quidem susi animum: ate obferuantia præceptori aperuit:ratus fui esse officiű ex iure ipso humanitatis tanto præceptori vicem aliqua optime de se merenti referre. non em tátů Ariftotelis nomini patriam condidit actantę rerum claritati benignu (vt inquit Plinius) animi teftimoniumiscuit:fed etiá naturæ facra: & caufas perqui renti opem maxima tulit:ne tam diligétistudio & honestissimæ difciplinæ sua deef sét e molumenta:ficut cú libros illos quinquaginta de animalibus cóposuit:ğagre cis πολυτάλαντα βιβλιαsunt appellata:quontă octingenta quidem talēta (vt in quit Atheneus)impense in his funt. In quorex maximus aperte demostrauit:nő cé minus pofteritatem cométariis instruere: vniuersiorbis populosate puincias de uincere: Sed hoc totum copiofe.C.Plinius declarat ad Cæs. Vespasiani in húc modú. Alexader iquit magnusca esset inflamatus mira cupidine alaliú naturas noscé di'cõmentationé hanc Ariftoteli delegauit:summo in of sciétia viro:tű aliquot mis lía homínű in totius Afiæ Græciæ tractu parere illi iuffa funt:corú videlicet:quos venatus:aucupia:piscatuse alebant:quibuse viuaria:armenta:piscine: auiaria in cura erant:nequid vsğ gentiű a tanto viro possit ignorari.hos enim omnes pcotan do quinquaginta ferme volumina illa præclara de asalibus codidit.Hæc Plinius de Alexandri studio & affectu erga præceptoré Ariftotelem: quod equidé vel ob eam præcipue causam putaui obferuandú:quoniá in quorúdam comentariis eundem in uenio Alexandrű:mutato aso fuisse cōtra præceptorécis deinde capítali odio fuis se infectatú:quod esse verű & illud admodum infinuat:quoniá Alexádri mors ex ve neno illo Stygiæ aquæ non fine infamia Ariftotelis excogitata creditur.

De præfectis siluarű apud Rom. & de maioribus ac minoribus prouinciis:ac inf bi illud Vergilii expositum. Si canimus filuas; filuæ fint consule dignæ. contra aliorum fententiam

Caput. V.

Vergilii versus notiffimi sut in poemate bucolico:quod infcribitur Pollio.
Non omnes arbusta tuuant; humilesq mirica:

Si canimus filuas:siluæ fint consule digna.

Quo loco nostri interpretes.vt alia multa:paulo indoctius ate ieiunius hocipmex ponunt:dicentes filuas dignas consule, id eft consulari dignitate: vt ad pollionem confulem referri poffit:ide ipsum nullo prorfus authore scribunt. sed enim maior subest eruditio:ac sensus remotior:qui ex ipsis Romanorű legibustate decretis clis citur.Nam cautum fuit apud Romanos:vti conf.quidem ipfi curam colliŭ ate file uarum haberent:vt hac ratione materies nő deeffet:qua videlicet nauigia publica possent a præfectis fabrű confici.ficuti & feruati adhuc in veneta repub, yti præfe ctos habeant:quibus cura hæc filuarsi fit demandata:vt quotannis fata illa & arbo res ex decreto publico excindant:ne materies non copiosa costruendis nauigtis sug geratur Quin & illud in veterű libris notati:quod ipse Ancus martius:qui Numa nepos ex filia fuit:primus apud Romanos filuas ad ysum nauia publicauerit: & Sali narum vectigal instituerit. Fuit ait confuetudo apud Romanos: vt poftea ğivrbe cofules creati effent:prouincias fortirent:quas instructis copiis: & parato exercitu deuincerent:quod ficubi hoc casu aliquo defuiffet:tum minores obibát. Erat.n.aliæ maiores: & cosulares prouinciæ:aliæ rurfus minores:& in quis Conf.haud amplami laudem:ate dignitatem cosequi poffent:veluti cű filuarú & colliű negociű agerent ex quo tranquillus Suetonius de Cæfaris cõsulatu cá Bibulo inquit:coful createst & ob eam caufam:opera optimatibus data est:vt prouinciæ futuris confulibus mis nimi negocii.i.filuæ collese decernerentur:qua maxime iniuria cæsar instructus oma nibus officiis:Cn. Pompeii assectatus est offensum patribus:sed hoc idé ex nostrisett am tureconfultis ediscitur:qui prouincias minores nominant: & filuari curam in illis reponunt:quibus facile conftat:quid ipse poeta Vergilius: iuris ciuilis (vt ait Flaui anus)doctiffimus infinuet:quam fententia & Niger nofter lacetus nõ improbat: vir Ingenio maxime candido:& elegantias veterű probe doctus.

Q2 in solstitiali tempore frondes in quibufdam arboribus conuertantur: & quæ bruma augeri minule sit obferuatú a Stoicis ex lunæ viribus.

Caput. VI.

Eruatum est a veteribus euenire in quibufdam arboribus:vt in solstitiali tem pore frondes cõuertantur:vel in brumali etiam reuirescant.M.autem Varro

in libro ad vxorem Fundaniam discrimina hęcadmiranda appellauit:quibus anni tempus discernatur ex versura foliorú dies solstitialis fuisse appareat: quod in olca:populo alba: & falice accidere teftatur:quæ cum in aliis authoribus relata effent putaui ca fubiicienda:quæ.M.Cicero ex stoicorű obseruationibus recenfet, quo loco de extispiciis & diuinatiõibus agit:probatum eft(inquit) a Stoicis in ipsa bruma mu sculori lecuscula augeri:pulegium atidum florefcere brumali die: Item inflatas ruma pi vesiculas:& femina malorum quæ in his mediis inclusa sunt: in contrarias partes se vertere.iam & neruos in fidibus aliis pulfis resonare alios;ostreis & cochiliis omnibus contingere:vt cum luna pariter crescant:ate decrefcant; arbores etiam hyemali tem pore fimul cum luna consenescunt:& in marinis æstibus accessus: & receffus lune mo tu gubernantur: Plutarchus aut cheroneus in comentario hefiodeo:apud pelufiotas populos rettulit: minime cepas esitari: quoniam inter olera id folum contra lunæ au Eta;ac damna minuendi vires: & augendi contrarias habeat.C.item Plinius &.A.Gel lius fimilia quædam obferuarunt:fed hæc etiam in promifcuis quæstionibus expor fuimus.

De Philemone poeta comico:eiuse mirando interitu;ex Luciani historia & alio rum commentariis.

Caput. VII.

Epida quidem historia est ac scitu digna de Philemone comico:eiuse miran do interitu:ficuti in gręcorum commentariis reperitur. Is enim Philemon in fcribendis fabulis eleganti ingenio & peruenusto habitus eft:quando in sex na ipsa plærise(vt fcribitur)Menandro etiam prælatus eft:fed cum idem Philemon &tate iam edita prouectior esset: eie ficus ad cibum paratæ in confpectu forent: afele lo eas comedente puerum aduocauit:vt afinum abigeret: sed is tardius cum superue niffet:comestas omnes videret:yrbanissime inquit. Et nunc da merum asello: quo au dito cœpit adeo poeta Philemon rifu & cachino diffluere;yt ex co ibidem statim pes rierit: Lucianus autem Samosatheusπερι των μακροβίων: ad hunc modum de Phi lemone φιλήμων inquit οκωμικοσ ομιοσ τω κρατίνω επτα και εγεμμκομτα ετή βιουσ. κατεκειτο μεμ επίκλιμησ κρεμωμ θεασ αμενγοσ Δε ονοντα παρασκευασ μεμα αυτω συκα κατεσθιομτα ωρμισε μεμεισ Γελωτα, καλεσασλετ οικέτην και συμπόλλω και αθρόω Γελω τι είπωμωροσ Δούναι τω ομω ακατου ροφειμ απος πμισεισ υπο του Γελοτοσ απεθαμε.

Hoc idem & in Sudæ collectaneis:& apud veteres multos paffim reperitur. Neg au tem me later:alios quoe nimio risu periisse:quod alibi commodius diximus. De ipso

autem Philemone & in Maximi Valerii exemplis mentio habetur.Etsi poetę nomen temere a quibufdam fit deprauatum.

De mulso apud veteres in sacris:ac Titii verba pofita de hoc: Tum Romuli Pol lionis dictum ad Octauium Augustú:& alia obiter no iniocunda.

Caput. VIII.

EMulso & eius potione permulta in veterum libris scripta sunt: neg apud eos modo qui de generibus potionum diligenter quæfierunt sed apud illos etiam authores:qui sacra deorum & libationes rettulerunt:omnes autem in hoc fere conueniunt:mulsum quidem pro vini genere accipiendű qd esset melle cos mixtum.vnde in sacris Herculis & Cereris mulfum hoc præcipue celebratur: ficuti Vectius prætextatus in cœnis macrobianis oftendit.nam Cereri sacris haud vinum quidé libari fas erat: ex quo focus ille Plautinus perĝlepidus in Aulularía de cereali bus nuptiis.Quin &.xii. Cal. Januarias sacrum hoc Herculi: & Cereri fiebat:quod in Romanis etiam fastis apparet: in hunc videlicet modű:sue pregnáte:panibus & mulso. Hinc erudite ac prudenter excusari video.P. Vergilium:qui scienter dixerit.Cuf tu lacte fauos:& miti dilue baccho.

Haud enim ignorabat: vir vtriufq luris optime consultus: vinum ipsum mitescere: cum mulfum fieri occepiffet.C.autem Titius vir doctus: & qui Romanos luxus acer rima oratione lacerauit: de hoc etiam mulso mentionem fecit:ficuti Furius Albinus ex oratione illius apud Macrobium recenfet. Vix(inquit)præ vino substinent palpe bras: eunt în confilium:ibi hęc oratio:quid mihi negotii est cum iftis nugatoribus:po tius ğ potamus mulfum mixtum vino græco:edimus turdum pinguem:bonumą pi scem:lupum germani. Quibus apparet Scipionum ætate(nam tum is Titius vixit) solitos effe Romanos græcum vinum & mulsum potitare. Sed &.L.Scipio (vt est aus thor Liuius) in bellocotra Samnites:discrimine ipso:quo templa diis immortalibus voueri mos erat:youit loui victori fi legiones hoftiű fudiffet:pauxillum mulfi priusa temetum biberet se facturum:q ipsis diis cordi fuit. Illud aūt mulsi genus pro optimo habitum eft:quod ex vetere vino conftaret:nam & multi(vt inquit Plinius longam senectam mulfi tantű nutritu citra alium cibum tolerauere. Ex quo nobile illud ex emplum de Romulo Pollione:qui supra centum annos vixit. Nam cum forte díuus Augustus illum rogaret:quanam ratione vigorem illum & animi & corporis tam fer liciter custodiret:intus mulso respodit:foris oleo. Appellatur & aqua mulsa apud eun dem Plinium aliose medicos:quæ melle addito diluitur:potus maxime vtilis alfio fis:& his:qui humilis exilise animi funt:quos græci τουσ μικροψυχουσ vocant. Le nit etiam tranfitum spiritus: & contra tufsim valet:aliaqe permulta:ficuti eorum tra dunt comentaria:qui remedia morbis excogitarunt.

Quid apud veteres fit: vrbem Roma fuiffe ad æquilibriű pofiram:& æquilibrt tas vertitura. M. Tullio:quod eft græce ισονομια. Tum no nihil etia de differen tia inter vrbem & Romam:ex doctrina iureconfultorum,

S

Caput. VIIII.

Criptum est a lulio Solino de vrbe Roma:cam fuiffe primo quadratam voca tam:quonia adæquilibriű effet posita: in quo a viris doctioribus quęsitű eft: quid eo loco Solinus intelligat cũ voce duriuscula:fitum ac pofitionemtam Augustæ vrbis ad æquilibriű factam rettulerit:sed em putamus non aliter hoc acci piendi: vt ipfam dicamus Romam ad æqualem regulam: & quafi ισονομικωσ in quadratam speciem constructam:qd & fex. Pompeius ex Verrio teftatur:ratione loci hotium:& cædes; via fibi ad cælum aperuit:quod ipfe quidé Coelius firmian velur implum ac celestum facinus vehementer exagitat. Aenniis & Ciceronem cainre vanitatis & imprudentiæ arguit:cum in hunc modu de se idem Scipio apud Aenniú loquatur. Si fas cedendo coæleftia scandere cuiğ.

Mi soli coeli maxima porta patet.

O quantis in tenebris Aphricane (inquit Firmianus) versatuses:vel potius:0 poe ta:qui per cædes & fanguinem patere in cælum ascensum putaueris, cui vanitati & Cicero affentit: Est vero(inquit) Aphricane:mam & Herculi eadem ista via patuir.

Petronii Arbitri carmen appositum:in quo ciconiam pietaticultricé & gracilipe
dem dixit;tum inibi de alitis eiusdem pietate non indigna relatio.
Caput.XIII.

Egebamus nuper Venetiis ego & Joannes Venetus Petronii Arbitri Saty ricun opus contra declama tores:in quo cu alia multa nos magnopere affe cerunt:tum lllud præcipue carmen:in quo de pauone & ciconia ludens illa babylonico aureo amictum:& ciconiam pietaticultricem gracilipedem: choralistria & exulhyemem appellauit: fed afcribemus eiusdem versus;cop libétius id agendű eft. i vulgaris fere codicib9; no pauca deprauata at interlisa diligés lector cõpiet. Tuo palato(inquit) clausus pauo nascitur. Plumato amictus aureo babylonico. Ciconia etiam grata peregrino hospita Pietaricultrix:gracilipes:choralistria: Auis cxulhyemis:titulus tepidi temporis: Nequitiæ nidum in cacabo facit meo.

Ne desunt apud veteres qui referant: ipfam quidem Ciconiæ imaginem exculpt olim folitam super sceptris Regum:quo corum pietas argiustitia iudicaretur: illud enim vetus αντίτσελaprsi peruulgatum eft.de ingenio: ate pietate ciconia erga parentes qd etiam diuus Ambrofius confirmat: qui Romanorum (inquit) vsualie tem hanc pietatis nomine honestatam.

De legatione gallorum ad regem Alexadrű: ac de illorum cõgrua & opportuna refpõlione:contra ambitiosam regis iusolentiam.

Caput.XIIII.

Vanta celebritate nominis: atq magnitudine imperauit Alexander Phi lippi filius: vniuersa antiquitas memorat: quando nemini par fælicitas : &

animus in obeundis bellicis rebusato superandis periculis contigerit: quo factum eft vt plaręs nationes are populi. muneribus fummis at honoribus:illum decorare atop augustiorem reddere conarentur:sed quæ de Gallorum legatis scripta funt ab authore Strabone; visum mihi est:vt hoc loco adnotarenm.ad hancem prope sententia de Gallis: Alexader(inquit)ille Macedophilippi filius,in ea nobili expedi tione quă contta populú Thracensem suscepit: cum Triballorum præterea gentem Inuafiffet:Gethas ipsos acceffit:corus vrbem in suam potestatem redegit. Itag pau lo mox a Syrmo Triballorum Rege: & aliis permultis munera capiens ad suos reme auit.sed interim ad Alexandrum mittuntur amiticiæ eius confequendæ noie Gallo rum legati:qui eam regionem prope Adriam incolebant:cos vero Alexander proRe gis dignitate cu comiter atquamice accepiffet:in celebri(vtfit)coulujo legatos roga uit.quid illud pcipue foret: qd illi præcæteris extimescerent (Putauit em de seipfo

refponfuros) quaínre Galli (vt hoies funt ingenio fimplici ate barbaro) nil aliud (refponderunt(orex:ğne coælum fupra nos corruat. In quo delusa est insolefcentis re gisambitio,&importuna interrogatio.

Poetæ Vergilii versus appositi de Numa rege: canus in adolefcentia fuerit: & Strabo id ipsum de, L. Tarquinio rege rettulerit.

Caput.XV.

Vergilii versus sunt in libro æneidos. VI.
Quis procul ille autem ramis insiguis oliua
Sacra ferens; nosco crines: incana menta

Regis Romani:primus qui legibus vrbem
Fundabit:curibus paruis: & paupere terra

Missus in imperium. Quo loco de Pompilio Numa intelligendumeft:quonía fic ipe
author Vergilius videtur sensiisse: itaq Honoratus Seruius canum fuiffe Numam
a prima arate afferit;cos nomine dictum a poeta Vergilio incana menta: qdequi
dem non recolo me ving legiffe apud alium quem ex veteribus. Straboaût author
grauiffimus: & in priscis monumenris diligens: Tarquinium refert fuisse a pueritia
canefcétem:vrbes(inquit)xii.códitæ funt a rege Tarquinio:in quo tam egregia Flo
ruit sapientia:vt ab ineute pueritia:canum fuisse referat. Neq aut me latet periphra
sticos posse accipi canos in homine: pro senili prudétia: & in iuuene canitiem prosa
pientia:Sed vtcung fit, minime hoc prætereundum exiftimaui:qd in hac re obferua
tum est a Strabone de rege Tarquinio:cu præfertim Vergilius idé Numæ tribuerit.

11

PETRICRINITI COMMENTARIORVMDE
HONESTA DISCIPLINA

LIBERQVINTVS...

multiplici doctrina præstet lo. Picus Mirandula: & iudicium ab eo egregie factum de hebræis:græcis:ate latinis doctrinis earumą differentia.

Caput.l.

Gimus nuper ego & Laurentianus cum lo. Pico Mirandula:qui vt homo in optimis quibuse disciplinis maxime occupatus: cóplura docte & copiose rettulit: de principiis ac varietate scientiarum: tū de multiplici philofophiæ cognitione & authoribus: apud diuer sos populosate regiones. Sed inter alia multa de hebræis: græcis:

ac Romanis quantum equidem memoria poffum repetere in hunc modum differuit:In hebræorum(inquit) philosophia omnia sunt velut quodá nuie sacra: & in maieftate veritatis abdita:ceu prodigia quædam & arcana mysteria. In Græcorum vero disciplinis;ingenium:acumen & omnigena eruditio apparet:vt nul la vnd gens fuerit:quæ dicendi copia: & ingenii elegantia cum illis poffit conferri. In Romana vero academia ea fere omnia: quæ ad ciuitatem & vitæ mores pertinent grauiter & copiofe funt explicata: ac magnifice dicta. Sic vt grauitas maxime Roma nis & imperii maieftas:græcis ingenium & acumen:hebræis doctrina secretior & qi diuinitas(vt Picus dicebat) afcribi poffit. qd ipsa Mosis volumina: & vaticinia illa prophetarum magnopere probant. Ad hanc igitut sententiam nofter Picus de vete rum disciplinis atq ingeniis differebat. Sedem.M.quoq Cicero de græcis ipsis elegá rer quidem hæc protulit in oratione pro. L, Flacco, Hocego dicam de toto græcoru