9:

bronił mostu na Dunaju, gdzie | kretarz Zygmunta III, następnie, wstąpi zył, że Iszvanfy, historyk ma- zakonu Bazyljanów, biskup unicki włodz va go najmędrszym wodzem." i brzeski od 1631. † 1650 lub też 1655. zany był za znakomitego polityka. swoją w Brześciu tak ufortyfikował, że m e pod Osiekiem 1537 r. Por. Ka- opierać napadom nieprzyjacielskim. Jak it. regn. Hung." XIX; Brodaries: 1653 wycieczka z katedry przygasiła poża adis Mohacz" (dodatek do wyd. cony w mieście i odparła Tatarów.

.

ubernja, ob. Baku.

wyspy, grupa wysepek pocho-
cznego, położonych u zachodniego
aspijskiego, pomiędzy półwyspem
a zatoką Kizylagacz.

isław, inżynier, † 1874 w Zamoś-
pierwotnie jako konduktor przy
odnej na Wiśle, w r. 1853 został
. Warszawskiego, a następnie po-
yniera gubernialnego warszaw-
: „Zamianę miar i wag polskich
rosyjskich na polskie" (1849), oraz
ssbacha,,Mechanikę teoretyczną
ynierów i techników" (1856).
o. Bac-Ninh.

Bacon.

Baków (rumuń. Bacau), miasto okręg Rumunji (w Mołdawji) nad Bystrzycą, 13,0 szkańców, ożywiony handel; 8 kościołów, jeden katolicki; posiada gimnazjum, szko mysłową, papiernię.

Baksan, rzeka na Kaukazie, przy pó wschodniej pochyłości Elbrusa, łączy się ką i wraz z nią wpada poniżej twierdzy F nogradzka do Tereku, ubiegłszy 148 klm.

Baksay Abraham, Węgier rodem, so Olbrachta Łaskiego, autor „Chronologia d Hungaricis prius nunquam edita" (1567).

Bakszyn albo Baszkin Maciej, dal p sekcie religijnej Bakszynitów w połowie na Rusi. Nie przyznawali oni bóstwa Chrys odrzueali obrzędy, oraz cześć świętych. rzywszy się w Moskwie, nie tylko między ś mi, lecz i duchowieństwem, zostali potep soborze w r. 1553.

Bakoński las), lesiste pasmo wzgólm. długie, 40 szerokie, z najwyżn Köröshegy (Blauerberg), 713 m. w Węgrzech, w komitatach Veszbfituje w wyborne deby, buki i li- Bakterje (Bacteria, Schizomycetae, Grz zwierzyny, a mianowicie dzików. szczepkowe), grupa organizmów mikroskop łasnością rządową; niegdyś był ad- najprostszej budowy, zaliczana do gromad przez oddzielnych hrabiów. Tłocz- bów. Mają postać drobnej komórki, kształ ynowego. Wśród tego lasu jest wieś ważnie okrągłego lub laseczkowatego; wt aca 1,400 m., niegdyś opactwo be-gim razie są proste lub pozginane, nieki założone 1030 r. mają postać wrzecionowatą; komórki okrą ad Dniestrem, włość na Podolu. wie nigdy nie przewyższają 1/10 milimetra B. było miastem warownem i ucho-cy, laseczkowate mają zwykle długość 22 Ponizia naddniestrzańskiego, któ- większą od szerokości. Każda komórka sk adali książęta Halicey. Około 1250 z protoplazmy (zarodzi) i błony (otoczki) ez Tatarów, przez sto lat przeszło w komórkach tych nie dostrzeżono. Prot eh posiadaniu. Od 1774 r. włość ta komórki, stanowiącej bakterję, ma wygląd zielne starostwo. Monografje histo- czaj jednolity, niekiedy tylko okazuje de głosił dr. Antoni J. („Bibl. Warsz." ziarnistość; składa się ona z istoty azotov najczęściej bezbarwną i tylko w niektóry terjach zawiera chlorofil lub inne barwnik tych ostatnich spotykamy w niektórych E do mączki podobną, a niekiedy także i Blonka, która otacza bezpośrednio proto okolona jest na zewnątrz drugą, przeważ zowatej konsystencji, czyli otoczką. Isto

Bakszysz (z pers. podarek), oznacza na dzie napiwek, łapówkę, datek.

Fulgentio, rzeźbiarz chorwacki, 1790 r. Robił wiele posągow świei kości, znajdujących się obecnie ościołach i klasztorach dalmackich

Dragutin Antoni, pisarz i pedagog

1090

1000

z sobą w rozmaity sposob; z pojedyn- | z istot zas nieorganicznyen aikaija,

różniamy twory w postaci drobnych, ka; nieobojętnym jest także dla ich h lub większych kuleczek, które noszą czyn gleby: najlepiej rosną one na g ców (Cocci, dawniej nazywano je mona- alkalicznym lub obojętnym, podłoże tępnie idzie postać laseczki prostej, o-rozwojowi ich nie sprzyja; na tem ost mianem lasecznika (Bacillus), laseczki wijają się tylko dobrze bakterje fer o zgiętej (Spirylle), lub w formie cie- powodujące fermentację octową, wi iętkiej wężownicy (Spirochety). Dzięki ną (Bacillus acidi lactici), fermentację j otoczce, mającej konsystencję prze- słowego (Bacillus butyricus, amyloba zowatą, B., mnożąc się przez podział, żną też rolę w tym względzie odgryw dzo nie oddzielają się od siebie, lecz po- tura; za najlepszą poczytywaną jest aczności, tworząc większe grupy, roz- 400 C.; poniżej 5o C., jak również pow ształtu. Często bardzo, gdy kierunek B. tracą zdolność rozrodczą, prócz 1 oddzielnych, mnożących się osobnikach czynników potrzebny jest także pew wyrastają w długie nici i szeregi, zło-wilgotności gleby, pewna ilość wody.

o z koków, już to z laseczek. Jeśli po- tlenu dla jednych bakterji jest koniecz epuje w dwóch kierunkach, to powstają dla innych zaś zbyteczną (anaerobia) żone z 4 osobników, mające kształt pra- lub nawet zabójezą (anaërobia). Przyk kwadratu (np. Micrococcus tetragenus); wszej grupy jest lasecznik karbunkulow mo dzieje się w trzech kierunkach, to zaś lasecznik obrzęku złośliwego, do śre grupy, złożone z 8 osobników, wytwa-ży większość B. chorobotwórczych, kt ść prawidłowe sześciany (np. Sarcina). dobrze rosnąć mogą przy dostępie lub o bardzo często, gdy B. znajdują się pu tlenu. Z pomiędzy innych czynnik wśród płynu, lub na gruncie stałym, posiadajacych na rozwój B., wspomn tnym, gdy więc otoczka śluzowata łatwo należy o świetle i elektryczności (pr spajają się z sobą w większe masy, których działanie dotąd stanowczo nie ielne osobniki leżą obok siebie w naj- Stosownie do tego, czy B. żyją w isto ch kierunkach; takie duże konglome- nicznych obumarłych, czy też na żyjąc zonych z sobą B., nazywane dawniej jacherzęcych i roślinnych, nauka r noszą dzisiaj ogólnie przyjętą nazwę na dwie główne grupy: saprofitów i ształt B. oddzielnie leżących i sposób Pierwsze żyją na istotach organicznych się w większe masy ma ważne znacze-i są powodem dwóch niezmiernie ważny harakterystyki gatunków i rodzajów, nomji przyrody spraw rozkładowych, e jest to jedynie wystarczająca zasada mentacji (ob.) i gnicia (ob.). Pasożyty xacji tych tworów. Rozmnażanie się B. żywym ustroju już to obojętnie wzglę częścią przez prosty podział poprze- się zachowują, już wywołują w nim ró i rozszczepienie istniejącej komórki ska patologiczne, różne cierpienia, p wadzona przez Naegelego nazwa grzyb-natury zakaźnej i epidemicznej; te osta repkowych-schizomycetes), częścią zaś miano pasożytów chorobotwórczych. Drog zenie zarodników, które, znalazłszy od- B. przeniknąć mogą do środka organizn warunki do życia, dać mogą początek rządy oddechowe (np. mikrokokki zapal oleniom B. Z grzybami zresztą przed- przewód pokarmowy (np. laseczniki ty tylko lączność, że nie zawierają chlo- sznego), wreszcie skóra i zewnętrzne bl › jednak, jak wyżej zauważono, nie we. Istota działania pasożytów chorobot W daleko bliższym genetycznym związ- w ustroju polega, według współczesny się, zostają B. z wodorostami roz- dów, na wytwarzaniu przez nie pewnyel mi (Schizophyceae), tak, że dla każdej cji trujących, należących do kategorj aci B. można znaleźć bardzo zbliżoną (ob.), które krążą w sekach organizmu dorostami. Większość badaczów zga- go przyprawiają. Pierwszym i bardzo o, że jakkolwiek B. więcej zbliżone objawem owładnięcia organizmu przez ych własności morfologicznych i spo- jest podniesienie się temperatury ciała, ju, do wodorostów, niż do grzybów, rączka, która przy pewnych cierpieniach można przypuścić do pewnego stop-ga niezwykle typowo, jednakowo u każ

ཁབསྐྱམ• P

པ་ཨ་ བསམཨན་ ས་ ཅ་པ་ཅ

dź barwnikiem anilinowym; wy- czarnej krosty. Odtąd już prawie co tedy w postaci punktów lub lase- B-a wzbogaca się nowemi odkryciami w h, łatwo dostrzegalnych. Na załą- nie pasożytów chorobotwórczych; Oberm podane są obrazy powiększone na- krył (1868) we krwi spirylle gorączki po fig. 1. Staphylocococcus pyogenes-Hansen i Neisser laseczniki trądu (1879 fig. 2. Streptococcns pyogenes (pa- Eberth, a jednocześnie z nim Koch, la ba te gatunki wywołują ropienie tyfusu (1881), tenże Koch w 1882 roku o owane być mogą; fig. 3. Diplococ-secznika gruźlicy; Löffler i Schütz wy -mikrokokki zapalenia płuc; fig. (1882) pasożyta nosacizny, poczem ujaw -mikrokokki rzeżączki (egipskiego stały zarazki jeszcze następujących cho ); fig. 5. Micrococcus tetragenus-palenia płuc (Friedländer, Fraenkel), r ny w ropie, lecz nie swoisty; fig. (Neisser), cholery azjatyckiej (Koch), rculosis-lasecznik gruźlicy; fig. 7. (Marchiafava i Celli); odkrycie lasecznik asecznik karbunkułu czyli czarneji żółtej febry jest już zdobyczą ostatnic - B. mallei lasecznik nosacizny: lat (1896 i 1897). Do wyników swych ba erae asiaticae — lasecznik cholery; gowie dochodzili trzema drogami: 1) 1 teriae-lasecznik dyfterytu; fig. 11. mikroskopowem soków i tkanek chorych lasecznik influency; fig. 12. Spi- ków; 2) sztucznemi hodowlami i 3) szez meieri — spirochety gorączki po- wyodrębnionego zarazka zwierzętom dl łania tej samej choroby. B-a posiada ba

"

gja, nauka o bakterjach, ma za fitą literaturę; ważniejsze dzieła są: Co lania własności bakterji (ob.), ich niederen Pilze in ihren Beziehungen zu jologję i biologję; podaje opisy ich fektionskrankheiten" (Monachjum, 187 ości, barwy, składu chemiczne- Zur Morphologie der Spaltpflanzen" warunków rozwoju na różnych gle-1882); Flügge Fermente und Mikrop: Enych temperaturach, lub w różnych (1884); Baumgarten Die pathogenen S uczy ona też techniki hodowli ceten" (Berlin, 1884), oraz „Lehrbuch de wyodrębniania różnych gatunków logischen Mykologie" (1890); Günther jest nauką nową, a rozwój jej da- rung in das Studium der Bakteriologie" ro od chwili wynalezienia, a raczej Cornil i Babes Les bactéries etc." (Pary mikroskopu. Już bardzo dawno Jakowski „Grzybki chorobotwórcze (18 razy morowej upatrywano w ma- zef Natanson „Swiat istot najdrobni h. Gdy lat temu dwieście z górą (Warszawa, 1886); Naegeli „Die nieder pierwszy opisał drobne, pod mikro- in ihren Beziehungen zu den Infektionsk dostrzegalne żyjątka" w ślinie ten und der Gesundheitspflege," oraz on sam, ani nikt inny nie przypusz-chungen über niedere Pilze" (1882); Ko że one odgrywają tak ważną rolę Untersuchung der pathogenen Organismer ierzęcym i roślinnym. Rzucono się oraz „Untersuchungen über die Aetiol poszukiwań różnych zarazków ży- Wundinfektionskranheiten" (1881); H um vivum), które miały cały szereg badaniu grzybków chorobotwórczych" lywać, lecz wszystkie dociekania Schrank Anleitung zur Ausführung ba ne, głównie dlatego, że nie umiano gischer Untersuchungen" (1894). yhodować i wyodrębniać bakterji; Baktra, stolica Baktrjany, obecnie B pierwszej połowie naszego stulecia Baktrja, Baktrjana, w starożytnoś olerophyton, jako przyczynę cholery kraju położonego między zachodnią eze zo się tylko niewinną glistą okazało, dyjskiego Kaukazu (Hindu-Kusz, Parop aenium cholerae asiaticae, co było w rzeką Oxus (Amu v. Gihon); dzisiejsz ei pleśnia mleczną. Prace Henlego Baktrowie wraz z Persami i Medami o zarazkowem pochodzeniu różnych do szczepu aryjskiego i najprawdopodob olwiek zjednały sobie wielu zwolen-wili językiem zendzkim, który nazywaj iele wniosły do B-i, gdyż były o- powodu językiem staro-baktryjskim. W znie na wywodach teoretycznych. glejszych czasach była B. główna krain: