fis a) clariffima Ordinis, qui a S. Benedicto nomen ducit, decora, & fidera, quosque ita paffibus æquis fecuti funt Celeberrimi Viri, Daniel Eberardus Baringius, ß) Ludovicus Antonius Muratorius, y) Christianus Henricus Eckhardus, ) & noviffime Johannes Heumannus; ) ut de eorundem laudibus filere melius effe putemus, quam parum dicere.

Quemadmodum vero vix ulla res majoris momenti datur, quæ non quibusdam difficultatibus circumfepta eft, ita etiam in legendis & intelligendis Diplomatibus antiquis magnæ, immo maximæ, difficultates fubin de exoriuntur. Pariunt has plurimam partem litterarum & verborum compendia, quæ Romani Notas, figna, & figlas; ¿) Græci σчμ voca bant, quorumque apud plerosque Populos frequentiffimus fuit ufus, ceu libro jam laudato prolixe & erudite oftendit doctiffimus Nicolai. Non attinet jam, de ipfo artis die ewy scribendi inventore multis disputare, de quo certant vehementer Grammatici & adhuc fub judice lis eft. totam, fi Diis placet, conficere videtur Ifidorus Hifpalenfis Epifcopus ч) verbis: Roma primus Tullius Tiro Ciceronis libertus commentatus eft notas, fed tantum prapofitionum. Poft eum Tertius Perfannius, Philargius, & Aquila libertus Mecenatis, alius alias addiderunt. Deinde Seneca, contracto omnium digeftoque & aucto numero, opus effecit in quinque millia 9.) Quum vero hæc a proceribus rei litterariæ, qui fagacius odorantur, recte in dubium

Rem

a) Jn fplendidiffimo omneque in ævum victuro opere, quod ita infcribitur: Chronicon Gotwicenfe, feu Annales liberi & exempti Monafterii Gotwicenfis ordinis S. Benedicti inferioris Auftria, faciem Auftria antique & media usque ad noftra tempora; deinde ejusdem Monafterii fundationem, progreffum, ftatumque hodiernum exhibens. Ex Codicibus antiquis, membranis &inftrumentis tum domefticis, tum extraneis depromptum: Pro quorum faciliori intellectu Tomus prodromus de Codicibus antiquis manufcriptis: de Impp. ac Regum Germanie Diplomatibus de eorundem palatiis, villis & curtibus regiis, atque de Germania medii ævi pagis præmittitur, & ea, quæ Cæfareorum, Regiorumque Germania Diplomatum antiquitatem, materiam, ftylum, fcripturam, monogrammata, figilla, fubfcriptiones, notasque chronologicas, atque ad Palatiorum & villarum Regiarum, Pagorumque Germania medie fitum pertinent, expli cantur, & adjectis fpeciminibus, tabulisque ari incifis illuftrantur. Tomus I. Typis Monafterii Tegernseenfis O. S. Benedicti, 1732.

B) Jn Clave Diplomatica, Hannoveræ 1737.

y) Jn Differtatione de Diplomatis & Chartis antiquis dubiis aut falfis. Vide ejus Antiquita tes Italicas medii ævi. Tom. III. pag. I. feq. Mediolani 1740.

d) Jn jntroductione in Rem Diplomaticam præcipue Germanicam, Jenx 1742.

*) Jn eruditiffimo bonæque frugis pleniffimo libro, quem infcripfit: Commentarii de re diplo matica Imperatorum ac Regum Germanorum indé à Caroli M. temporibus adornati. Norimberga, 1745.

3) De Difcrimine Siglarum & Notarum ex profeffo agit Johannes Nicolai in Tractatu de Siglis veterum cap. II. p. s. feq. Edit. Lugduni Batav. 1703.

4) Originum five Etymologiarum libro I. 21. in Dionyfii Gothofredi Corpore Au&torum Latina Linguæ, p. 836.

9) Has Tironis & Seneca, ut vulgo habentur, Notas are fculpto expreffas æterno fuo omnique are perenniori Infcriptionum antiquarum Corpori fubjecit Janus Gruterus. Edit. Amftelad. A. MDCCVII. Tomo II. in f

Sic

bium vocentur, &) licet ipfi ultrameras conjecturas nihil proferant, nos nihil certi in re incerta & maxime ancipiti audemus definire. Si dicas (funt enim qui hoc afferunt) compendia originem fuam debere, vel Ennio, vel Xenophonti, vel ipfi Adamo, adfirmabis, quod negant alii, utique quod eft incertiffimum. Id extra dubitationis aleam pofitum effe arbitramur, artem per compendia, five, ut hodie loquimur, per Abbreviaturas fcribendi, ut ut antiquiffima & forte ad Jovem adhuc imberbem referenda sit, inventis demum litteris excogitatam & a neceffitate ipfa, plurimarum artium inventrice, fuppeditatam effe, ut hoc modo celeriter ea exciperentur, quæ ob linguæ volubilitatem integris litteris capi non poterant. Plutarchus in vita Catonis Minoris ẞ) perhibet, unam Catonis orationem exftare, quod Conful Cicero expeditiffimos fcribas ante docuiffet notas, quæ minutis & brevibus figuris multarum vim litterarum complectebantur, inde alium alibi paffim difpofuiffet in Curia. Non intercedo itaque, quo minus hi tales a Notis dicti fint Notarii; licet etiam, quod exiftimat Claudius Salmafius, v) ideo vocati Notarii, quia myvices, notarias, ac breves conficiebant, quos ad confilium referebant. Notaria quippe, vel notoria idem quod brevis, vel indiculus, avaPoga, μvos. Et de his Notariis haud dubie intelligendus est Ælius Lampridius, dum inquit: ♪) Eum Notarium, qui falfum caufa brevem in confilio imperatorio retuliffet, incifis digitorum nervis, ita ut nunquam posset scribere, deportavit. Nihil tamen vetat, quod & probat Salmafius, Notarios a notis nomen accepiffe, & a fignis чopás, a celeritate Taxʊуgápas fæpe numero appellatos fuiffe.) Erantque inter hos, qui orationem tam celeriter excipere poterant, ut ne unum quidem verbulum rapidam atque rapacem eorundem manum effugeret; quin ipfum loquentem manu citata præveniebant. Hinc M. Manilius appofite canit: ?)

Hic

a) Vide V. Cl. Petri Burmanni præfationem, qua Gruterianum Infcriptionum Thefaurum exornavit. in f. ubi farraginem illam paullo poft Antoninorum tempora confectam effe, pulchre conjicit.

B) Vide Charonenfis vitas parallelas, quas recenfuit Auguftinus Bryanus, Vol. IV. p. 238. cdit. Londini 1723.

y) Ju Dissertatione de Secretariis, quam Albertus Henricus de Sallengre Novo Thefauro Antiquitatum Romanarum Tomo II. p. 661, recudi curavit. Haga Comitum 1718.

d) Jn vita Alexandri Severi, cap. 28. Hiftoriæ Augufte Scriptorum Tom I. p. 928. edit. Lugd. Bat. 1671.

8) Conf. Jo. Andrex Efchenbachii Differtatio de Scribis veterum, in Joannis Poleni utriusque Thefauri Antiquitatum Romanarum Græcarumque novis Supplementis, Vol. III. p. 857. &c. Venetiis 1737.

3) Aftronomica libro IV. v. 197. feq. pag. 196. edit. Richardi Bentleii, Londini 1739.

b

Hic & fcriptor erit velox, cui littera verbum eft,
Quique notis linguam fuperet, curfimque loquentis
Excipiat longas nova per compendia voces.

nec non Martialis «

Currant verba licet, manus eft velocior illis:

Nondum lingua fuum dextra peregit opus.

Plenius & elegantius hanc ftupendam artem defcribit Aufonius e) ideoque ejus verba, etfi compluscula, hic adfcribere non tædet:

Puer notarum præpetum,

Sollers minifter advola.
Bipatens pugillar expedi,
Cui multa fandi copia,
Punctis peracta fingulis,
Vt una vox abfolvitur.
Evolvo libros uberes,
Inftarque denfa grandinis
Torrente lingua perftrepo.

Tibi nec aures ambigunt,

Nec occupatur pagina.
Et mota parce dextera
Volat per aquor cereum.
Quum maxime nunc proloquor
Circumloquentis ambitu,
In fenfa noftri pectoris
Vt dicta jam ceris tenes.
Sentire tam velox mihi
Vellem dediffet mens mea,
Quam prapetis dextra fuga
Tu me loquentem prævenis.
Quis, quæfo, quis me prodidit?
Quis ifta jam dixit tibi,

«) Epigrammatum Libro XIV, 208.

Epigrammat. CXLVI. Cum notis Jacobi Tollii, Amftelodami 1671. Conf. Joannes Brodaus Mifcellaneorum libro IV, cap. 9. in Iani Gruteri Thefauro Critico, Tomo II. pag. 514. Francof. 1604

Quis ordo rerum tam novus,

Veniat in aures ut tuas,

Quod lingua nondum abfolverit?
Doctrina non hac præftitit:

Nec ulla tam velox manus

Celeripedis compendii.

Natura munus hoc tibi,

Deusque donum tradidit:

Qua loquerer, ut feires prius:

fdemque velles, quod volo.

Tales

Præterea ex Modeftino Jureconfulto a) difcimus, notis olim excipi folita acta, quæ apud Præfides magiftratusque habebantur; ita enim ait: Eos qui notis fcribunt acta Prafidum, Reipublicae caufa non abeffe certum eft. que haud vilis conditionis, fed fummis aliquando et ampliffimis honoribus ornatos fuiffe, patet ex Infcriptione Romana apud Gruterum ß)

POSTVMIANVS. V. CL. FILIVS

MAGNIFICI. VIRL MARINIANI

PRAEFECTI. PRAETORIO

ET. CONSVLIS. ORDINARII
QVAESTOR. CANDIDATVS

PRAETOR. VRBANVS. TRIBVNVS
ET. NOTARIVS. PRAETORIANVS
PRAEFECTVS. VRBI. SECVNDO
CONSVL. ORDINARIVS. Qvos
TANTOS. AC. TALES. HONQRES
PRIMO. AETATIS. SVAE. FLORE
PROMER VIT.

Licet vero ars illa per litterarum compendia fcribendi, tum ab inventione, tum ab infigni utilitate, quam maxime commendanda ac prædicanda fit, peperit tamen pofteritati innumeras fere difficultates, quod veteres pleraque verba & fyllabas ita miris ductuum mæandris atque finuofis inflexionibus exprimebant, ut non Accurfius folum vifis hifce ingemifceret:

a) in 1. 33. §. I. ff. ex quib. cauf. major.

bac

6) Corp. Infcript. Tomo I. pag. 464. n. 8. Conf. jam laudata Eschenbachii Differt. de fcribis, fub f. nec non Ludovici Antonii Muratorii Differtatio De Notariis, quæ exftat, Antiquit. Italicarum medii avi Tomo I. pag. 659. feq. edit. Mediolan. A. 1738.

b 2

bae Graca funt, qua nec legi nec intelligi poffunt; fed et exercitatiffimi plus femel conquefti fint, fibi in his legendis magnam moleftiam adferri, crucemque figi. Huc refer omnes illas Variantes lectiones, quarum mole hodie non tam premimur, quam fere opprimimur, & in quibus interpretandis eruditi in tot contrarias diftrahuntur fententias, fæpiusque pro veris & unicis lectionibus portenta opinionum fuppeditant; ceu egregie ostendit Reverendiffimus Præful Gottwicenfis, a) cujus verba digna funt, quæ referantur: Enata, inquit, exinde apud nos lectiones, quas appellant, variantes, nullo habito delectu cumulata, fed cæco impetu chartis illinita, queis bodie nonnunquam gravatos, non ornatos, diftortos & obscuratos, non elucidatos Codices habemus: quod enim affirmat unus, negat alter, recentioris quandoque, aliquando plane nullius Codicis vetufti auctoritate suffultus, ut in Codice fimili, loco Corporis decori & venufti, nil nifi mifere confarcinati centones fæpius compareant, & fic ars critica veritatis & claritatis Mater, nil nifi errores, fphalmata, & poftremum fcepticismos pariat. Omnium horum malorum culpam fuftinent obfcura illa veteris fcripturæ compendia, iisque jam antiquitus multos & in errores & maximam fraudem nonnunquam inductos fuiffe, haud obfcurum eft ex Ciceronis epiftola ad Atticum: B) Et quod, ait, ad te de decem legatis fcripfi, parum intellexti: credo, quia did oчpeíwv scripferam. Adde varias Iuftiniani Imp. conftitutiones, quæ illas, ceu ibi vocantur, figlorum captiones & compendiofa ægnimata ex legum Codicibus profcribunt atque ejiciunt. Vid. Conftit. de concept. Digeft. ad Tribonianum, S. 13. Conftit. ad Anteceff. §. 8. & Conftit. ad Senatum & omnes populos, S. 22. ubi notanter fancitum eft: pænam falfitatis conftituimus & adverfus eos, qui in pofterum leges noftras per figlorum obscuritates aufi fuerint confcribere. Fallor, aut huic prohibitioni cauffam dedit calliditas eorum, qui parum utebantur Siglis notisque ufitatis & folennibus, fed notis plane ignotis, recensque in horum cerebello natis, qui vel errore, (quod quæ fcriberent non magis callebant, quam doctæ aviculæ cantum fuum) vel dolo atque malitia, ex quolibet quidlibet eruere & ita turpe lucrum facere cupiebant. Huc refer illam Quinctiliani ) querelam: nam cetera (actiones fcilicet forenses) que fub nomine meo feruntur, negligentia excipientium in queftum notariorum corrupta, minimam partem mei

a) in fupra laudato Chronico, Tomo I, libro I. p. 6.

B) Epift. libro XIII, 32. p. 468. edit. Io. Georgii Grævii, Amft. 1684.

7) Inftit. Orator. libro VII. cap. II. pag. 326, edit Celeb. I. M. Gefneri, Gottinge 1738.

ba