Pagina-afbeeldingen
PDF
ePub

te fcirem fponte facturum, ut dignitate à me data, quam modeftiffime, ut à me data, utare. Nam folicitius cuftodiendus eft honor, in quo etiam beneficium amici tuendum eft. Vale.

XX. C. PLINIUS CORN. TACITO SUO S.

æque

FREQUENS mihi difputatio eft cum quodam docto homine & perito, cui nihil in caufis agendis, ut brevitas placet: quam ego cuftodiendam effe confiteor, fi caufa permittat, alioqui prævaricatio eft tranfire dicenda. Prævaricatio etiam, curfim & breviter attingere, quæ fint inculcanda, infigenda, repetenda. Nam plerifque longiore tractu vis quædam & pondus accedit. Utque corpori ferrum, fic oratio animo non ictu magis, quam mora imprimitur. Hic ille mecum auctoritatibus agit, ac mihi ex græcis orationes Lyfiæ oftenstat, ex noftris, Gracchorum Catonifque, quorum fane plurimæ funt circumcifæ & breves. Ego Lyfiæ Demofthenem, Æfchinem, Periclem, multosque præterea: Gracchis, & Catoni, Pollionem, Cæfarem, Cælium, & inprimis Marcum Tullium oppono, cujus oratio optima fertur effe, quæ maxima. Et hercule, ut aliæ

.

D

bonæ res, ita bonus liber quifque melior eft, quo major. Vides ut ftatuas, figna, picturas, hominum denique, multorumque animalium formas, arborum etiam, fi modo fint decora, nihil magis, quam amplitudo commendet. Idem orationibus evenit: quin etiam voluminibus ipfis auctoritatem quandam & pulchritudinem adjicit magnitudo. Hæc ille, multaque alia, quæ à me in eandem fententiam folent dici, ut eft in difputando incomprehenfibilis & lubricus, ita eludit, ut contendat hos ipfos, quorum orationibus nitor, pauciora dixiffe, quam ediderint. Ego contra puto. Teftes funt multæ multorum orationes, & Ciceronis pro Murena, pro Vareno: in quibus brevis & nuda quafi subscriptio quorundam criminum folis titulis indicatur. Ex his apparet, illum permulta dixiffe, cum ederet, omififfe. Idem pro Cluentio ait, fe totam caufam veteri inftituto folum perorasse, & pro Cornelio quatriduo egiffe: ne dubitare poffimus, quæ per plures dies, ut neceffe erat, latius dixerit, poftea recifa, ac purgata in unum librum, grandem quidem, unum tamen, coarctaffe. At aliud eft actio bona, aliud oratio. Scio nunnullis ita videri, fed ego (forfitan fallor)

perfuafum habeo, poffe fieri, ut fit actio bona, quæ non fit bona oratio: non poffe non bonam actionem effe, quæ fit bona oratio. Eft enim oratio actionis exemplar, & quafi ágxétuTOV. Ideo in optima quaque mille figuras extemporales invenimus; in his etiam, quas tantum editas fcimus, ut in Verrem, Artificem quemnam? recte admones. Polycletum effe dicebant. Sequitur ergo, ut actio fit abfolutiffima, quæ maxime orationis fimilitudinem exprefferit, fi modo juftum & debitum tempus accipiat: quod fi negetur, nulla orationis, maxima judicis culpa eft. Adfunt huic opinioni meæ leges, quæ. longiffima tempora largiuntur, nec brevitatem dicentibus, fed copiam, hoc eft, diligentiam, fuadent: quam præftare nifi in anguftiffimis caufis non potest brevitas. Adjiciam, quod me docuit ufus, magifter egregius, frequenter egi, frequenter judicavi, frequenter in confilio fui. Aliud alios movet, ac plerumque parvæ res maximas trahunt: varia funt hominum judicia, variæ voluntates: inde qui eandem caufam fimul audierunt, fæpe diverfum, interdum idem, fed ex diverfis animi motibus fentiunt. Præterea fuæ quifque inventioni favet, & quafi fortiffimum complectitur, cum ab alio dictum

eft, quod ipfe prævidit. Omnibus ergo dandum eft aliquid, quod teneant, quod agnoscant. Dixit aliquando mihi Regulus, cum fimul adeffemus: Tu omnia, quæ funt in caufa, putas exequenda: ego jugulum ftatim video, hunc premo (premat fane quod elegit, fed in eligendo frequenter errant.) Refpondi, poffe fieri, ut genu effet, aut tibia, aut talus, ubi ille jugulum putaret. At ego, (inquam) qui jugulum perfpicere non poffum, omnia pertento, omnia experior, πάντα denique λίθον κινῶ. Utque in agricultura non vineas tantum, verum etiam arbusta; nec arbusta tantum, verum etiam campos curo, & exerceo: utque in ipfis campis non far, aut filiginem folam, fed hordeum, fabam, cæteraque legumina fero; fic in actione plura quasi semina latius fpargo, ut quæ provenerint, colligam. Neque enim minus imperfpicua, incerta, fallaciaque funt judicum ingenia, quam tempestatum, terrarumque. Nec me præterit fummum oratorem Periclem fic à comico Eupolide laudari,

—πρὸς δέ γ ̓ αὖ τέτῳ τάχ ἡ Πεθώ τις ἐπεκάθητο τοῖσι χάλεσιν. Οὕτως ἐκύλει, καὶ μόνΘ τῶν ῥητόρων, Τὸ κέντρον ἐγκατέλιπε τοῖς ἀκροωμένος.

Verum huic ipfi Pericli nec illa wao, nec illud λ brevitate, vel velocitate, vel utraque (differunt enim) fine facultate fumma contigiffet. Nam delectare, perfuadere, copiam dicendi fpatiumque defiderant: relinquere vero aculeum in audientium animis, is demum poteft, qui non pungit, fed infigit. Adde, quæ de eodem Pericle comicus alter,

Η ραπ ἐβρόντα, ξυνεκύκα τὴν Ελλάδα. Non enim amputata oratio & abfciffa, sed lata, & magnifica, & excelfa tonat, fulgurat, omnia denique perturbat ac mifcet. Optimus tamen modus eft, quis negat? fed non minus non fervat modum, qui infra rem quam qui fupra : qui adftrictius, quam qui effufius dicit. Itaque audis frequenter, ut illud immodice & redundanter, ita hoc jejune & infirme. Alius exceffiffe materiam, alius dicitur non implesse : æque uterque, fed ille imbecillitate, hic viribus peccat. Quod certe etfi non limatioris, majoris tamen ingenii vitium eft. Nec vero cum hæc dico, illum Homericum aμεTOεй probo, fed hunc,

Καὶ ἔπει νιφάδεσσιν ἐοικότα χειμερίοισιν : non quia non & ille mihi validiffime placeat,

« VorigeDoorgaan »