gatario, ut partem æstimationis inferat: si non inferat, utatur adversùs eum exceptione doli mali. 1. 80. §. 1. 43. Divi Severus et Antoninus rescripserunt pecuniam relictam ad alimenta puerorum falcidiæ subjectam esse: et ut, idoneis nominibus collocetur pecunia, ad curam suam revocaturum præsidem provinciæ. 1. 89. 44. Divi Severus et Antoninus generaliter rescripserunt Bononio maximo, usuras præstaturum eum, qui frustrationis causâ beneficium legis falcidiæ imploravit. 1. 89. §. 1. 45. In fideicommissariâ hæreditate restituendâ, sive legatum vel fideicommissum datum sit hæredi, sive præcipere, vel deducere, vel retinere jussus est, in quartam id ei imputatur. l. 91.§. 1. Filium quem habentem fundum portionem hæreditatis fratribus et quibusdam aliis sub conditione verbis precariis restituere sanxit testator, post ejus eventum, hæreditariâ parte prædii in quartæ ratione retenta, compensato prætereà quod à cohæredibus vice mutuâ percipit. Et si quid deest, in supplementum deducto quod à cæteris in eo fundo solvitur, suprà quartam habens, reddere compellitur. I. 24. C. fam. erc. Aliud in legatis et fideicommissis particularibus. V. s. n. 21. 46. Scire debes, omissâ falcidiâ, quò pleniorem fidem restituendæ portionis exhiberes, non videri plus debito solutum esse. 1. 1. C. cod. Error facti quartæ ex causâ fideicommissi non retenta, repetitionem non impedit. Is autem, qui sciens se posse retinere, universum restituit, condictionem non habet : quin etiam si jus ignoraverit, cessat repetitio. 1. 9. C. eod. Sive solverit, sive super hoc cautionem fecerit, æquitatis ratio familia suadere videtur. 1. ult. in f. C. eod. : 47. In imponendâ ratione legis falcidiæ omne æs alienum deducitur etiam quod ipsi hæredi mortis tempore debitum fuerit, quamvis aditione hæreditatis confusæ sint actiones. 1. 6. C. eod. TITULUS III. - Si cui plus quàm per legem falcidiam licuerit legatum esse dicetur. 1. Cùm dicitur lex falcidia locum habere, arbiter dari solet, ad ineundam quantitatem bonorum: tametsi unus aliquid modicum fideicommissum persequatur. Quæ computatio præjudicare non debet cæteris, qui ad arbitrium missi non sunt. Solet tamen ab hærede etiam cæteris denuntiari fideicommissariis, ut veniant ad arbitrum ibique causam suam agant. Plerumquè et creditoribus, ut de ære alieno probent. l. 1. §. 6. C. civ. 920, s. LIBER TRIGESIMUS SEXTUS. TITULUS I. → Ad senatusconsultum trebellianum. 1. Cùm esset æquissimum in omnibus fideicommissariis hære ditatibus, si qua de his bonis judicia penderent, ex his eos subire, in quos jus fructusque transferetur, potiùs quàm cuique periculosam esse fidem suam: placet ut actiones, quæ in hæredem hæredibusque dari solent, cas neque in eos, neque iis dari qui fidei suæ commissum sicuti rogati essent, restituissent, sed his et in eos, quibus ex testamento fideicommissum restitutum fuisset: quò magis in reliquum confirmentur suprema defunctorum voluntates. 1. 1. §. 2. : Sed quia hæredes scripti: cùm aut totam hæreditatem aut penè totam plerumquè restituere rogabantur, adire hæreditatem. ob nullum vel minimum lucrum recusabant atque ob id extinguebantur fideicommissa posteà Vespasiani, Augusti temporibus Pegaso et Pusione consulibus, senatus censuit : ut ei, qui rogatus esset hæreditatem restituere, perindè liceret quartam partem retinere, atque ex lege falcidià ex legatis retinere conceditur. Ex singulis quoque rebus, quæ per fideicommissum relinquuntur, eadem retentio permissa est. §. 5. inst de fideicom. hæred. C. civ. 896, s. Voyez sur la Trébellianique, t. 2, page 783, s. 2. Indè Neratius scribit: si hæres rogatus restituere totam hæreditatem, non deductá falcidia, rogato et ipsi (ut) alii restituat: non utiquè debere eum detrahere fideicommissario secundo quartam, nisi liberalitatem tantùm ad priorem fideicommissarium hæres voluit pertinere. 1. 1. §. 19. V. 1. l. 55. §. 2. V. s. ad leg. falc. 1. 47. §. 1. 3. Quod ad jus publicum attinet (filiusfamilias) non sequitur jus potestatis. I. 14. 4. Ex facto tractatum est, an per fideicommissum rogari quis possit, ut aliquem hæredem faciat? Et senatus censuit rogari quidem quem, ut aliquem hæredem faciat, non posse: verùm videri per hoc rogasse, ut hæreditatem suam ei restituat: id est, quidquid ex hæreditate suâ consecutus est, ut ei restitueret. I. 17. 5. Si quis (rogatus, ut si sine liberis decessisset, restitueret hæreditatem) susceperit quidem filium, verùm vivus omiserit: videbitur sine liberis decessisse. l. 17. §. 7. d. I. §. 5. 6. Sed si naufragio, vel ruinâ, vel aggressu, vel quo alio modo (filius) simul cum patre perierit, an conditio (si sine liberis pater decederet) defecerit, videamus? Et magis non defecisse arbitror, quia non est verum filium ejus supervixisse. Aut igitur filius supervixit patri et extinxit conditionem fideicommissi : aut non supervixit, et exstitit conditio. Cùm autem quis antè, et quis posteà decesserit, non apparet : exstitisse conditionem fideicommissi magis dicendum est. l. 17. §. penult. Cur non hic præsumitur supervixisse filius patri? Ut in l. 9. §. 1. ff. de reb. dub. V. 1. h. t. 1. 34. C. civ. 720, s. 7. Si quis ita fideicommissum reliquerit, fidei tuæ fili committo, ut si alieno hærede moriaris, restituas Seio hæreditatem. Videri eum de liberis sensisse, D. Pius rescripsit : et ideò, cùm quidam sine liberis decederet, avunculum ab intestato bonorum possessorem habens, exstitisse conditionem fideicommissi rescripsit. I. 17. §. ult. 8. In fideicommissaria hæreditatis restitutione constat non venire fructus, nisi mora facta est: aut cùm quis specialiter fuerit rogatus et fructus restituere. 1. 18. Quoties quis rogatur hæreditatem restituere, id videtur rogatus reddere, quod fuit hæreditatis. Fructus autem non hæredidati, sed ipsis rebus accepto feruntur. d. 1. §. 2. 9. Fructus in quartam imputantur. l. 18. §. 1. Ante diem fideicommissi cedentem fructus et usuræ, quas debitores hæreditarii, cùm posteà cessisset dies solverunt, item mercedes prædiorum ab hærede perceptæ portioni quadrantis imputabuntur. 1. 58. §. 5. V. 1. l. 22. §. 2. I. 3. Jubemus quoties pater, vel mater, filio seu filià, filiis vel filiabus, ex æquis vel inæquis partibus hæredibus institutis, invicem seu simpliciter quosdam ex his, aut quemdam rogaverit, qui prior sine liberis decesserit, portionem hæreditatis suæ superstiti seu superstitibus restituere : ut omnibus modis retentâ quartâ pro auctoritate trebelliani senatusconsulti, non per imputationem redituum (licèt hoc testator rogaverit vel jusserit? sed de ipsis rebus hæreditariis, dodrans restituatur. Idemque in retinendâ legis falcidia portione, obtinere jubemus : et si pater, vel mater filio seu filiâ institutis (sicut suprà scriptum est) hæredibus, rogaverit eos easve, nepotibus vel neptibus, pronepotibus vel proneptibus suis, ac deinceps restituere hæreditatem. 1. 6. C. eod. 10. Si ad tempus liberorum fuerit legatum relictum, et is uxore prægnante decesserit, ad hæredem suum transferat legatum. 1. 20. Is cui ita legatum est, quandòque liberos habuerit, si prægnante uxore relictâ decesserit, intelligitur expletâ conditione decessisse : et legatum valere, si tamen posthumus natus fuerit. 1. 18. ff. quandò dies leg, ced. 11. Si hæres post multum temporis restituat, cùm præsenti die fideicommissum sit, deductâ quartâ restituet. Fructus enim qui percepti sunt negligentiâ petentis, non judicio defuncti percepti videntur. Alia causa est si sub conditione, vel in diem rogatus fuerit. Tunc enim quod percipitur, submovet falcidiam, si tantùm fuerit quantùm quartam facit, et quartæ fructus. Nam fructus qui medio tempore percepti sunt, ex judicio testantis percepti videntur. I. 22. §. 2. V. s. ad leg. falcid. n. 21. 12. Si quis rogetur restituere hæreditatem, et vel servi decesserint, vel aliæ res perierint, placet non cogi eum reddere, quod non habet. Culpa planè reddere rationem, sed ejus quæ dolo proxima est. 1. 22. §. 3. 13. Si quem sumptum fecit hæres in res hæreditarias, detrahet. 1. 22. §. 3. 14. Cùm proponeretur quidam filiam suam hæredem instituisse, et rogasse eam, ut sine liberis decessisset, hæreditatem Titio restitueret: eamque dotem marito dedisse certæ quantitatis: mox decedens sine liberis, hæredem instituisse maritum suum. Et quæreretur, an dos detrahi possit? Dixi, non posse dici in eversionem fideicommissi factum : quod et mulieris pudicitiæ, et patris voto congruebat. Quare dicendum est, dotem decedere, ac si quod superfuisset rogata esset restituere. 1. 22. §. 4. V. Nov. 39. C. 1. V. s. de leg. 3. n. 29. 15. Quoties paterfamilias unum, vel duos hæredes cohæredibus suis restituere hæreditatem jubet, intelligitur easdem partes in fideicommissis facere, quas in hæreditate distribuenda fecerit. 1. 23. V. 1. 78. §. 4. et 5. Nonnunquàm autem ex voluntate variè rescriptum et judicatum est videlicet si non sub appellatione hæredum, sed propriis nominibus expressis, fideicommissum relinquatur. 1. 24. V. s. I 54. §. ult. de leg. 1. 16. Multum interest, utrùm quarta pars jure hæreditario retineatur, an verò in re, vel pecuniâ. Nam superiore casu actiones dividuntur inter hæredem, et fideicommissarium: posteriore verò apud fideicommissarium sunt actiones. I. 3o. §. 3. Ad eum, cui ex trebelliano senatusconsulto pars hæreditatis restituitur successionis onera, seu legatorum præstationem pro competenti portione spectare, indubitati juris est. I. 2. C. eod. : 17. Si ejus qui novissimus ex filiis mortuus est, partem hæreditatis propinquo voluit pater restitui, et simul fratres diem suum obiissent propinquum, si non ostenderit quis novissimè obiisset, ad partem hæreditatis non admitti: sed matrem ex tertylliano senatusconsulto ad utriusque hæreditatem admitti constat. 1. 34. V. s. l. 17. §. pen. et 1. 9. §. 1. de reb. dub. 18. Imperator Hadrianus cùm Vivius Cerealis filio suo Vivio Simonidi, si in potestate suá esse desiisset, hæreditatem restituere rogatus esset ac multa in fraudem ( fideicommissi ) fieri probaretur, restitui hæreditatem filio jussit, ita ne quid in eâ pecunia, quamdiù filius ejus viveret, juris haberet : nam quia cautiones non poterant interponi conservatâ patriâ potestate, damnum conditionis propter fraudem inflixit. Post decreti autem auctoritatem in eâ hæreditate filio militi comparari debuit, si res à possessoribus peti, vel etiam cum debitoribus agi oporteret. Sed paternæ reverentiæ congruum est, egenti fortè patri, officio judicis, ex accessionibus hæreditatis emolumentum præstari. 1. 50. 19. Qui fideicommissam hæreditatem ex trebelliano, cùm suspecta diceretur, totam recepit, si ipse quoque rogatus sit alii restituere, totum restituere cogetur. Et erit in hac quoque restitutione trebelliano locus. Quartam enim falcidiæ jure fideicommissarius retinere non potuit. Nec ad rem pertinet, quod nisi prior, ut adiretur hæreditas desiderasset, fideicommissum secundo loco datum intercidisset. Cùm enim semel adita est hæreditas, omnis defuncti voluntas rata constituitur. Non est contrarium, quod legata cætera non ultrà dodrantem præstat. Aliud est enim ex persona hæredis conveniri: aliud proprio nomine defuncti precibus adstringi. 1. 55. §. 2. 20. Hæredes mei quidquid ad eos ex hæreditate bonisve meis pervenerit, id omne post mortem suam restituant patriæ meæ colonia Beneventanorum nihil de fructibus pendente conditione perceptis petitum videri constitit. 1. 57. Cùm virum prudentissimum Papinianum respondisse non ignoremus, etiam legata hujusmodi fideicommisso contineri, id est, ubi hæres rogatus fuerit, quid quid ex hæreditate ad eum pervenerit post mortem restituere: animadvertimus etiam præceptionis compendium testatoris verbis comprehensum esse. Sanè quoniam in fideicommissis voluntas magis quàm verba plerumquè intuenda est: si quas pro rei veritate prætereà probationes habes ad commendandam hanc patris voluntatem quam fuisse adseveras, apud præsidem (provincia) experiri non vetaris. l. 16. C. d. fideic. 21. Cùm ita fuerat scriptum : fidei filiorum meorum committo, ut si quis eorum sine liberis prior diem suum obierit, partem suam superstiti fratri restituat. Quod si uterque sine liberis diem suum obierit, omnem hæreditatem ad neptem meam Claudiam pervinere volo. Defuncto altero superstite filio, novissimo autem sine liberis, neptis primâ quidem facie, propter conditionis verba non admitti videbatur: sed cùm in fideicommissis voluntatem spectari conveniat, absurdum esse respondi, cessante primâ substitutione, partis nepti petitionem denegari, quam totam habere voluit avus, si novissimus fratris quoque portionem suscepisset. 1. 57. §. 1. C. civ. 1048, s. 22. Peto de te, uxor carissima: uti cùm morieris hæreditatem meam restituas filiis meis, vel uni eorum: vel nepotibus meis, vel cui volueris: vel cognatis meis, si cui voles ex totá cognatione međ. Inter filios, respondi, substitutionem fideicommissi factam videri. Circa nepotes autem, (et) cætores cognatos, facultatem eligendi datam ex cæteris autem cognatis, si nepotes superessent, non rectè mulierem electuram, propter gradus fidei commissi præscriptos. Deficiente verò gradu nepotum, ex cognatis quam velit personam eligi posse. I. 57. §. 2. 23. Cùm hæreditas ex causâ fideicommissi in tempus restituenda est: non idcircò nominum periculum ad hæredem pertinebit, quod hæres à quibusdam pecuniam exegerit. 1. 58. §. 1. 24. Cùm autem post mortem suam rogatus hæreditatem restituere, res hæreditarias distrahere non cogatur hæres : sortium quæ de pretiis earum redigi potuerunt, usuræ propter usum medii temporis perceptæ non videbuntur. Deniquè nec periculum mancipiorum, aut urbanorum prædiorum præstare cogitur: sed |