pere non possit, quia non viderentur derelictæ, quæritur? sed verius est, eum pro derelicto usucapere non posse. 1. 7. C. civ. 717. -Pro legato.

TITULUS VI.

1. Pro legato usucapit cui rectè legatum relictum est. Sed etsi non jure legatum relinquatur, vel legatum ademptum est, pro legato usucapi, post magnas varietates, obtinuit. 1. ult. TITULUS X. —. - Pro suo.

1. In alieni facti ignorantia tolerabilis error est. 1. ult. in f.

LIBER QUADRAGESIMUS SECUNDUS.

TITULUS I. — De re judicata, et de effectu sententiarum, et de interlocutionibus.

1. Res judicata dicitur quæ finem controversiarum pronuntiatione judicis accipit: quod vel condemnatione vel absolutione contingit. l. 1. C. civ. 1350.

Præses provincia non ignorat definitivam sententiam, quæ condemnationem vel absolutionem non continet, pro justâ non haberi. 1. 3. C. de sentent. et interloc.

2. Qui pro tribunali cognoscit non semper tempus judicati servat, sed nonnunquàm arctat, nonnunquàm prorogat, pro causæ qualitate, et quantitate, vel personarum obsequio, vel contumaciâ. Sed perrarò intrà statutum tempus sententiæ exsequentur. Veluti si alimenta constituantur, vel minori vigintiquinque annis subvenitur. 1. 2.

3. Qui damnare potest, is absolvendi quoque potestatem habet. 1. 3.

4. Si se non obtulit procurator, judicati actio in eum denegabitur, et in dominum dabitur : si se obtulit, in ipsum dabitur. l. 4.

Tutor quoque vel curator in eâ conditione sunt, ut non videantur videri se liti obtulisse : idcircòque debet denegari in eos judicati actio. d. 1. §. 1.

Actor municipum potest rem judicatam recusare : in municipes enim judicati actio dabitur. d. l. 4. §. 2.

5. Si quis promiserit, prohibere se, ut aliquod damnum stipulator patiatur, et faciat. Neque ex ea re damnum stipulator patietur, et faciat: (ita habeatur ) facit quod promisit: si minùs qui non facit, quod promisit, in pecuniam numeratam condemnatur, sicut evenit in omnibus faciendi obligationibus. l. 13. §. 1 C. civ. 1142, S.

6. Quod jussit, vetuitve prætor, contrario imperio tollere e repetere licet: de sententiis contrà. l. 14.

Judex postquàm semel sententiam dixit, posteà judex esse de sinit. Et hoc jure utimur, ut judex qui semel vel pluris, vel mi noris condemnavit, ampliùs corrigere sententiam suam non pos sit. Semel enim malè seu benè officio functus est. l. 55. 1. 62, 1 tit. 1. 2. C. de sentent. ex peric, recit.

Neque suam, neque decessoris sui sententiam quemquam posse retractare, in dubium non venit. 1. 1. C. sent. resc. n. poss. pr. 136, 138, s.

7. Sententiam Romæ dictam, etiam in provinciis posse præsides, si hoc jussi fuerint, ad finem persequi, imperator noster cum patre rescripsit. l. 15. §. 1. pr. 545, s.

8. In venditione pignorum captorum faciendâ, primò quidem res mobiles animales pignori capi jubent, mox distrahi. Quarum pretium si suffecerit, benè est: si non suffecerit, etiam soli pignora capi jubent, et distrahi. Quod si nulla moventia sint, à pignoribus soli initium faciunt. l. 15. §. 2.

9. Oportet res captas pignori et distractas præsenti pecuniâ distrahi, non sic, ut post tempus pecunia solvatur. I. 15. §. 7. in fin. 10. Posse nomen jure pignoris capi, imperator noster rescripsit. 1. 15. §. 8. l. 5. C. de exec. rei jud.

11. Inter eos quibus ex eâdem causâ debetur, occupantis melior conditio est. l. 19.

12. Et si fidejussor acceptus sit rei, vel actionis, non proderit (ei) si persona pro quâ fidejussit, in quantum facere potest condemnanda est. 1. 24.

Sciendum est hæredes earum personarum, non in id quod facere possunt, sed in integrum teneri. l. 25. V. inf. n. 14.

13. Si convenerit inter litigatores quid pronuntietur, non abs re erit, judicem hujusmodi sententiam proferre. d. 26. C. civ. 2044, s. pr. 1003, s.

14. Cùm ex causâ donationis promissa pecunia est, si dubitatum sit an ea res eò usque donatoris facultates exhaurire possit, ut vix quicquam ei in bonis relictum sit, actio in id quod facere possit, danda est: ita ut et ipsi donatori aliquid sufficiens relinquatur. Quod maximè inter liberos et parentes observandum est. 1. 30. Pinguiùs donatori succurrere debemus, quàm ei qui verum debitum persolvere compellitur: ne liberalitate suâ inops fieri periclitetur. 1. 49. in f. et l. 50.

15. Debitoribus non tantùm petentibus dies ad solvendum dandi sunt, sed et prorogandi, si res exigat: si qui tamen per contumaciam magis, quàm quia non possint explicare pecuniam, differant solutionem, pignoribus capti compellendi sunt ad satisfaciendum. 1. 31. C. civ. 1244; pr. 122.

16. Cùm prolatis constitutionibus contra eas pronuntiat judex, eò quod non existimat causam, de quâ judicat, per eas juvari, non videtur contra constitutiones sententiam dedisse 1. 32. V. inf. n. 3o.

17. Imperatores Antoninus et Verus rescripserunt, quanquàm sub obtentu novorum instrumentorum restitui negotia minimè opor-、 teat, tamen in negotio publico, ex causa permittere se hujusmodi instrumentis uti. 1. 35.

Sub specie novorum instrumentorum posteà repertorum, res judicatas restaurari exemplo grave est. 1. 4. C. eod. V. inf. n. ult. C. civ. 1351; pr. 480, s.

18. Tunc universi judices intelliguntur judicare, cùm omnes adsunt. I. 37. C. civ. pr. 106, 138, s.

19. Inter pares numero judices, si dissonæ sententiæ proferantur, in liberalibus quidem causis (secundùm quod à divo Pio constitutum est) pro libertate statutum obtinet. In aliis autem causis, pro reo. Quod et in judicis publicis obtinere oportet. 1. 38. V. s. de manum. 1. 24. C. pr. 118; i. 347.

20. Si diversis summis condemnent judices, minimam spectandam esse Julianus scribit. 1. 38. §. 1.

21. Duo ex tribus judicibus uno absente judicare non possunt: quippè omnes judicare jussi sunt. Sed si adsit, et contrà sentiat, statur duorum sententiæ. Quid enim minùs verum est, omnes judicasse. 1. 39.

22. Nesennius Apollinaris, si te donaturum mihi delegavero creditori meo, an in solidum conveniendus sis? Et si in solidum conveniendus, an diversum putes, si non creditori meo, sed ei cui donare volebam te delegavero? Et quid de eo qui pro muliere, cui donare volebat, marito ejus dotem promiserit? respondi, nullâ creditor exceptione submoveretur, licèt is qui delegatus est poterit uti adversùs eum cujus nomine promisit: qui similis est maritus, maximè si constante matrimonio petat. Et sicut hæres donatoris in solidum condemnatur, et ipse fidejussor quem in donando adhibuit, ita et ei cui non donavit, in solidum condemnatur. I. 41. V. s. de donat. 33. §. 3.

:

23. Paulus respondit, eos qui unâ sententiâ in unam quantitatem condemnati sunt, pro portione virili ex causâ judicati conveniri et, si ex sententiâ adversùs tres dictâ, Titius portionem sibi conpetentem exsolvit, ex personâ cæterorum ex eâdem sententiâ conveniri eum non posse. }. 43.

Si non singuli in solidum, sed generaliter tu et collega tuus unâ et certâ quantitate condemnati estis, nec additum est, ut quod ab altero servari non posset, id alter suppleret: effectus sententiæ pro virilibus portionibus discretus est. Ideòque parens pro tuâ portione sententiæ, ob cessationem alterius, ex causa judicati couveniri non potes. l. 1. C. si plur. unâ sent. cond. sunt. C. civ. 1200, S.

24. Contra indefensos minores tutorem vel curatorem non habentes, nulla sententia proferenda est. l. 45. §. 2.

Neque enim debet adultis nocere, quidquid eo tempore statu tum est, quo defensione justá, et curatoris auxilio fuerant destituti. 1. 6. in f. C. quem. et quand. jud. C. civ. 464, 1304, s; pr. 83.

25. De uno quoque negotio præsentibus omnibus, quos causa contingit, judicari oportet. Aliter enim judicatum tantùm inter præsentes tenet. I. 47.

26. Post rem judicatam, vel jurejurando decisam, vel confessionem in jure factam, nihil quæritur post orationem divi Marci: quia in jure confessi pro judicatis habentur. 1. 56. C. civ. 1350, s.

27. Sæpè constitutum est, res inter alios judicatas aliis non præjudicare. 1. 63. Toto titulo C. quib. res. jud. n. noc. et tit. C. inter al. act. vel jud. al. n. noc. C. civ. 1351.

28. Nulla est sententia prolata die feriato, aut extra locum judicii. ex. 1. 4 et 5. C. quom. et quand. jud. sent. pr. deb. 1. 6. C. de sent. et interloc. pr. 8.

29. Prolatam à præside sententiam contra solitum judiciorum ordinem, auctoritatem rei judicatæ non obtinere, certum est. l. 4. c. de sent. et interloc. C. civ. 5; p. 127.

30. Nemo judex vel arbiter existimet, neque consultationes quas non ritè judicatas esse putaverit, sequendum. Et multò magis sententias eminentissimorum præfectorum, vel aliorum procerum (non enim si quid non benè dirimatur, hoc et in aliorum judicum vitium extendi oportet. Cùm non exemplis, sed legibus judicandum sit.) Neque si cognitionales sint amplissimæ præfecturæ, vel alicujus maximi magistratus prolata sententiæ, sed omnes judices nostros veritatem, et legum et justitiæ sequi vestigia sancimus. l. 13. C. de sent. et interloc. V. s. 1. 32.

31. Liceat judici vel contra actorem ferre sententiam, et aliquid eum daturum, vel facturum pronuntiare, nullâ ei opponendâ exceptione quod non competens judex agentis esse cognoscatur. Cujus enim in agendo observat arbitrium, eum habere et contra se judicem in eodem negotio non dedignetur. 1. 14. C. de sentent. et interloc.

32. Cùm plura sunt in lite capita, potest judex definitivè quædam judicare, de cæteris interloqui. ex. l. 15. C. de sentent. et interloc. pr. 28, s. 134.

33. Ubi de eo quod interest agitur, damnum omne ex æquo temperandum : nisi lex modum statuerit. ex l. un. C. de sentent. quæ pro eo quod, inter. prof. C. civ. 1146, s; pr. 126, 128, 523, s.

34. Et in privatorum causis hujusmodi forma servetur, ne quemquam litigatorum sententia non à suo judice dicta constringat. 1. ult. C. si à non comp. jud. judic. esse dic. pr. 168, s.

35. Peremptorias exceptiones omissas in initio antequàm sententia feratur, opponi posse perpetuum edictum manifestè declarat. 1. 2. C. sent resc. n. posse. pr. 168, s.

36. Possessor victus fructus restituit, non tantùm quos percepit, sed etiam quos percipere potuit, ex quo res in judicium deducta est. Hæredis quoque succedentis in vitium par habenda fortuna est. ex l. 2. C. de fruct. et litt. exp.

Hoc fructuum nomine continetur, quod justis sumptibus deductis superest, l. 1. C. eod. C. civ. 548, s. pr. 129.

37. Omnis litigator victus debet impensas. ex 1. 5. C. de fruct. et lit. imp. pr. 130.

- 38. Res judicata si sub prætextu computationis instaurentur, nullus erit litium finis. I. 2. C. de re judic. V. inf. l. 1. §. 1. Quæ sentent. sin. appel. rescind.

39. Ad solutionem dilationem petentem, acquievisse sententiæ manifestè probatur: sicut eum qui quolibet modo sententiæ acquieverit. Nec enim instaurari finita, rerum judicatarum patitur auctoritas. 1. 5. C. de re jud.

40. Gesta quæ sunt translata in publica monumenta, habere volumus perpetuam firmitatem. Neque enim morte cognitoris perire debet publica fides. 1. ult. C. de re jud. C. civ. 1317, s.

41. Stipendia retineri proptereà quod condemnatus es, non patietur præses provinciæ, cùm rem judicatam possit aliis rationibus exsequi. 1. 4. C. de exec. rei jud.

42. Ex falsis tabulis, vel instrumentis judicatum rescinditur. ex. 1. 1. et seq. C. si ex fals. instr. vel. test. jud. s. V. l. pen. C. de transact. pr. 480, 488.

TITULUS II. De confessis.

1. Confessus pro judicato est, qui quodam modo suâ sententiâ damnatur. l. 1.

Confessos in jure pro judicatis haberi placet. Quarè sine causâ desideras recedi à confessione tuâ, cùm et solvere cogaris. I. un. C. eod. C. civ. 1350, 1356, s.

2. Non fatetur qui erat, nisi jus ignoravit. l. 2. C. civ. 1356, s. TITULUS III. — De cessione bonorum.

1. Creditori qui ob restitutionem ædificiorum crediderit, privilegium exigendi datur. 1. 1. C. civ. 2103.

2. In personalibus actionibus, qui posteà quidem contraxerunt, verùm ut pecunia eorum ad priores creditores perveniat, in locum eorum succedunt. 1. 2. C. civ. 1249, s.

3. Is qui bonis cessit, ante rerum venditionem utiquè bonis suis non caret: quarè si paratus fuerit se defendere, bona ejus non veneunt. 1. 3.

Quem pœnitet bonis cessisse, potest, defendendo se, consequi, ne bona ejus veneant. 1. 5.

Non tamen creditoribus suâ auctoritate dividere hæc bona, et jure dominii detinere, sed venditionis remedio, quatenùs substantia patitur, indemnitati suæ consulere permissum est. Cùm itaque contra juris rationem res jure dominii teneas ejus qui bonis cessit, te creditorem dicens, longi temporis præscriptione petitorem submoveri non posse manifestum est. Quod si non bonis eum cessisse, sed res suas in solutum tibi dedisse monstretur, præses provinciæ poterit de proprietate tibi accommodare notionem. I. 4. C. qui bon. ced. poss.

4. Is qui bonis cessit, si quid posteà acquisierit, in quantum facere potest convenitur. 1. 4. Si debitoris bona venierint, postulantibus creditoribus permittitur rursùm ejusdem debitoris bona distrahi, donec suum consequantur: si tales tamen facultates