22. Ex justis causis possunt liberi parentes exhæredare. Nov. 115. c. 4. v. 1. de lib. et post. n. 7.

23. Si ex causâ de inofficiosi cognoverit judex et pronuntiaverit contrà testamentum, nec fuerit provocatum, ipso jure rescissum est et suus hæres erit secundùm quem judicatum est. 1. 8. §. 16. ff. h. t.

Rescisso, propter injustam exhæredationem, vel parentum, vel liberorum testamento, sola ruit hæredis institutio, legatis, cæterisque firmis manentibus. Ex Nov. 115. c. 3. in fine, et c. 4. in fine. C. civ. 1035, s.

24. Immodicæ et inofficiosæ donationes, et dotes sive in extraneas personas, sive in liberos collatæ, à testatis, aut intestatis licèt hæreditate se abstineant, quibus donatum est, ad cum modum minuuntur, ut integra sit legitima quibus debetur sive liberis aut parentibus. toto tit. C. de inoffic. donat. 1. un. C. de inoffic. dotib. Nov. 92. C. civ. 913, s.

25. Si conditionibus quibusdam, vel dilationibus, aut aliqnā dispositione moram, vel modum, vel aliud gravamen introducente, eorum jura, qui ad memoratam actionem vocabantur imminuta esse videantur, ipsa. conditio, vel dilatio, vel alia disposiito moram vel quodcunque onus introducens, tollatur et ita res procedat, quasi nihil eorum in testamento additum esset. 1. 32. C. de inoff. test. C. civ. 1040.

26. Contrà majores viginti quinque annis duplicem actionem inferentes primam quasi testamentum non sit jure perfectum, alteram quasi inofficiosum, licèt jure perfectum, præscriptio ex prioris judicii morâ quinquennalis temporis non nascitur, quæ officere non cessantibus non potest. I. 16. C. h. t.

Si quis et irritum dicat testamentum vel ruptum et inofficiosum conditio ei deferri debet, utrùm priùs movere volet. 1. 8. §. 12. ff. eod. C. civ. 1046, 1047.

27. Si tutor nomine pupilli, cujus tutelam gerebat, ex testamento patris sui legatum acceperit, cùm nihil erat ipsi tutori relictum à patre suo : nihilominùs poterit nomine suo de inofficioso patris testamento agere. §. 4. inst. de inoff. test.

Sed si e contrario pupilli nomine, cui nihil relictum fuerat, de inofficioso egerit, et superatus est ipse tutor, quod sibi in testamento eodem legatum relectum est, non amittit. 8. 5. eod.

Tutoribus pupilli nomine sine periculo ejus, quod testamento datum est, agere posse de inofficioso, vel falso testamento, Divi Severus et Antoninus scripserunt. 1. 30. §. 1. ff. h. t. v. I. de his quæ ut ind. I. 22.

28. Adolescentiæ tempus non imputari in id quinquennium liberis, cujus præscriptio seram inofficiosi quæstionem moventibus opponi solet, manifestè antè rescripsimus. 1. 2. C. in quib. caus. in integr. rest. necess. non est.

Nisi pater adhuc superstes vel repudiarit querelam, vel quinquennio tacuit. 1. 34. in f. C. de inoff. test.

Planè si post quinquennium inofficiosum dici cœptum est, ex magná et justá causá, libertates non esse revocandas. 1. 8. §. ult. ff. h. tit.

TITULUS. III. — De hæreditatis petitione.

1. Divus Pius rescripsit, prohibendum possessorem hæreditatis, de quâ controversiâ erit, antequàm lis inchoaretur, aliquid ex eâ distrahere: nisi maluerit pro omni quantitate hæreditatis vel rerum ejus restitutione satisdare, causâ autem cognitâ, etsi non talis data sit satisdatio, sed solida cautio, etiam post litem cœptam, deminutionem se concessurum prætor edixit: ne in totum diminutio impedita, in aliquo etiam utilitates alias impediat. Ut putà si ad funus sit aliquid necessarium : nam funeris gratia diminutionem permittit. Item si futurum est, ut nisi pecunia intrà diem solvatur, pignus distrahatur. (Sed) et propter familiæ cibaria necessaria erit diminutio. Sed et res tempore perituras permittere debet prætor distrahere. 1. 5. C. civ. 793, 796, s.

2. Eorum judiciorum, quæ de hæreditatis petitione sunt ea auctoritas est, ut nihil in præjudicium ejus judicii fieri debeat. 1. 5. §. ult.

qui,

3. Legitimam hæreditatem vindicare non prohibetur is, cùm ignorabat vires testamenti, judicium defuncti secutus est. 1. 8. Patronus, qui deceptus falsum judicium testatoris secutus est, bonorum possessionem contrà tabulas testamenti liberti petere non prohibetur. 1. 46. ff. de bon. libert.

4. Nemo prædo est qui pretium numeravit. 1. 13. §. 8.

5. Fructus omnes augent hæreditatem sive antè aditam, sive -post aditam hæreditatem accesserint. 1. 20. §. 3.

Fructibus augetur hæreditas cum ab eo possidetur, à quo peti potest. 1. 2. C. eod. C. civ. 803.

6. Petitam hæreditatem: id est, ex quo quis scit à se peti : nam ubi scit, incipit, esse malæ fidei possessor, id est, cùrn primùm aut denuntiatum esset. 1. 20. §. 11. C. civ. 549, 550.

7. Non puto hunc esse prædonem, qui dolo caret, quamvis in jure erret. 1. 25. §. 6. in fine. C. civ. 550.

8. Si antè litem contestatam, inquit, fecerint, hoc ideò adjectum : quoniam post litem contestatam omnes incipiunt malæ fidei possessores esse. Quinimò post controversiam motam: quanquàm enim litis contestatæ mentio fiat in senatusconsulto, tamen et post motam controversiam omnes possessores pares fiunt, et quasi prædones tenentur. Et hoc jure hodiè utimur: cepit enim scire rem ab se non pertinentem possidere se is qui interpellatur. 1. 25. §. 7. C. civ. 55o.

9. Fructus intelliguntur deductis impensis, quæ quærendo

rum, cogendorum, conservandorumque eorum gratiâ fiunt. Quod non solùm in bonæ fidei possessoribus naturalis ratio expostulat, verùm etiam in prædonibus, sicut Sabino quoque placuit. 1. 36. §. ult. C. civ. 548, 555.

10. Quod si sumptum quidem fecit, nihil autem fructuum perceperit: æquissimum erit, rationem horum quoque in bonæ fidei possessoribus haberi. 1. 37. C. civ. 548, 1381.

11. Planè in cæteris necessariis, et utilibus impensis posse separari: ut bonæ fidei quidem possessores has quoque imputent: prædo autem de se queri debeat, qui sciens in rem alienam impendit. Sed benignius est, in hujus quoque personâ haberi rationem impensarum. Non enim debet petitor ex alienâ jacturâ lucrum facere. Et id ipsum officio judicis continebitur. (Nam) nec exceptio doli mali desideratur. Planè potest in eo differentia esse, ut bonæ fidei quidem possessor omnimodo impensas deducat, licèt res non exstet, in quam fecit, sicut tutor vel curator consequuntur: prædo autem non aliter quàm si res melior sit. 1. 38. C. civ. 548, s. 555, 1378, s.

12. Utiles necessariæque (impense) sunt: veluti quæ fiunt reficiendorum ædificiorum gratiâ aut in novelletâ : aut cùm servorum gratiâ litis æstimatio solvitur, cùm id utilius sit, quàm ipsos dedi. Deniquè alias complures ejusdem generis esse impensas manifestum est. 1. 39. C. civ, 548, s. 555, 1381.

13. Videamus tamen, ne et ad picturam quoque, et marmorum, et cæterarum voluptariarum rerum impensas æquè nobis proficiat doli exceptio, si modò bonæ fidei possessores simus.. Nam prædoni probè dicetur, non debuisse in alienam rem supervacuas impensas facere: ut tamen potestas ei fieret tollendorum eorum, quæ sine detrimento ipsius rei tolli possunt. 1. 39. §. 1. C. civ. 555.

14. Illud quoque quod in oratione Divi Hadriani est: ut post acceptum judicium, id actori præstetur, quod habiturus esset, si eo tempore quo petit, restituta esset hæreditas: interdùm durum est. Quid enim, si post litem contestatam mancipia, aut jumenta, ant pecora deperierint? Damnari debebit secundùm verba orationis: quia potuit petitor restitutâ hæreditate distraxisse ea. Et hoc justum esse in specialibus petitionibus Proculo placet. Cassius contrà sensit. In prædonis personâ Proculus rectè existimat., In bonæ fidei possessoribus Cassius. Nec enim debet possessor aut mortalitatem præstare, aut propter metum hujus periculi temerè indefensum jus suum relinquere. 1. 40.

15. Prædonis loco intelligendus est is qui tacitam fidem interposuerit, ut non capienti restitueret hæreditatem. 1. 46.

16. Hæreditas etiam sine ullo corpore juris intellectum habet. 1. 50.

17. Fructuum post hæreditatem petitam perceptorum usura

non præstantur. Diversa ratio est eorum, qui antè actionem hæreditatis illatam percepti, hæreditatem auxerunt. l. 51. §. 1. C. civ. 130, 137, 771, 1696, 1697.

18. Si possessor ex hæreditate inhonestos habuerit quæstus, hos etiam restituere cogetur: ne honesta interpretatio non honesto quæstui lucrum possessori faciat. 1. 52. C. civ. 549, s.

19. Cùm prædia urbana et rustica, negligentiâ possessorum pejora sint facta, veluti quia vineæ, pomaria, horti extrà consuetudinem patrisfamilias defuncti culta sunt litis æstimationem earum rerum quantò pejores sint factæ, possessores pati debent. 1. 54. §. ult. C. civ. 1379, 1738.

20. Cùm hæreditas petita sit eos fructus quos possessor percepit omnimodo restituendos, et si petitor eos percepturus non fuerat. I. 56. C. civ. 549, s. 1378.

21. Cogi possessorem, ab eo qui expetit, titulum suæ posses. sionis dicere, incivile est. l. 11. Č. eod. C. civ. 1337, 2248.

hæreditatis petatur.

1. Illud sciendum est, si mulier prægnans non sit, existimetur autem prægnans esse, interim filium hæredem esse ex asse, quanquàm ignoret se ex asse hæredem esse. 1. 5. C. civ. 745.

LIBER SEXTUS.

TITULUS I. - De rei vindicatione.

1. Pomponius scribit, si ex melle meo, vino tuo factum sit mulsum, quosdam existimasse, id quoque communicari. Sed puto veriùs, ut et ipse significat, ejus potiùs esse qui fecit, quoniam suam speciem pristinam non continet. l. 5. §. 1. C. civ. 566, s.

2. Idem scribit, si equam meam equus tuus prægnantem fecerit, non esse tuum, sed meum quod natum est. 1. 5. §. 2. C. civ. 566, 567.

3. De arbore quæ in alienum agrum translata coaluit, et radices immisit, Varus et Nerva utilem in rem actionem dabant. Nam si nondùm coaluit mea esse nou desinet. 1. 5. §. 3. C. civ. 551, s.

4. Octavenus ita definit quod infectæ quidem materiæ pondus, signatæ verò numerum, factæ autem speciem dici oportet: sed et mensura dicenda erit, cùm res mensurâ continebitur. l. 6. C. civ. 1791.

5. Si servus petitus, vel animal aliud demortuum sit, sine dolo malo et culpâ possessoris pretium non esse præstandum plerique aiunt. Sed est veriùs si fortè distractus erat petitor, si accepisset, moram passo debere præstari. Nam si ei restituisset, distraxisset, et pretium esset lucratus. I. 15. §. ult. v. I. 40. s. de hæred. petit. C. civ. 1806, s.

6. Prætereà restituere debet possessor et quæ post acceptum judicium per eum non ex re suâ acquisivit. In quo hæreditates

quoque, legataque quæ per eum servum obvenerunt, continentur. Nec enim sufficit corpus ipsum restitui, sed opus est ut et causa rei restituatur. Id est, ut omne habeat petitor quod habiturus foret, si eo tempore quo judicium accipiebatur, restitutus illi homo fuisset. 1. 20.

7. Si quis rei suæ alienum rem ita adjecerit, ut pars ejus fieret veluti si quis statuæ suæ brachium aut pedem alienum adjecerit, aut scypho ansam vel fundum, vel candelabro sigillum, aut mensæ pedem, dominum totius ejus rei effici : verèque statuam suam dicturum, et scyphum plerique rectè dicunt. Sed et id quod in chartâ meâ scribitur, aut in tabulâ pingitur, statim meum sit, licèt de picturâ quidam contrà senserint propter pretium picturæ. Sed necesse est ei rei cedi quod sine illâ esse non potest. In omnibus igitur istis in quibus mea res per prævalentiam alienam rem trahit, meamque efficit, si eam rem vindicem, per exceptionem doli mali cogar pretium ejus quod accesserit dare. 1. 23. §. 2. 3. et 4. C. civ. 566, s.

Si quis in alienâ tabulâ pinxerit, quidam putant tabulam picturæ cedere: aliis videtur, picturam, qualiscunque sit, tabulæ cedere. Sed nobis videtur meliùs esse tabulam picturæ cedere. Ridiculum est enim picturam Apellis vel Parrhasii in accessionem vilissimæ tabulæ cedere. §. 34. inst. de rer. div. C. civ. 571.

8. Tignum alienum ædibus junctum nec vindicari potest, propter legem duodecim tabularum, nec eo nomine ad exhibendum agi, nisi adversùs eum qui sciens alienum junxit ædibus: sed est actio antiqua de tigno juncto, quæ in duplum ex. l. 12. tabularum descendit. 1. 23. §. 6. C. civ. 657, 662.

9. Is qui destinavit rem petere, animadvertere debet, an aliquo interdicto possit nancisci possessionem. Quia longè commodius est ipsum possidere, et adversarium ad onera petitoris compellere, quàm alio possidente petere. 1. 24.

10. In rem petitam si possessor antè litem contestatam sumptus fecit, per doli exceptionem ratio eorum haberi debet, si perseveret actor petere rem suam non redditis sumptibus. I. 27. §. 5. C. civ. 548, s.

11. Fructus non modò percepti, sed et qui percipti honestè potuerunt æstimandi sunt. Et ideò si dolo aut culpâ possessoris res petita perierit, veriorem putat Pomponius Trebatii opinionem putantis, eousquè fructuum rationem habendam, quousquè haberetur si non periisset. Id est, ad rei judicandæ tempus quod et Juliano placet. 1. 33. C. civ. 1378, s.

12. Petitor possessori de evictione cavere non cogitur rei nomine cujus æstimationem accepit: sibi enim possessor imputare debet, qui non restituit rem. 1. 35. §. 2.

13. In fundo alieno quem imprudens emeras ædificasti, aut conseruisti, deindè evincitur: bonus judex variè ex personis,