idłami niejeduo złe, zagnieżdżo-skiego, przyznających soborom powszech apieskim, pomimo to, wiele jeszcze zwierzchnictwo nad papieżem. Eugenjusz, poprawienia w ówczesnym stanie dząc, że i monarchowie trzymają z soborem, scy się na to zgadzali, że zachodzi słał do Bazylei legatów z oświadczeniem, ż zeba wprowadzenia reformy w glo- w poważaniu sobory, że pragnie reformy w kościoła, jak niemniej zjednania ściele, że wolno Ojcom Soboru wybrać i inne y narodami, a mianowicie: utrzy- rekolwiek miasto włoskie na odbywanie p kościelnej, wytępienia różnych dzeń, ale że husytów nie można wprowadzać d niczenia samowoli pralatów, stara-ścioła inaczej, tylko w jedności z głową, ej o własne korzyści, aniżeli o do- od członków sądzoną być nie może. Rozporzą chrześcijańskiem znaczeniu. Ale nia i zdania, objawione przez Eugenjusza, po obożne życzenia ludzi dobrej woli, ne zostały pod obrady (6 września 1432). W środek dokonania tego widzieli stępnym roku sobór postanowił wytoczyć E zechnym. Nareszcie na zasadzie njuszowi IV proces o nadużycie władzy. P konstancjeńskiego, która stano-pienie to soboru, jakkolwiek było bardzo śn 5-go roku ma być zwoływany taki na owe czasy i niebezpieczne nawet dla s [arcin V naznaczył go na r. 1423 ówczesnej organizacji kościoła rzymskiego, p dy jednak w tem mieście wybuch- mo to sam sobór był jeszcze przejęty takiem iesiono się do Sienny, lecz wkrót- sadami, że jak tego dowodzi traktat Gersona i y tego soboru z rozkazu papieża kordancje Mikołaja z Kusy, oraz inne pisma, ały na czas późniejszy. Dopiero miał on zamiaru zmniejszyć w zasadzie pry em, zdołano otrzymać dekret pa- papieża. Sobór B. przy tem wszystkiem m acy w myśl uchwały odroczonego szcze i tę zasługę, że pragnął utrzymać Czec dalsze obrady zebrał się sobór w jedności z kościołem rzymskim drogą do dynał Juljan Cesarini di S. Ange-wolnej ugody, nie zaś siłą oręża. Dlatego też teolog, mianowany został jego delegaci, w liczbie piętnastu, pod przewodnict m. Był to ostatni czyn Marcina V, Wilhelma Kostki z Postupic i Prokopa Wiel lutego t. r. 1431, z powszechnym go, księdza Taborytów, przyjęci byli w Ba ch uczciwych ludzi. Pierwsze po- z wielką uprzejmościa. (Ob. Kompaktaty B o się dnia 23-go lipca, ale te, jak lejskie). Wszczęty spór soboru z papieżem bardzo nieczynne; wprawdzie ze- reszcie za staraniem cesarza Zygmunta i inn doktorów teologji i roprezentan-załagodzony został, i Eugenjusz IV zatwier sztorów, biskupów jednak jeszcze wszystkie uchwały soborowe. Na posiedzeni m kardynał Cesarini jakoś nierad i 21 wydano wiele uchwał, mianowicie co do do reformy samego kościoła, prag-ności; annaty i inne opłaty od godności koś przódy wziąć się z całą surowo-nych skasowane zostały; igrzyska i targow tępienia czeskich heretyków. W tym odbywane po kościołach, zakazane. Na posie do Bazylei Jana z Palomar i Ja-niu 23 między innemi ustanowiono sposób ob a, aby go zastąpili w przewodni- papieża i oznaczono liczbę kardynałów. Zatv a sam zabrał się z całą gorliwo-dzono także poprzednie postanowienia co do zowania w Niemczech krzyżowej bywania synodów corocznie w każdej djecezj ech. Gdy jednak dnia 14 sierpnia co trzy lata w prowincjach. Na posiedzeniu rzyżacy zostali pod Domažlicami 25 wynikł znowu spór z papieżem z okoliczn , członkowie soboru uznali w tem układów z delegowanymi kościoła wschodni ę Bożą, a kardynał Cesarini posta- a raczej z powodu tego, że w celu doprowadz mać Czechów w jedności z kościo- tych układów do skutku, postanowiono odbyć ictwem ugody. Udał się więc do dzielny sobór, i to albo w Bazylei, lub innem ał wszystkich biskupów, aby się ście, byleby nie w żadnem włoskiem, kiedy ali. Czesi zostali wezwani także czasem mniejszość członków soboru doma ych delegatów. Wszyscy rokowali się, zgodnie z rozporządzeniem papieża, aby cie spełnią się powszechne życze- brano się we Włoszech, zwłaszcza, że pa e niespodziewanie dla wszystkich już polecił był przenieść sobór do Ferrary.

-

ili oni tego, wątpiąc, aby tam ich żąda-sis). Z powodu reformacji kościelnej, zły przychylniejsze przyjęcie, aniżeli w w. XVI jednocześnie w kilku kraj neutralnem. Pomimo tego, sobór, pod dziła konieczna potrzeba zwięzłego etwem arcybiskupa Ludwika d'Alleman- nia jej dążności i zasad, wykazania, ał sobie i dalej tak, jak gdyby repre- się różni w tym względzie od kościo całkowity kościół. Synody prowincjo-katolickiego. W tym celu pomiędzy et, jak francuski z r. 1438, przyjmowa-r. wskutek żądania rady kantonalnej hwały prawie bez wyjątku. Podobnież lei, teolog szwajcarski, Oswald Mykon awany za prawny i przez sejm cesar-z innymi, na podstawie wyznania wiar ieckiego w r. 1439. Gdy jednak sobór go w r. 1531 przez Jana Oecolampadi nie wziął pod rozwagę stosunek papieża już nieżyjącego, ułożył akt rzeczoneg i nawzajem tegoż do tamtego, a w koń- który odczytany został na zgromadze owił, że bez zgody soboru papież nie teli bazylejskich, a następnie przez t y rozwiązywać soboru, nastąpiło roz-dzenie i radę kantonalną uroczyście Mniejszość zaczęła protestować prze- publicznie ogłoszony dnia 21 stycznia kszości, utrzymując zdanie przeciwne, ko wyznanie kościoła narodowego szwa i to, że pisarze i szkolnicy" nie mogą niezawisłego od papieża rzymskiego. a stanowienia o wierze; arcybiskup zaś to, poprzedzone odezwa rady kantonal ki zaczął nawet dowodzić, że głos sta- się z dwunastu artykułów; wypowiada gą mieć na soborach tylko sami bisku- źle i jasno zasady wiary chrześcijańsk ta, a pozostali winni tylko być słuchani szone było drukiem w języku niemiec h tylko brane na uwagę. Na posie- pierwszy w tymże r. 1534 (powtórnie z zapadła uchwała, pozbawiająca Euge- nie dopiero w r. 1647). Wyznanie to ni papiestwa, i przystąpiono do wyboru ogólnego przyjęcia w innych kantona wy kościoła. W dniu 17 listopada 1439 carskich, ani też w krajach, w któryc a papieża, pod imieniem Feliksa V, b. kościoła w duchu zasad Ulryka Zwingl Daudzkiego, Amadeusza (ob.), który na- Kalwina przeprowadzoną została, z jako pustelnik. Wobec dwóch papie- tylko m. Mühlhausenu, które przyjęło. papieża prawego i anty papieża, wynikły Z tego też powodu bywa ono także nazy ikłania, nietylko w sprawach kościel-znaniem Mühlhauzeńskiem (Confessio Mu i społecznych. Stan taki, coraz groźniej - Dla odróżnienia od wyznania, sformułow ił nareszcie, że sobór B. w 1443 (w ma- wnież w Bazylei 1536 r., wyznanie to yciem 45 posiedzenia, odroczył się na skie zwane jest także Wyznaniem Ba raniczony. Gdy zaś w 1446 ostatecznie pierwszem (Confessi› Basileensis prior). F mocarstwa uznały papieżem Eugenju-Kirchengeschichte;" Hagensbach „Krit zatwierdził uchwały soboru B., zapa- schichte der ersten Basler Confession" eń przeniesienia się jego części do Fer- Bazyli święty, zwany Wielkim, *329 do 26 posiedzenia, na którem zaczęto w Kapadocji, gdzie był biskupem od r. o wyższości soboru nad papieżem i t. d.; śmierci 379. Nauki pobierał w szkołach ż obecnie, te tylko uchwały uznawane skich, konstantynopolskich i ateńskich, owiązujące kościół rzymsko-katolicki. wróciwszy w 30 roku życia, odbywał po anoniści włosey, uznający w papieżu Syrji, Palestynie i Egipcie, gdzie poz ograniczoną, wyłączają zupełnie sobór tejszych anachoretów, a tak mu się pod z liczby soborów powszechnych, tak życie, że sam z kilku przyjaciółmi osia tancjeński, przyznając tym sposobem stelni w ziemi Ponckiej, i założył na orów do owego czasu tylko ośmnaście; Irysem klasztor, który stał się potem francuscy i inni liczą ich dwadzieścia. IV umarł 1447 r.. Feliks V abdykował pieżem został Mikołaj V (ob.), sobór zaś, y w Lozannie, rozwiązał się 7 maja 1449, wego papieża, a właściwie wybierając

dla innych na Wschodzie. W r. 364 powo stał przez Euzebjusza, biskupa cezarejsk urząd kapłański. Walczył przeciwko an apolinarystom słowami i pismem. Odzna także dobroczynnością, założył w Cezare

, będących dokładnym obrazem pisarz spisywał jego słowa. Naraz opadła opo unków społecznych. Niedokoń-i B. znalazł się wobec senatu, dyguitarzy på Kahemeron" (wykład stworzenia stwa, oraz patrjarchy z dostojnikami kościelny h), dopełnił brat jego, Grzegorz, Ponieważ nie chciał odwołać swej nauki, poni Kościół grecko-katolicki obcho- śmierć na stosie. stycznia. Zakonnicy i zakonnihodnich trzymają się wogóle jełoszech znajdowały się dawniej, ują się dotąd klasztory tego roze dzieła B. przełożył na język w Iłowski (Wenecja, 1564). Na y tłómaczone jego,,Mowy" nie. Jaślikowskiego, ks. P. RzewuA. Oskarda (1861) w Rzeszowie. uwagi i nauki duchowne," przez , metropolitę Czerwonej Rusi jlepsze wydania dzieł św. B. dow Paryżu, 1721-1730 r. (3 fol.). Die Kirche Christi und ihre Zeniss Die grossen Kappadocier"

Bazyli I, Komnenes I, cesarz Trebizondy (132 W r. 1329 przyjął wyznanie katolickle.

Bazyli II Komnenes, cesarz Trebizon wstąpił na tron 1332, 1340, otruty przez żo którą porzucił.

*

Bazyli ze Lwowa, malarz, bawiący przy dw rze króla Jana III; w cerkwi Bazyljanów krecho skich znajdują się dwa jego obrazy:,,Chryst Pan" i ,,Najświętsza Panna." U Bazyljanów ki snopustyńskich jest cały ikonostas jego pendz Bazyli, wielki książę moskiewski i inni,

Wasil.

Bazyli Wilk, Lupul, książę mołdawski, W 1595, z pochodzenia Albańczyk, wstąpił na tr około r. 1634 i panował lat 19, prowadził woj z ks. multańskim Besarabem, lecz gdy opuś go przysłani mu na pomoc przez Bohdana Chmi nickiego kozacy, zwyciężony schronił się do ha tatarskiego, który odesłał go do Konstantynopo tam B. wtrącono do więzienia, gdzie prz siedział do r. 1659. Jedna córka jego, Marja, I ślubiona była księciu Januszowi Radziwiłło hetmanowi W. Ks. Litewskiego, druga, Domna H cedończyk, cesarz bizantyński zanda, Tymoszce, synowi Bogdana Chmielnick wsi Bielipry pod Drynopolem; go. Por. Engel,,Geschichte der Moldau und Wal cki dostał się na dwór cesarza chey:" Kubala,,Domna Rozanda," szkic histor. y go mianował swoim współrerci jego sam został cesarzem. praw w 60 księgach, ukończony eona, znany pod nazwą Basiliad Constantin Porphyrogénète" Byzantinische Studien" (1876). szy), cesarz bizantyński (9571025), zwany „Bulgaro- Bazylides, gnostyk, od Basilides. ktonos" (Bulgarobójca). Bazylik Cyprjan, pełen zdolności i nau Zwyciężywszy Bulgarów mieszczanin sieradzki, zwolennik Socyna, prz (1013-1017), przyłączył bywał na dworze króla, Zygmunta Augusta, któr ich kaj do cesarstwa i jak i wielu dostojników, wielce go poważał, ja dopuścił się nad nimi bar- męża uczonego, poetę, muzyka i piszącego ka barzyńskiego czynu, albo- graficznie, co w owym czasie było bardzo ceni wiem 15,000 jeńcom kazał ne. Przy końcu życia zostawał w usługach M wyłupić oczy, przebacza- kołaja ks. Radziwiłła Czarnego. Przez nieja jąc na 100 jednemu, któ- czas miał własną drukarnię w Brześciu Liter ry miał być przewodni- skim. Ogłosił drukiem:,,Historja o srogiem prz kiem nieszczęśliwych, śladowaniu kościoła Bożego" (Brześć Litewsl wracających do ojczyzny. 1567); „Historja o żywocie i zacnych sprawa antinische Geschichten" (1874); Jerzego Kastrjota" z łacińskiego (tamże, 1569 Histoire de la civilisation hellé-,,Historja spraw Atyli, króla węgierskiego," zł cińskiego (1574);,,0 poprawie Rzeczypospolite bulgarski, spalony w Konstan- Fryeza Modrzewskiego, z łacińsk. (Lask, 1577 jeden z naczelników Bogomilów Wszystkie jego pisma odznaczają się pięknym kiedy podawany za ich założy- poprawnym językiem. Z pism jego poetycznyc wszelkie modlitwy z wyjątkiem pozostały tylko 24 wiersze przy ,,Biblji" Brz ej," obrazy, krzyże i t. p., potę- skiej, wszystkie bowiem należą do rzadkoś ścioły i to wszystko, co uważał były troskliwie poszukiwane i palone przez J życia i nauki pierwotnego ko-zuitów. Należał do przekładu,,Biblji" Radziwi cki, Aleksy Komnenes, postano-łowskiej.

yna.

"

Fig. 4. Bazylika św. Pawła w dy. Sławne kościoły tego rodzaju Sw. Jana, Sw. Piotra (fig. 3), Santa Ma Św. Pawła extra muros (fig. 4) i szych czasach wzniesioną została w B. w starym stylu przez budownicze oraz B. św. Jakóba w Berlinie. Por. christlichen Basiliken Roms" (1843 thes,,Die Basilikenform" (1865); Reb schichte des Altertums" (1872); Del nesis der christlichen Basiliken" (18 Bazylikata (Basilicata), prowincj Potenza.

zątnej, której długość znacznie przechoBazyliszek (Basillscus, z grec. k ymiar szerokości, ozdobione statuami i porek z rodziny leguanów (Iguanidae wodu rodzaju korony na głowie), rod na kilka galerji rzędami kolumn; przed rek z rodziny leguanów (Iguanidae zniesiony był portyk, a zakończone wgłębieniem, podobnym do rybich płetw dziwacznych, opatrzony wzdłuż grz . W Pompei odkopano trzy B., stojące opie, na węższej stronie forum (fig. 1). We-z tych płetw, na tyle głowy, jest s oru tych B. budowane były od czasów posiada pewne podobieństwo do cz tego pierwsze kościoły chrześcijańskie,

Bazyliszek.

pochodzi nazwisko jedynego gatunku, I waty (B. mitratus); podgardle workow mające się, ogon długi, palce długie, zbrojone długiemi pazurami. Barwa ci tnawa. Głównie przebywa na wysokich lasów Gujany i żywi się owadami, dora długości, z ogonem 45 cm. Jest zupełnie

Bazyliszek (w wierzeniach ludowy dług dawnych podań, B. (B. regulus) by szliwy potwór, wyległy z jaja, zniesion koguta; miał mieć ogon węża, skrzydła rza, ciało i głowę koguta z dziobem h

czny.

W

podanie jest o B. w piwnicy na przez św. Bazylego (Wielkiego) w r. 361 tak z Warszawie z r. 1557, oraz w Reguły mniejszej i większej, zatwierdzonej prz ta Augusta. W średnich wie- papieża rzymskiego (363 r.) i będącej podstav kach szarlatani oka- wszystkich innych reguł klasztornych, a mian zywali często B.; były wicie B., należących do kościoła-grecko-unicki to małe płaszczki (ra- go. Do reguły tej pod koniec życia św. Bazyle je), którym przez zła- zgłosiło się już 80,000 mnichów, z których wie manie słupa kręgowe- nie było księżmi. Głównemi obowiązkami B. b go nadawano dziwacz-la praca, modlitwa i dobroczynność, obok zach ną postać, a w no-wywania ścisłej karności i surowej moralnoś zdrza wsadzano B., prześladowani przez greckich obrazo burcó szklane oczy; podobne licznie wyemigrowali do krajów słowiańskich okazy znajdują się innych, gdzie pozakładali klasztory, a przy nic jeszcze niekiedy w sta-i szkoły. Następnie rozszerzyli się na Litwie i rych zbiorach natural- Polsce, gdzie przynieśli swoje ustawy, czerpai nych. Por. Siemień-z pierwotnej reguły swego założyciela, a dopie skiego Podania i le- po zawarciu na synodzie w Brześciu d. 6-9 pas ego w,,Archiwum domowem"dziernika 1596 r. zjednoczenia znacznej częś la (t. III, IV);,,Zbiór wiad. do kościoła grecko-katolickiego z rzymsko-katoli (t. V); Zmorski,,Podania i ba- kim, nastąpiła reforma zakonu Bazyljanów w tyc Przysłowia narodowe."- Mniej ostatnich krajach, a mianowicie na wspólnej na ci, w jakiej lud sobie wyobra- radzie przełożonych, bajeczne stworzenie do heral- odbytej w Nogrodoobnym potworem mieli w Pol- wiczach 1617 r., na Czechach Panoszowie z Kreu- której ułożone zostały ustawy z prawidłami wewnętrznego -). i zewnętrznego polijka (Ocimum), rodzaj roślin rządku. Celem ustawych; kielich pięcio-ząbkowy lenia takowej reforzaokrąglonym i błoniastym, my, całe zgromadzeny czworowcięta, dolna nieco nie B-w w Polsce i rośliny zielne lub podkrzewy, Litwie, prócz prowinych w wiązki 6-10-kwiatowe, cjałów, poddane zoierzchołkowe, o liściach i kie

odzaj dawnych armat, długich

stało 1-mu główne-
mu zwierzchnikowi,
proto archimandry-
cie, czyli generałowi,

3

Bazyljanie.

z zastrzeżeniem najściślejszych stosunków i ule głości właściwym biskupom djecezjalnym. Ro porządzenie to potwierdziły następnie kapitul generalne czyli kongregacje, a w końcu i sam pa pież. Zgromadzenie B. dzieliło się tutaj na dwi prowincje: litewską pod nazwą,,Trójcy Przenaj świętszej" i polską pod nazwą,,Najświętszej Bo garodzicy," i tak w jednej, jak i drugiej mial niegdyś liczne swoje klasztory. W Wilnie mie tak zwany alumnat papieski, utrzymywany prze papieży aż do r. 1795. Po skasowaniu Jezuitóv objęli kierunek nad częścią ich szkół i obok Pija rów położyli pewne zasługi w zakresie oświaty Mieli też własne księgarnie w Poczajowie, rezy dencji proto-archimandryty prowincji polskie w Supraślu i Wilnie. W Królestwie Polskie

21