causisque constituet. Finge, et dominum eadem facturum fuisse: reddat impensam ut fundum recipiat, usquè eò duntaxat quò pretiosior factus est : et si plus pretio fundi accessit, solum quod impensum est. Finge pauperem, qui si id reddere cogatur, laribus, sepulcris avitis carendum habeat, sufficit tibi permitti tollere ex his rebus quæ possis, dùm ita ne deterior sit fundus, quàm si initio non foret ædificatum. 1. 38. civ. 555.

14. Redemptores qui suis cæmentis ædificant statim cæmenta faciunt eorum in quorum solo ædificant. 1. 39. C. civ. 555, 1778,s. 15. Fructus pendentes pars fundi videntur. 1. 44. C. civ. 520. 16. Sumptus in prædium quod alienum esse apparuit, à bonæ fidei possessore facti, neque ab eo, qui prædium donavit, neque à domino peti possunt: verùm exceptione doli appositâ per officium judicis æquitatis ratione servantur si fructuum antè litem contestatam perceptorum summam excedant. Etenim admissâ compensatione superfluum sumptum, meliore prædio facto, dominus restituere cogitur. 1. 48. C. civ. 548, 1378.

17. Solum partem esse ædium existimo, nec alioquin subjacere, ut mare navibus. 1. 49. C civ. 552.

18. Si fundi possessor eum excoluisset, sevissetve, et posteà fundus evincatur, consita non potest tollere. 1. 53. C. civ. 548.

19. Inter officium advocationis, et rei suæ defensionem multùm interest: nec proptereà quis, si posteà cognoverit rem ad se pertinere, quod alii eam vindicanti tunc ignorans suam esse, adsistebat, dominium suum amisit. 1. 54.

20. Proprietas totius navis carinæ causam sequitur. 1.61 in fine. 21. Usura non naturâ pervenit, sed jure percipitur. 1. 62. 22. Generaliter autem cùm de fructibus æstimandis quæritur, constat animadverti debere non an malæ fidei possessor fruiturus sit, sed an petitor frui potuerit, si ei possidere licuisset. Quam sententiam Julianus quoque probat. 1. 62. §. 1. C. civ. 1381. 23. Qui restituere jussus judici non paret, contendens non posse restituere: siquidem habeat rem, manu militari officio judicis ab eo possessio transfertur, et fructuum duntaxat, omnisque causæ nomine condemnatio fit. I. 68. C. civ. 1378.

24. Si verò nec potest restituere, nec dolo fecit quominùs possit, non pluris quàm quanti res est, id est, 'quanti adversarii interfuit, condemnandus est. Hæc sententia generalis est, et ad omnia sive interdicta, sive actiones in rem, sive in personam sunt, ex quibus arbitratu judicis quid restituitur, locum habet. 1. 68. in fine. C. civ. 549, 1379.

25. Si inferiorem partem ædificii, quæ solum contingit, ad te pertinere probare potes: eam quam vicinus tuus imposuit accessisse dominio tuo non ambigitur, sed et id quod in solo tuo ædificatum est, quoad in eâdem causâ manet, jure ad te pertinet, 1. 2. C. eod. C. civ. 552, s.

Si quis sciens alienum agrum sevit, vel plantas imposuit, postquàm hæ radicibus terram fuerint amplexa, solo cedere rationis est. Domini enim magis segetem vel plantas, quàm per hujusmodi factum, solum suum facit. Sanè eum qui bonâ fide possidens hoc fecerit, per doli mali exceptionem contrà vindicantem dominum servare sumptus, juris auctoritate significatum est. 1. 11. C. eod. C. civ. 549, 555, 1381.

Si in areâ communi domum aliquis exstruxit hanc vobis communem juris fecit ratio : cujus portionem ab eo qui bonâ fide possidens ædificavit si velis vindicare, sumptus offerre debes, ne doli mali possis exceptione submoveri. l. 16. C. eod. C. civ. 555.

26. Adversùs eos qui à malæ fidei possessoribus fundum bonâ fine comparaverunt, ita tibi actio competit, si priusquàm usucapionem implerent, vel longæ possessionis præscriptionem adipiscerentur, dominium ad te pervenerit. I. 4. C. eod. C. civ. 1599.

27. Quoties duobus in solidum prædium jure distrahitur, manifesti juris est eum cui priori traditum est, in detinendo dominio esse potiorem. 1. 15. C. eod. C. civ. 1141, 1606, s. Si ex causa donationis utrique dominium rei vindicetis, eum cui priori possessio soli tradita est, haberi potiorem convenit. d. l. 15. in fine.

TITULUS II.

--

· De publicianá in rem actione.

1. Si duobus quis separatim vendiderit bonâ fide ementibus, videamus quis magis publicianâ uti possit. Utrùm is cui priori res tradita est, an is qui tantùm emit. Et Julianus libro septimo Digestorum scripsit, ut si quidem ad eodem non domino emerint, potior sit cui priori res tradita est, quod si à diversis non dominis, melior causa sit possidentis, quàm petentis. Quæ scntentia vera est. l. 9. §. 4. C. civ. 1141.

2. Hæres furis hanc actionem non habet, quia vitiorum defuncti successor est. l. 11. §. 2.

TITULUS III.

Si ager vectigalis, id est, emphyteuticarius petatur.

1. Agri civitatum alii vectigales vocantur, qui in perpetuum locantur. Id est, hâc lege ut tamdiù pro his vectigal pendatur, quamdiù neque ipsis qui conduxerunt, neque his qui in locum eorum successerunt anferri eos liceat. Non vectigales sunt qui ita colendi dantur, ut privatim agros nostros colendos dare solemus. 1. 1. v. t. 1, p. 220, S.

2. Qui in perpetuum fundum fruendum conduxerunt à municipibus, quamvis non efficiantur domini, tamen plaeuit competere eis in rem actionem adversùs quemvis possessorem : sed et adversùs ipsos municipes, ita tamen si vectigal solvant. l. 1. §. 1. et l. 2.

3. Jus emphyteuticarium neque conductionis, neque alienationis esse titulis adjiciendum; sed hoc jus tertium esse consti

tuimus ab utriusque memoratorum contractuum societate seu similitudine separatum. Conceptionem item definitionemque habere propriam, et justum esse validumque contractum : in quo cuncta quæ inter utrasque contrahentium partes super omnibus, vel etiam fortuitis casibus, pactionibus scripturâ interveniente habitis, placuerint, firma illibataque perpetuà stabilitate modis omnibus debeant custodiri. l. 1. C. de jure emphyt. C. civ. 1912. 4. Si fundus emphyteuticarius perierit, domino perit: si damnum particulare contigerit, illud feret emphyteuta. d. l. 1. C. de jure emphyt. in f.

LIBER SEPTIMUS.

TITULUS 1. De usufructu, et quemadmodùm quis utatur fruatur. 1. Ususfructus est jus alienis rebus utendi fruendi, salvâ rerum substantia. I. 1. C. civ. 578.

2. Et sine testamento si quis velit usumfructum constituere, pactionibus et stipulationibus id efficere potest, 1. 3. C. civ. 579.

3. Constitit autem ususfructus non tantùm in fundo et ædibus, verùm etiam in servis, et jumentis cæterisque rebus. 1. 3. §. 1. C. civ. 581.

4. Per legem falcidiam minui potest ususfructus. 1. 5. V. 1. ad leg. falc. 1. 1. §. 7.

5. Usufructu legato, omnis fructus rei ad fructuarium pertinet; et aut rei soli, aut rei mobilis ususfructus legatur. 1. 7. C. civ. 582. 6. Quoniam igitur omnis fructus rei ad eum pertinet : refficere quoque eum ædes per arbitrum cogi, Celsus scribit. Hactenùs tamen, ut sarta tecta.habeat : si qua tamen vetustate corruissent, neutrum cogi reficere. l. 7. §. 2.

Eum, ad quem ususfructus pertinet, sarta tecta suis sumptibus præstare debere, explorati juris est. Proindè si quid ultrà quàm impendi debeat, erogatum potes docere, solemniter reposces. 1. 7. C. de usufr. et habit. C. civ. 605, s.

7. Si quæ vetustate corruerunt reficere non cogitur, modica igitur refectio ad eum pertineat: quoniam et alia onera adgnoscit usufructu legato: ut putà stipendium, vel tributum, vel salarium, vel alimenta ab ea re relicta. Et ita Marcellus libro tertio decimo scribit. 1. 7. §. 2. in fine. C. civ. 608.

8. Cassius quoque scribit libro octavo juris civilis, fructuarium per arbitrum cogi reficere, quemadmodùm adserere cogitur arbores. Et Aristo notat, hæc vera esse. Neratius autem libro quarto membranarum ait, non posse fructuarium prohiberi, quominùs reficiat : quia nec arare prohiberi potest, aut colere. Nec solùm necessarias refectiones facturum, sed etiam voluptatis causâ, ut tectoria, et pavimenta, et similia facere. Neque autem ampliare, nec inutile detrahere posse, quamvis melius repositurus sit, quæ sententia vera est. 1. 7. §. ult. et 1. 8. C. civ. 605, s.

9. Si fundi ususfructus sit legatus, quidquid in fundo nascitur, quidquid indè percipi potest, ipsius fructus est. l. 9. C. civ. 582. 10. Celsus libro octavo decimo Digestorum scribit, cogi eum posse rectè colere. 1. 9. C. civ. 601,618.

11. Sed si lapidicinas habeat, et lapidem cædere velit, vel eretifodinas habeat, vel arenas, omnibus his usurum Sabinus ait, quasi bonum patremfamilias. Quam sententiam puto veram. 1. 9. §. 2. C. civ. 598.

12. Sed si hæc metalla post usumfructum legatum sint inventa, cùm totius agri relinquatur ususfructus, non partium, contineantur legato .l. 6. §. 3. C. civ. 598.

13. Placuit alluvionis quoque usumfructum ad fructuarium pertinere. 1. 9. §. 4. C. civ. 596.

14. Sed si insula juxtà fundum in flumina nata sit, ejus usumfructum ad fructuarium non pertinere, Pegasus scribit. Licèt proprietati accedat, esse enim veluti proprium fundum, cujus ususfructus ad te non pertineat. Quæ sententia non est sine ratione. Nam ubi latiter incrementum, et ususfructus augetur : ubi autem apparet separatom, fructuario non accedit. 1. 9. §. 4. 15. Aucupiorum quoque, et venationum reditum, Cassius ait libro octavo juris civilis ad fructuarium pertinere. Ergò et piscationum. 1. 9. §. 5. C. civ. 582, s.

16. Seminarii autem fructum, puto ad fructuarium pertinere : ita tamen ut et vendere ei et seminare liceat. Debet tamen conserendi agri causâ seminarium paratum semper renovare, quasi instrumentum agri, ut finito usufructu domino restituatur, 1. 9, §. 6. C. civ. 590, s.

17. Si fundi ususfructus fuerit legatus: et sit ager, undè palo in fundum, cujus ususfructus legatus est, solebat paterfamilias uti, vel salice vel arundine, puto fructuarium hactenus uti posse, ne ex eo vendat: nisi fortè salicti ei, vel silvæ palaris, vel arundineti ususfructus sit legatus: tunc enim et vendere potest. Nam et Trebatius scribit silvam cæduam, et arundinetum posse fructuarium cædere, sicut paterfamilias cædebat, et vendere, licèt paterfamilias non solebat vendere, sed ipse uti. Ad modum enim referendum est, non ad qualitatem utendi. l. 9. §. 7.C. civ. 590, s. 18. Ex silvâ cæduâ pedamenta, et ramos ex arbore ususfructuarium sumpturum ex non cæduâ in vineam sumpturum, dùm ne fundum deteriorem faciat. l. 10 C. civ. 590, s.

19. Arboribus evulsis, vel vi ventorum dejectis, usquè ad usum suum, et villæ posse usufructuarium ferre, Labeo ait: nee materia eum pro ligno usarum, si habeat undè utatur ligno. Quam sententiam puto veram. Alioquin, et si totus ager sit hune casum passus, omnes arbores auferret fructuarius. Materiam tamen ipsum succidere, quantùm ad villæ refectionem, putat posse: quemadmodùm calcem inquit coquere, vel arenam fo

dere, aliudve quid ædificio necessarium sumere. l. 12. v. 1. 1. 19. §. 1. C. civ. 590, s.

20. Usufructuarius vel ipse frui eâ re, vel alii fruendam concedere, vel locare, vel vendere potest. Nam et qui locat utitur, et qui vendit utitur. Sed et si alii precariò concedat, vel donet, puto eum uti, atque ideò retineri usumfructum. l. 12. §. 2. C. civ. 595.

21. Si cujus rei ususfructus legatus erit, dominus potest in eâ re satisdationem desiderare, ut officio judicis hoc fiat. Nam sicuti debet fructuarius uti frui, ita et proprietatis dominus securus esse debet de proprietate. Hæc autem ad omnem usumfructum pertinere, Julianus libro trigesimo octavo Digestorum probat. 1. 13. C. civ. 601, s.

22. Fructuarius causam proprietatis deteriorem facere non debet, meliorem facere potest. Et aut fundi est ususfructus legatus, et non debet neque arbores frugiferas excidere, neque villam diruere, nec quicquam facere in perniciem proprietatis. Et si fortè voluptarium fuit prædium, viridaria, vel gestationes, vel deambulationes arboribus infructuosis opacas atque amœnas habens, non debebit dejicere, ut fortè hortos olitorios faciat, vel aliud quid, quod ad reditum spectat. l. 13. §. 4. C. civ. 599.

23. Indè est quæsitum an lapidicinas vel cretifodinas, vel arenifodinas ipse instituere possit. Et ego puto etiam ipsum instituere posse, si non agri partem necessariam huic rei occupaturus est. Proindè venas quoque lapidicinarum, et hujusmodi metallorum inquirere poterit. Ergo et auri, et argenti, et sulphuris, et æris, et ferri, et cæterorum fodinas: vel quas paterfamilias instituit exercere poterit: vel ipse instituere, si nihil agriculturæ nocebit. l. 13. §. 5. C. civ. 598.

24. Et si fortè in hoc quod instituit plus reditus sit quàm in vineis, vel arbustis, vel olivetis quæ fuerunt : forsitan etiam hæc dejicere poterit: siquidem ei permittitur meliorare proprietatem. 1. 13. §. 5.

25. Si tamen quæ instituit usufructuarius aut cœlum corrumpant agri, aut magnum apparatum sint desideratura, opificum fortè, vel legulorum, quæ non potest sustinere proprietarius, non videbitur viri boni arbitratu frui. 1. 13. §. 6.

26. Sed nec ædificium quidem positurum in fundo, nisi quod ad fructum percipiendum necessarium sit. l. 13. §. 6. in fine .C. civ. 555. 27. Sed si ædium ususfructus legatus sit, Nerva filius, et lumina immittere eum posse, ait. Sed et colores, et picturas, et marmora poterit, et sigilla, et si quid ad domûs ornatum. Sed neque diætas transformare, vel conjungere, aut separare ei permittetur : vel aditus posticasve, vertere, vel refugia aperire, vel atrium mutare, vel viridaria ad alium modum convertere. Excolere enim quod invenit potest, qualitate ædium non immutatà. Item Nerva, eum cui ædium ususfructus legatus sit, altiùs tollere