gimus, quam rationi manifeftum fit dicere: potus particulas in Stomachum affumptas propter concaufas fæpius nominatas, fermentationis modum excitantes, ftatim alias modificationes fecundum particulas fuas fubire, ac proinde non tam tardè in limitibus confiftere fuis; fed illico modò his modò aliis præeffe functionibus, non quidem in fua particulari materia, fed cum plurimis aliis in via fibi occurrentibus particulis.

Quocircà hic cum totum perambulare Microcofmum dicitur potus, quidni prò varia fui conditione, materiâ, fc: mixtione & motu particularum variè particulas, quas in via offendit, afficeret; ac proindè quidni ex harum & illarum mutuo concurfu tertium quid, idque infolitum exfurgeret? Præfertim cum agens operari fecundum fubje&tum patientis præfupponatur.

Eædem autem particulæ potus jam Subtiliores & crebrius admiffæ incendium quoddam excitant in compofito, quippè quæ magis commota nimium partium ac particellarum configurationes afficiunt; ut etiam hæ & illæ aliter modificari neceffum habeant, hoc eft jacturam haud infignem facere, ficuti ex hiftoriis cuivis Medico notiffimum, ac fatis apertum, ut non liceat amplius de earum particularum per potum admiffarum actione dubitare, quin illæ exiftant caufæ ; quare rectè Di&ator voluit: homines plus potu quàm cibis refici.

Hinc fanguini & cateris partibus organicis neceffitates exfurgunt, quibus, ejus ope indigeant, ac infeftentur. Hujus non minima pars perpetuitati fermenti Stomachi tribuitur. Idem praterlabens vifcofus pituita moles exiftit. Qua fi debellari ab aliis non poffit, horribilem plurimorum affectuum omnigeno dolore afficientium proventum fcias. Namque nihil cafu aut fortuito fieri anteà docuinus, nec etiam aliud quid extrà activitatis fuæ fphæram agere perhibuimus: quia omnibus rebus quandam necessitatem incumbere jam dudum palam fecimus; ut non neceffe fit fingere quædam extra ordinem rebus præfcriptum peragi; cum omnia etiam quantumvis minima æque fuum habeant in Univerfo certum refpectum & agendi & patiendi vulgò dictam virtutem aut potentiam, quam maxima.

Aguntigitur & patiuntur omnia, & ipfe potus jam jam ingeftus, & dupluci fruitur hâc datâ defcriptione: quia idem cum fuarum partium vel particularum confideretur exiftere particeps, non omninò dici debet omni privatus actione & paffione; dummodò & corporis modum quendam repræfentare advertamus, & hâc ratione extenfum quid effe intelliga

Mmm 2

mus,

mus, & poris præditum, ac proinde materiâ fubtili quâdam pollere certò

conftituamus.

Quæ cum ità fint, ut potus particulæ & agere & pati à nobis intellectu tanquam in abstracto præfupponantur; ideoque Materia Subtilis fimul & particularum modificationes, cum Ventriculi, vicinarumque partium, Sanguinis & humorum materiâ Subtili & particularum & particellarum mutuis modificationibus conferre oportet, ut hoc pactò ex omnium occurfu vera dignofcatur, diftinguaturque congeries ac concatenatio neceffitate quâdam exiftens, menti humanæ cognofcibilis.

Cognofcitur verò potus neceffitas ex ipfius Fermenti modificatione, quatenus illud variatur fecundum varium iftius vel hujus potus acceffum vel receffum. Namque non femel obfervavimus aut famem abolitam, aut folito majorem, prout amaras particulas, acidas, aut falfas, aut terreftriores, vifcofiores & fimiles congefferit, & in gremium ipfius depofuerit ventriculi, aut dilutius, aut magis fpiffum reddiderit, vel plane & plenè tutubulis, vel rugis ventriculi aliò propulerit.

Quare paffim obfervamus compotatores aliud nunc atque aliud fibi peculiare in Stomacho retinere fermentum, & certis tantum cibis vel alimentis deditos, eaque appetere, & ut plurimum paulò post aversari eadem; tum quod depravata fermenti modificatio etiam non diu permaneat, cum ventriculi fibræ ac mufculi longe aliam partium configurationem affumferint, & materia fubtilis earum poros perfluens contrarietur materiæ fubtili alimentorum particulas perfluenti; ficut concatenationis leges, vel concordiæ, aut mutui commercii refpectus fieri nequeant; fed potius nausea, aut vomitus intendatur; utpote in horum & illius cafus novimus ebriofos admodum effe proclives.

1

C

CAP.

CA P. X L I.

Si autem crapula vini alicujus generofioris non intermiffa fuerit, quàm luctuofa edit fymptomata! bilis accenfa, & æftuans prædominatur; quæ cum concepta quafi ferocitate exultat impreffam ariditatem fiticulofam gulæ, aut alvum in varios concitatam fluxus, incuffum lumbis, ac univerfo ardorem conciliat.

Ec mirum alicui hoc videbitur, dummodo animum advertat in fuperius dicta. Namque nonne & fulphureas, tartareas, falinas & acidas, aliafque particulas & vini & cerevifiæ primas, quibus operantur, tenere partes confeffi fuimus? Et cum jam quamplurimæ particule Sulphureæ neceffum habeant fanguinis particulis permifceri, & unum aliquod componere tertium; tunc profectò, ut oleum igniadditum, vel fuperfufum, in maximam rediguntur fecundum particularum fuarum conftitutiones agitationem, quâ reverâ non poteft concipi major.

Atqui cæptà jam hunc in modum vitæ choreâ, nihil magis perfpicuum eft concipere; quàm particulas illas, quæ alioquin in propriis fuis receptaculis commorari neceffum habebant, & certis tantummodò temporum intervallis quâdam cum portione ad alia receptacula propelli, ex receptaculis fuis, tanquam ergaftulis, utpote efferis illis humoribus deftinatis, majori copiâ in fanguinem, vel alias partes Oeconomi detrudi: quæ cum ità fint; quid aliud, obfecrò, quam clandeftinas pugnas cunctaque Oeconomo hoftilia confpiciemus Symptomata, utpote bonæ fanguinis mixtioni ac motui adverfantia.

Namque bilis materia hoc pactò ex folliculo fuo majori quantitate ac qualitate, mixtione & motu, in Sanguinis maflam propulfa, dira illa phanomena producit; cum & à particulis fulphureis excitata, & quafi incenfa non debeat non propter vehementiffimam ac acerbiffimam inter fefe pugnam, utpote ex oleaginofis particulis incendium jam paffis ortam, quam exercent, hominem de medio tollere, vel illum miris exponere miferiis.

Quare quamprimum bilis accenfa & æftuans prædominatur cæteris aliis fanguinis particulis tum fanguinis effervefcentiæ, vel fermentationes in

Mmm 3

ftituun

ftituuntur rapidiffimæ, ac circularis ejus motus vehementior veluti torrentis Euripi eft, & ad mortem fic vita fluit velut ad mare flumen: cum tali modo vivere revera, eft rei noftræ extenfæ deftructionem, nifi ei medelæ fuccurrant, meditari atque moliri: ubi vita in placida partium, particellarum, ac particularum unione confiftit, & mortis cafus in vehementiffimo, rapidiffimo, ac turbulentiffimo peragitur gradu.

Qua de caufa plurimum humidi radicalis, vulgo vocati, vel potius aques illæ particulæ, acidæ & fimiles cum foras eliminentur, & Oeconomus infolito modo afficiatur, videlicet non deponantur particulæ Lymphaticæ in oris cavitates, ac gulæ & Oefophagi mufculi non fatis etiam iis irrorentur; hinc ex impreffâ illâ partibus ac particellis notâ ariditate, quæ officiis fiti deftinatis præfunt, mens dolore afficitur, quem fitim immoderatam nominare licet.

Quocircà cum hic cafus ebriofis familiaris effe foleat, & plerumque aliis etiam fobriis accidat, ejus ulteriorem doctrinam ac Curationem tradere in animo habeo.

Quod verò biliofi humores fitis caufæ fint, ex eorum etiam proprii muneris offenfione cuilibet patere poterit.

Non igitur tractare intendimus potionis appetentiam, cum ejus totidem quoque fiunt Symptomata, quot accidunt circà cibi appetentiam. Namque quandoque omninò abolitum eft potus defiderium, quandoque verò diminutum; fic ut exceffu & defectu laborare quis teneatur prò materiæ Sic defiderantur pro peccantis, fcilicet fanguinis varia mixtione & motu. dominantis vitiofi fucci ratione, ventris tunicis-redundantis, alieni potus quandoque perinde utique ac cibi.

Atqui aliquandò immodica fitis iis, qui vitiofa victus ratione ufi funt, fupervenit; præfertim dulcioribus cibis vefci confuetis obtingit hoc malum crebrius. Dulcia quippe alimenta, cum copiam falium fibi habeant permixtam, calore pollent fervidiori. Quod autem dulcia multo fale abundent à pofteriori quis dignofcet; dummodo iifdem vefci folitos, uti infantes & alios, dentes habere excavatos comperies.

Cum autem acribus illis humoribus quis corripiatur, illico caloris copiam fentiet, & præter immodicam fitim excedentem, in ventriculo caliditatem quandam prædominari cognofcet, adeoque os ventriculi in hac affectione oblæfum ex ipfa vomitione, vel naufea concipiet, quafi ab alicujus Medicamenti affumptione, quod calidum, acre ac mordax, hoc ipfi contigiffet.

Et

Et præterea non abfque ratione decretum eft recitatis locis: ingentem fitim aut ob humoris inopiam, aut ob caloris copiam excitari. Nec admodum difficile eft caufas diftinguere. Nam fi ob humoris inopiam excitetur ; - tum ex ipfa infirmi loquela fatis manifefta eft experientia, tum & ex iis, quæ præcefferunt, haud difficulter quis advertet.

Etenim in his præfertim frebricitantibus, & calentibus omnibus, æftate gravi æftu laborantibus, exempla noftri cafus plufquam fatis cuivis innotefcunt.

Quod fi autem biliofa illa materia non in fanguinem fed per ductum fuum cholodochum in inteftina catervatim præcipitetur; tum fane tanquam oborta crifi eaque Oeconomo propitia, cætera ex voto fuccedunt Symptomata: atque hanc rationem effe fcimus, quare ebriofi non fæpius gravioribus corripiantur morbis; cum alvum habeant lubricam ; fed quamprimum conftipentur: ecce tum febres illæ ardentiores, fitis immoderata, vel earum caufæ præ foribus adfunt.

Et quia etiam in priori cafu citato fermentationes fanguinis folito majores funt, & idem crebrius cor fubire debet, nec non vafa fanguifera diftenduntur infolito modo; hinc nec mirabitur quifpiam patientem ardorem in lumborum regione fentire, tum quod vafa fanguifera ibidem loci fint majora; cum etiam, quod craffior fanguinis portio majori copia deorfum propulfa, non tam ocyus fanguifera tranfire aut perfluere poffit vafa; ac proinde obftru&tionem quandam, vel ejus modum producens non debet non lumbis ac univerfo ardorem conciliare; cum id ipfum quod majoribus evenit yalis, idem minoribus accidere intelligamus.

Namque cum motus fanguinis & partium fibimet fit continuus, & contiguus; facile dignofcere poffumus, quopacto humores circulantes, fingulis arteriarum pulfibus in partes delati fua perficiant negotia: quod fun&tiones cum animales tum vitales poffint dici tali atque tali fefe habere modo.

Quicquid itaque de cafus vel affectus noftri caufa fit; ftatim conjicere licet ejus curam habendam effe, ne majora infequantur incommoda.

T pro ejus curatione non femper refrigerantibus, aut humectantibus utendum eft; fed caufâ accuratè cognitâ atque diftin&tâ tum demum congrua adhibenda curatio eft.

Quo