10. Qui in eam valetudinem incidit, ut certum sit eum civilia officia subire non posse, aut si alio morbo laboret, ut suis rebus superesse non possit, (hic) in perpetuum excusatur. l. 13.

11. Eodem tempore idem duas curas operis non administrabit. 1. ult. §. I.

12. Exceptis qui liberalium studiorum antistites sunt, et qui medendi curâ funguntur, decurionum decreto immunitas nemini tribui potest. I. 1. C. de decret. dec, sup, imm. quib. conc.

13. Tutelæ sollicitudo à muneribus civilibus non excusat: ut potè cùm nec tres simul injunctæ diversarum domuum hujusmodi beneficium præstent. 1. 3. C. de excus. mun.

TITULUS VI. De jure immunitatis.

1. Personis datæ immunitates, hæredibus non relinquuntur. I. 1. §. 1.

2. Sed et generi posterisque datæ custoditæque ad eos qui ex fœminis nati sunt non pertinent. l. 1. §. 2.

Immunitates generaliter tributæ co jure, ut ad posteros transmitterentur, in perpetuum succedentibus durant. 1. 4.

3. Si qui certà conditione muneribus vel honoribus se adstrinxerunt, cùm aliàs compelli non possent inviti suscipere istum honorem fides eis servanda est conditioque, quâ se ad munera sive honores applicari passi sunt. I. 2.

4. Majores septuaginta annis à tutelis et muneribus personalibus vacant. Sed qui ingressus est septuagesimum annum, nondùm egressus, hâc vacatione non utetur: quia non videtur major esse septuaginta annis qui annum agit septuagesimum, 1. 3. C. civ. 433.

5. Semper in civitate nostrâ senectus venerabilis fuit : namque majores nostri penè eumdem honorem senibus, quem magistratibus tribuebant. Circa munera quoque municipalia subeunda idem honor senectuti tributus est. Sed eum qui in senectute locuples factus est, et antè nullo publico munere functus est, dici potest non eximi ab hoc onere privilegio ætatis maximè si non tam corporis habeat vexationem, quàm pecuniæ erogationem indicti muneris administratio: et ex eâ sit civitate, in quâ non facilè sufficientes viri publicis muneribus inveniantur. Legem quoque respici cujusque loci oportet, an cùm aliquas immunitates nominatim complecteretur, etiam de numero annorum in eâ commemoretur. 1. 5. d. l. §. 1.

6. Demonstratur variè nec abscissè, numerum liberorum ad excusationem municipalium munerum prodesse, ex rescriptis Divi Elvii Pertinacis. Namque Silvio Candido in hæc verba rescripsit : Εἰ καὶ μὴ πασῶν λειτουργιῶν ἀφίησιν τούς πατέρας ὁ τῶν τέχνον ἀριθμὸς: ἀλλ ̓ οὖν ἐπειδὴ ἐκκαίδεκα παῖδας ἔχειν διὰ τοῦ βιβλιοῦ εδήλωσας οὐκ ἔστιν ἄλογον, ὥσε συγχωρῆσαι σχολάζειν τη παιδοτρόφια, καὶ ἀνειζαισε τῶν λειτουργίων. Id est, etsi non ab omnibus muneribus dimittit

patrem natorum numerus : tamen quia sedecim pueros habere te per libellum notificasti : non est irrationabile, ut concedamus filiorum educatione remitti tibi munera. I. 5. §. 2.

Eos qui cujuscunque sexûs liberos quinque habeant, impetrata semel vacatione potiri convenit. 1. ult. C. de his qui num. lib.

7. Nepotes loco parentum succedentes, vice eorum prodesse consueverunt. Ideòque si quinque numerus liberorum ex amissorum filiorum nepotibus suppletur, à muneribus personalibus, is quem patrem tuum esse dicis, juxtà constituta excusatur. 1. 3. C. de his qui num. liber.

8. Quibusdam collegiis vel corporibus, quibus jus coeundi lege permissum est, immunitas tribuitur: scilicet eis collegiis vel corporibus, in quibus artificii sui causà unusquisque adsumitur: ut fabrorum corpus est, et si qua eandem rationem originis habent, id est, idcircò instituta sunt, ut necessariam operam publicis utilitatibus exhiberent. 1. 5. §. 12.

9. Qui publici muneris vacationem habet, si aliquem honorem susceperit, ob id quod patriæ suæ utilitatibus cesserit, vel gloriæ cupiditate paulisper jus publicum relaxaverit, competens privilegium non amittit. l. 2. C. de his qui spont. mun, sub.

10. Presbyteros, diaconos, subdiaconos, atque exorcistas, et lectores, ostiarios, et acolytos etiam personalium munerum expertes esse præcipimus. 1. 6. C. de epis. et cler.

TITULUS VII. De legationibus.

1. Si quis legatum hostium pulsasset, contra jus gentium id commissum esse existimatur : quia sancti habentur legati. Et ideò, si cùm legati apud nos essent gentis alicujus, bellum cum eis indictum sit responsum est, liberos eos manere : id enim juri gentium conveniens esse. 1. ult. TITULUS VIII. De administratione rerum ad civitates perti

nentium.

1. Quod quis suo nomine exercere prohibetur, id nec per subjectam personam agere debet. Et ideò si decurio subjectis aliorum nominibus prædia publica locat, quæ decurionibus conducere non licet, secundùm legem usurpata revocentur, l. 2. §. 1.

2. Qui fidejusserint pro conductore vectigalis, in universam conductionem, in usuras quoque in jure conveniuntur, nisi propriè quid in personà eorum verbis obligationis expressum est. 1. 2. §. 12.

3. Curatores communis officii, divisà pecuniâ, quam omnibus in solidum publicè dari placuit, periculo vice mutuâ non liberantur. Prior tamen exemplo tutorum conveniendus est is qui gessit. 1. 3. 1. 1. et l. 2. C. quo quisque ord. conv.

4. Legatam municipio pecuniam in aliam rem, quam defunctus voluit convertere citra principis auctoritatem non licet. Et ideò, si unum opus fieri jusserit, quod falcidiæ legis interventu fieri

non potest, permittitur summam quæ eo nomine debetur, in id quod maximè necessarium reipublicæ videatur, convertere. 1. 4. C. civ. 910.

5. Pecuniam, quæ in opera nova legata est, potiùs in tutelam eorum operum, quæ sunt, convertendam, quàm ad inchoandum opus erogandam, Divus Pius rescripsit, scilicet si satis operum civitas habeat, et non facilè, ad reficienda ea, pecunia inveniatur. 1. ult. ff. de oper. publ.

6. Magistratus reipublicæ non dolum solummodò, sed et latam negligentiam, et hoc ampliùs etiam diligentiam debent. 1. 8. 7. Calculi erroris retractatio etiam post decennii aut vicennii tempora admittetur. l. 6.

8. Imperatores Antoninus et Verus rescripserunt, pecuniæ, quæ apud curatores remansit, usuras exigendas: ejus verò, quæ à redemptoribus operum exigi non potest, sortis duntaxat periculum ad curatores pertinere. \. 9.

Imperatores Antonius et Verus rescripserunt, eum qui pecuniam publicam magistratûs sui tempore, et post non pauco tempore detinuerat usuras etiam præstare debere, nisi si quid allegare possit, quâ ex causâ tardius intulisset. 1. 9. §. ult.

TITULUS IX. — De Decretis ab ordine faciendis.

1. Illa decreta, quæ non legitimo numero decurionum coacto facta sunt, non valent. 1. 2.

TITULUS X. De operibus publicis.

1. Curam operis aquæductûs in alio jam munere constitutus posteà susceperat : præposterè visus est petere exonerari priore munere utrisque jam implicitus : quandò, si alterum tantùm eum sustinere oportuisset, antè probabiliùs impetrasset propter priùs munus à sequenti excusationem. l. 1. §. 1.

2. Ne ejus nomine, cujus liberalitate opus exstructum est, eraso, aliorum nomina inscribantnr, et proptereà revocentur similes civium in patrias liberalitates, præses provinciæ auctoritatem suam interponat. 1. 2. §. 2.

3. Quibus operum publicorum exstructio credita est, si quid vitii intrà quindecim annos ab opere perfecto evaserit, tenebuntur et eorum hæredes. 1. 8. C. de oper. publ.

4. An in totum ex ruinâ domûs licuerit non eamdem faciem in civitate restituere, sed in hortum convertere; et an hoc consensu tunc magistratuum non prohibentium, item vicinorum factum sit, præses probatis his, quæ in oppido frequenter in eodem genere controversiarum servata sunt, causâ cognità statuet. 1. 3. C. de ædif. priv.

5. Si cui loci proprietas ædificandi juxta publicas ædes animum. dederit, is 15. pedum spatio interjecto inter publica ac privata ædificia, ita sibi noverit fabricandum, ut tali intervallo et publicæ ædes à periculo vindicentur, et privatus ædificator velut perpe

ràm fabricato loco destructionis quandoquè futuræ non timeat detrimentum l. 9. C. de ædif. priv.

TITULUS XI. — De nundinis.

1. Qui ad nundinas concurrunt, non possunt pro debitis privatis inquietari. l. 1. C. de nund, et merc.

TITULUS XII. De pollicitationibus.

1 Inter liberos nepotem quoque ex filiâ contineri Divus Pius \ rescripsit. 1. ult.

TITULUS XIII. De extraordinariis cognitionibus, et si judex litem suam fecisse diceretur.

1. Est quidem res sanctissima, civilis sapientia : sed quæ pretio nummario non sit æstimanda, nec dehonestanda, dùm in judicio honor petitur, qui in ingressu sacramenti efferri debuit : quædam enim tametsi honestè accipiantur, inhonestè tamen petuntur. 1. I. §. 5.

Divus Antoninus Pius rescripsit juris studiosos qui salaria petebant, hæc exigere posse. I. 4.

- 2. In honorariis advocatorum ita versari judex debet, ut pro modo litis, proque advocati facundiâ, et fori consuetudine, et judicii, in quo erat acturus, æstimationem adhibeat: dummodò licitum honorarium quantitas non egrediatur. l. 1. §. 10.

Licita autem quantitas intelligitur pro singulis causis ad centum aureos. d. 1. §. 12. in f. V. tome 3, page 515, s.

3. Si medicus, cui curandos suos oculos, qui eis laborabat, commiserat, periculum amittendorum eorum per adversa medicamenta inferendo, compulit, ut ei possessiones suas contra fidem bonam æger venderet: incivile factum præses provinciæ coerceat, remque restitui jubeat. 1. 3. V. tome 3, page 321, S.

4. Numerus cognitionumin quatuor ferè genera dividi potest : aut enim de honoribus, sive muneribus gerendis agitatur, aut de re pecuniaria disceptatur, aut de existimatione alicujus cognoscitur, aut de capitali crimine quæritur. 1. 5.

5. Existimatio est dignitatis illæsæ status, legibus ac moribus comprobatus, qui ex delicto nostro auctoritate legum aut minuitur, aut consumitur. l. 5. §. 1.

6. Minuitur existimatio, quoties circa statum dignitatis pœnâ plectimur: sicuti cùm relegatur quis, vel cùm ordine movetur, vel cùm prohibetur honoribus publicis fungi, vel cùm plebeius fustibus cæditur, vel in opus publicum datur, vel cùm in eam causam quis incidit, quæ edicto perpetuo infamiæ causa enumeratur. 1. 5. §. 2. p. 8, s.

7. Consumitur verò, (existimatio) quoties magna capitis minutio intervenit: veluti cùm aquâ et igni interdicitur. l. 5. §. 3. p. 7 · TITULUS XIV. De proxeneticis.

1. Proxenetica jure licito petuntur. l. 1.

2. Si proxeneta intervenerit faciendi nominis, ut multi solent :

videamus, an possit quasi mandator teneri. Et non puto teneri : quia hic monstrat magis nomen, quàm mandat, tametsi laudet nomen. Idem dico, et si aliquid philanthropi nomine acceperit, nec ex locato conducto erit actio. Planè si dolo et calliditate creditorem circumvenerit, de dolo actione tenebitur. 1. 2.

3. De proxenetico, quod et sordidum, solent præsides cognoscere sic tamen, ut in his modus esse debeat et quantitatis, et negotii, in quo operulâ istâ defuncti sunt, et ministerium quale quale accommodaverunt. 1. 3.

4. Est proxenetarum modus, qui emptionibus, venditionibus, commerciis, contractibus licitis utiles non ideò improbabili more se exhibent. 1. 3. in fin. C. civ. 1984, s; co. 74, s. 91, s.

TITULUS XV. — De censibus.

1. Personis data immunitas cum personà extinguitur: rebus nunquàm extinguitur. 1. 3. in f. 1. 4. §. 3.

2. Formâ censuali cavetur, ut agri sic in censum referantur, nomen fundi cujusque, et in quâ civitate, et quo pago sit, et quos duos vicinos proximos habeat. l. 4. quot jugerum sit. d. I. V. tome 3, page 75, s.

3. Illam æquitatem debet admittere censitor, ut officio ejus congruat, relevari eum qui in publicis tabulis delato modo frui certis ex causis non possit. Quarè, et si agri portio chasmate perierit, debebit per censitorem relevari. Si vites mortuæ sint, vel arbores aruerint: iniquum eum numerum inseri censui. 1. 4. § 1 .

4. Is verò qui agrum in aliâ civitate habet, in eâ civitate profiteri debet, in quâ ager est. Agri enim tributum in eam civitatem debet levare, in cujus territorio possidetur. 1. 4. §. 2.

5. Lacus quoque piscatorius, et portus in censum domnius debet deferre. Salinæ si quæ sunt in prædiis, et ipsæ in censum deferendæ sunt. 1. 4. §. 6. et 7.

6. Cùm possessor unus expediendi negotii causâ tributorum jure conveniretur, adversùs cæteros, quorum æquè prædia tenentur, ei qui conventus est, actiones à fisco præstantur: scilicet ut omnes pro modo prædiorum pecuniam tributi conferant. Nec inutiliter actiones præstantur, tametsi fiscus pecuniam suamre cuperaverit: quia nominum venditorum pretium acceptum videtur. 1. 5. TITULUS XVI. De verborum significatione.

1. Creditorum appellatione non hi tantùm accipiuntur qui pe cuniam crediderunt: sed omnes, quibus ex quâlibet causâ debetur. l. 11.

Sed etsi ex delicto debeatur, mihi videtur posse creditoris loco accipi. 1. 12.

2. Minùs solvit, qui tardiùs solvit : nam et tempore minùs solvitur. 1. 12. §. 1. C. civ. 1146, s.

3. Plerumquè plus est in manus pretio, quàm in re. 1. 13. §. 1. in fin. 4. Rem amisisse videtur, qui adversùs nullum ejus persequendæ actionem habet. l. 14. §. 1.