum. Eadem plane ratione Auguftus apud Sueton. 89. admonebat Praetores, ne paterentur nomen fuum commiffionibus obfolefiert. Vid. ibi Calaub. et add. Ep. 7, 24, 6. ubi etiam ad hiftriones ipfos et pantomimos refertur. G.

Vid. I. A. Erneftium ad h. 1. qui iure tuetur commiffionibus. S.

CO

2 Tu procul) *Liber Schwarzii, Tu pocula a tui cultu, tu ludicras artes: ut refpondeat meffationibus vel comiffationi pro hac lectione facere videtur bus potius, quas modo exclufihoc, quod ftatim additur in fe- mus. Nempe non puto removille natu et in fcena, ab hiftrione a lui cultu pocula Traianum, et a confule, nulla conviviorum qui non intentus effet invitatio mentione facta. add. 23, 6. G. nibus, vid. 49, 8: neque Augu

Seria ergo te carmina, honorque aeternus annalium, non haec brevis et pudenda praedicatio colit; quin etiam tauto maiore confenfu in venerationem tui theatra ipfa confurgent, quanto magis de te fcenae filebunt. Sed quid ego iftud 3 admiror, quum eos quoque honores, qui tibi nobis offeruntur, aut delibare parciflime, aut omnino foleas recufare? Nihil ante tam vulgare, tam parvum in fenatu agebatur, ut non laudibus principum immorarentur, quibuscunque cenfendi neceflitas accidiffet. De ampliando numero gladia-4 torum, aut de inftituendo collegio fabrorum confulebamur: et quafi prolatis imperii finibus nunc ingentes arcus, exceffurosque templorum faftigium titulos, nunc menfes etiam, nec hos fingulos, nomini Caefarum dicabamus. Patiebantur illi, et, quafi meruiffent, laetabantur. At nunc quis no-5 ftrum, tanquam oblitus eius, de quo refertur, cenfendi officium principis honore confumit? Tuae moderationis laus haec conftantia noftra:

Perizonii brevem adnotationem eiusdem fententiae non cepit. G.

-

menfes nomini Caefarum) Quod in Iulio et Augufto fuccefferat, illud impari fortuna tentatum ab aliis. Caligula in patris memoriam Septembrem Germanicum appellavit Sueton. 15. Nero eodem tefte c. 55. menfem Aprilem Neroneum appellavit. Domitianus (Sueton. 13.) Septembrem menfem et Octobrem ex appellationibus fuis Germanicum Domitianumque transnominavit. Utitur his nominibus Martialis 9, 2. Sed ubi infauftum vocabulum (audis Macrob. Sat. 1, 12. extr.) ex omni aere vel faxo placuit eradi; menfes quoque ufurpatione tyrannicae adpellationis exuti funt._G.

4 exceffuros titulos) Titu los adeo longos, quos vix capiant faftigia (frontifpicia aut frontones hodie vocant) locus illis deftinatus et proprius: exemplo eft prima illa in Gruteriano corpore Panthei infcriptio. Quam 5 Tuae moderationis laus) opus fuerit hac adnotatione, olten- Quod iam non leves adulatores,. dit Arntzenii longa deliratio, qui fed conftantes et graves senato