1. Catoniana regula sic definitur, quod, si testamenti facti tempore decessisset testator, inutile foret, id legatum, quandocunquè decesserit, non valere. Quæ definitio in quibusdam falsa est. l. 1. V. 1. tit. Quandò dies legat, ced. 1. 29. de reg. jur.

Si tibi legatus est fundus, qui scribendi testamenti tempore tuus est: si eum vivo testatore alienaveris, legatum tibi debetur, quod non deberetur, si testator statim decessisset. l. 1. §. 2.

Si quidem ab initio non constitit legatum, ex post facto non convalescet. Quemadmodùm nec res mea legata mihi, si post testamentum factum fuerit alienata: quia vires ab initio legatum non habuit. Sed si sub conditione legetur, poterit legatum valere, si existentis conditionis tempore mea non sit. 1. 41. §. 2. ff. de leg. 1.

2. Placet Catonis regulam ad conditionales institutiones non pertinere. 1. 4.

Purum legatum Catoniana regula impediet : conditionale non. Quia ad conditionalia Catoniana non pertinet. l. 41. §. 2. inf. ff. de leg. 1.

TITULUS VIII. De his quæ pro non scriptis habentur. 1. Quæ in testamento scripta essent, neque intelligerentur quid significarent, ea perindè sunt, ac si scripta non essent: reliqua autem per seipsa valent. 1. 2. C. civ. 900.

2. Si in metallum damnato quid extra causam alimentorum relictum fuerit, pro non scripto est, nec ad fiscum pertinet: nam pœnæ servus est, non Cæsaris. Et ita Divus Pius rescripsit. l. 3. C. civ. 25.

3. Quæ in eam causam pervenerunt: à quâ incipere non poterant, pro non scriptis habentur. 1. 3. §. 2.

4. Si eo tempore quo alicui legatum adscribebatur, in rebus humanis non erat, pro non scripto hoc habebitur. 1. 4.

J.

TITULUS IX. De his quæ ut indignis auferuntur.

Indignum esse Divus Pius illum decrevit, ut et Marcellus refert, qui manifestissimè comprobatus est id egisse, ut per negligentiam et culpam suam mulier, à quá hæres institutus erat, moreretur 1. 3. C. civ. 727, s.

2. Post legatum acceptum, non tantùm licebit falsum arguere testamentum, sed et non jure factum contendere: inofficiosum autem dicere non permittitur. Ille qui non jure factum contendit, nec obtinuit, non repellitur ab eo, quod meruit. Ergò qui legatum secutus, posteà falsum dixit, amittere debebit quod consecutus est. De eo verò qui legatum accepit, si neget jure factum esse testamentum, Divus Pius ita rescripsit: Cognati Sophronis, licèt ab hærede instituto acceperant legata, tamen si is ejus conditionis fuerit visus, ut obtinere hæreditatem non possit, et jure intestati ad eos cognatos pertinet, petere hæreditatem ipso jure po

terunt, prohibendi autem sint, an non, ex cujusque personá, con-ditione, ætate, cognitá causá à judice, constituendum erit. 1. 5. d. I. §. 1. V. d. l. §. 9.

3. Qui accusavit falsum, hæres legatario exstitit, vel hæredi scripto, nihil huic nocere dicendum est. Similis est ei et qui inofficiosum dicit. 1. 5. §. 7. et 8.

Qui Titii testamentum falsum dixit, nec obtinuit, hæredi ejus hæres existere prohibendus non est: quia non principaliter in Titii hæreditatem succedit. 1. 7.

4. Si inimicitiæ capitales intervenerunt inter legatarium et testatorem, et verisimile esse cœperit, testatorem noluisse legatum, sive fideicommissum præstari ei cui adscriptum relictum est: magis est, ut legatum ab eo peti non possit: sed et si palàm et apertè testatori maledixerit, et infaustas voces adversùs eum jactaverit, idem erit dicendum. Si autem status ejus controversiam movit, denegatur ejus quod testamento accepit, persecutio. I. 9. d. 1. §. 1. et 2. C. civ. 727, s.

5. In fraudem juris fidem accommodat, qui vel id quod relin- · quitur, vel aliud tacitè promittit, restituturum se personæ, quæ legibus ex testamento capere prohibetur, sive chirographum eo nomine dederit, sive nudâ pollicitatione repromiserit. l. 10.

In eà parte quâ fraudem adhibuit, falcidiâ non utitur : et ita senatus censuit. Sed si major modus institutionis quàm fraudis fuerit, quod ad falcidiam attinet, de superfluo quarta retinebitur. l. 11.

6. Hæredem qui sciens defuncti vindictam insuper habuit, fructus omnes restituere cogendum existimavi. I. 17.

Hæredes quos necem testatoris inultam omisisse constiterit, fructus integros cogantur reddere. Neque enim bonæ fidei possessores ante controversiam illatam videntur fuisse, qui debitum officium pietatis scientes omiserunt. l. 1. C. eod.

Minoribus viginti quinque hæredibus non obesse crimen inultæ mortis placuit. 1. 6. C. eod. C. civ. 549, 727, s.

7. Eum qui tacitum fideicommissum in fraudem legis suscepit, eos quoque fructus quos antè litem motam percepit, restituere cogendum respondi: quod bonæ fidei possessor fuisse non videtur. 1. 18 C. civ. 549, 896, s.

8. Tutorem qui pupilli sui nomine, falsum vel inofficiosum testamentum dixit, non perdere sua legata, si non obtinuerit, optimâ ratione defenditur. 1. 22.

Quia officii necessitas, et tutoris fides excusata esse debet. d. 1, v. s. de inoff. testam. n. 26.

9. Taciti fideicommissi suspicionem sola ratio paternæ affectionis non admittit. 1. 25.

10. Si legatarius (vel fideicommissarius) celaverit testamentum, et posteà hoc in lucem emerserit, an posset legatum sibi relictum is,

qui celaverit, ex (co) testamento vindicare, dubitabatur: quod omuimodo inhibendum esse censemus, ut non accipiat fructum suæ calliditatis, qui voluit hæreditate suâ defraudare. Sed hujusmodi legatum illi quidem auferatur, maneat autem quasi pro non scripto apud hæredem, ut qui alii nocendum esse existimavit, ipse suam sentiat jacturam. Quemadmodùm si legatarius, cui propter tutelam gerendam aliquid relictum sit, non subierit tutelam, ei quidem legatum aufertur: pupillo autem adsignatur, cui ille utilis esse noluit. 1. 25. c. de legat.

LIBER TRIGESIMUS QUINTUS.

TITULUS I De conditionibus, et demonstrationibus, et causis, et modis eorum, quæ in testamento scribuntur.

1. Legatis quæ relinquuntur aut dies incertus, aut conditio adscribitur, aut si nihil horum factum sit, præsentia sunt, nisi si vi ipsa conditio insit. l. 1.

Inest conditio legati veluti cùm ita legamus, fructus qui ex fundo percepti fuerint, hæres dato. 1. 1. §. ult.

2. Dies autem incertus est, cùm ita scribitur: hæres meus cùm morietur decem dato. Nam diem incertum mors habet ejus : et ideò, si legatarius antè decesserit, ad hæredem ejus legatum non transit: quia non cessit dies vivo eo, quamvis certum fuerit moriturum hæredem. l. 1. §. 2. V. inf. 1. 75. et inf. quandò dies leg. vel fideic. ced. 1. 4. ibid n. 6. ex l. un. c. de cad. toll. Cod. civ. 1168, s.

3. Conditionum quædam sunt, quandoquè impleri possunt, etiam vivo testatore: ut putà, si navis ex Asiá venerit: nam quandoquè venerit navis, conditioni paritum videtur. Quædam quæ non nisi post mortem testatoris, si decem dederit, si capitolium ascenderit. I. 2.

4. Ut paruisse quis conditioni videatur, etiam scire debet hanc conditionem insertam : nam si fato fecerit, non videtur obtemperasse voluntati. 1. 2. in f.

5. Obtinuit impossibiles conditiones testamento adscriptas pro nullis habendas. 1. 3. C. civ. 900.

:

Si ita scriptum sit si in quinquennio proximo Titio filius natus non erit, tum decem Seiæ hæres dato, si Titius autè mortuus sit, non statim Seiæ decem deberi: quia hic articulus tum extremi quinquennii tempus significat. 1. 4. §. 1. C. civ. 1185.

7. Mucianæ cautionis utilitas consistit in conditionibus, quæ in non faciendo sunt conceptæ, ut putà, si in capitolium non as cenderit, si stichum non manumiserit, et in similibus. Et ita Aristoni et Neratio et Juliano visum est. Quæ sententia et constitutione Divi Pii comprobata est. Nec solùm in legatis placuit, verùm in hæreditatibus quoque idem remedium admissum est. Undè,

N

uxor maritum suum, cui dotem promiserat, ita hæredem scripserit ex parte, si dotem quam ei promisi, neque petierit, neque exegerit denuntiare eum posse cohæredi, paratum se accepto facere dotem, vel cavere: et ita adire posse hæreditatem. Sed si ex asse sit institutus maritus sub eâ conditione, quoniam non est cui caveat, non impediri eum quominùs adeat hæreditatem, nam jure ipso videtur impleta conditio, eo quod non est quem possit de dote convenire ipse adeundo hæreditatem. 1. 7. d. I. §. 1.

Is cui sub conditione non faciendi aliquid relictum est, ei scilicet cavere debet Mucianâ cautione, ad quem jure civili, deficiente conditione, hoc legatum, eàve hæreditas pertinere potest. 1. 18. V. nov. 22. c. 44.

8. Si jam facta sint quæ conditionis loco ponuntur, et sciat testator, quæ iterùm fieri possunt, exspectentur ut fiant : si verò nesciat, præsenti debeantur. 1. 11.

9. Causa in præteritum, pœna in futurum confertur. l. 12. in f.

V. l. 43. §. 1. C. civ. 1108, 1146.

pa

10. Titius, si statuas in municipio posuerit, hæres esto : si ratus est ponere, sed locus à municipibus ei non datur, Sabinus Proculus hæredem eum fore : et in legato idem juris esse dicunt. 1. 14. C. civ. 900.

II. Nuptias non concubitus, sed consensus facit. 1. 15. C. civ. 146.

12. In his quæ extra testamentum incurrerent, possunt res ex bono et æquo interpretationem capere, ea verò quæ ex ipso testamento orirentur, necesse est secundùm scripti juris rationem expediri. l. 16.

13. Demonstratio falsa est, veluti si ita scriptum sit, stichum quem de Titio emi: fundum Tusculanum qui mihi à Seio donatus est. Nam si constat de quo homine, de quo fundo senserit testator, ad rem non pertinet si is, quem emisse significavit, donatus esset aut quem donatum sibi esse significaverat, emerit. l. 17. 1. 33. 1. 34. Cod. 1. 2. C. de fals. caus. adject. legat. C. civ. 1156, s. 14. Si in personâ legatarii designandi, aliquid erratum fuerit, constat autem cui legare voluerit: perindè valet legatum, ac si nullus error intervenerit. l. 17. §. 1. in f. 1. 4. c. de testam. 1. 4. de legat. 1. C. civ. 1156, s.

15. Quod juris est in falså demonstratione, hoc vel magis est in falsâ causâ. Veluti ita: Titio fundum do, quia negotia mea curavit. Item fundum Titius filius meus præcipito, qui frater ejus (ipse) ex arcá tot aureos sumpsit. Licèt enim frater hujus pecuniam ex arcâ non sumpsit, utile legatum est. l. 17. §. 2.

Falsam causam legato non obesse verius est, quia ratio legandi legato non cohæret: sed plerumquè doli exceptio locum habebit, si probetur alias legaturum non fuisse. 1. 72. §. 6.

16. At si conditionaliter concepta sit causa, veluti hoc modo,

Titio si negotia mea curavit fundum do, Titius filius meus, si frater ejus centum ex arcá sumpsit fundum præcipito: ita utile erit legatum, si et ille negotia curavit, et hujus frater centum ex arca sumpsit. I. 17. §. 3. C. civ. 1181, s.

17. Quod si cui in hoc legatum sit, ut ex eo aliquid faceret, veluti monumentum testatori, vel opus aut epulum municipibus faceret, vel ex co ut partem alii restitueret, sub modo legatum videtur. 1. 17. §. ult.

In legatis et fideicommissis etiam modus adscriptus pro conditione observatur. l. 1. C. de his quæ sub modo.

18. In conditionibus primum locum voluntas defuncti obtinet, eaque regit conditiones: deniquè et in eâ conditione, si filia mea cum Titio nupta erit, placuit non semper mortis tempus observari, sed voluntate patrocinante tardiùs produci. 1. 19.

In conditionibus testamentorum voluntatem potiùs quàm verba considerari oportet. l. 101. C. civ. 1156.

19. Non dubitamus quin turpes conditiones remittendæ sunt. Quo in numero plerumquè sunt etiam jurisjurandi. 1. 20. C. civ.

900.

20. Multùm interest conditio facti an juris esset. Nam hujusmodi conditiones, si navis ex Asiá venerit, si Titius consul factus erit, quamvis impletæ essent impedient hæredem circa adeundam hæreditatem, quamdù ignoraret eas impletas esse. Quæ verò ex jure venient, in his nihil ampliùs exigendum, quàm ut impletæ sint: veluti, si quis se filiumfamilias existimat, cùm sit paterfamilias, poterit acquirere hæreditatem. l. 21. C. civ. 1181, s.

21. Qui duobus hæredibus decem dare jussus est, et fundum sibi habere, verius est ut conditionem scindere non possit, ne etiam legatum scindatur. Igitur quamvis alteri quinque dederit, nullam partem fundi vindicabit, nisi alteri quoque adeunti hæreditatem, reliqua quinque numeravit, aut illo omittente hæreditatem, ei qui solus adierit hæreditatem, tota decem dederit. l. 23. V. inf. l. 56.

22. Jure civili receptum est, quoties per eum cujus interest conditionem impleri, fit quominùs impleatur, ut perindè habeatur ac si impleta conditio fuisset. Quod plerique et ad legata, et ad hæredum institutiones perduxerunt, quibus exemplis stipulationes quoque committi quidam rectè putaverunt, cùm per promissorem factum esset quominùs stipulator conditioni pareret. 1. 24. V. inf. 1. 81. §. 1. et inf. quand. dies legat, vel fid. ced, 1. 5. §. 5. l. 161. de reg. jur. C. civ. 1178.

23. In testamento quidam scripserat ut sibi monumentum ad exemplum ejus quod in vid Salaria esset Publii Septimii Demetrii, fieret: nisi factum esset, hæredes magná pecunia multare, Et cùm id monumentum Publii Septimii Demetrii nullum reperiabatur, sed Publii Septimii Damæ erat, ad quod exemplum suspicabatur eum qui testamentum fecerat, monumentum sibi