In hocce Lexico Latinae fcripturae compendia, quae hodie abbreuiaturas vocamus, dilucide & perfpicue explicata funt; quae duplicis generis effe constat, cum Veteres alia fcribendi ratione în libris & Codicibus manufcriptis, alia in diplomatibus chartisque vfi fint: pleraque autem verba & fyllabas ita miris obfcurisque figuris nec non fignis exprefferunt, vt fubinde vel exercitatiffimo moleftiam adferant, crucemnque figant. Huc refer omnes illas variantes lectiones, quarum mole hodie premimur, & in quibus interpretandis eruditi in tot contrarias diftrahuntur fententias. Ne vero per futura faecula eiusmodi lites traherentur, eruditiffimus dominus Auctor de vtriusque fcripturae abbreuiaturis enodandis quam maxime folicitus fuit, tantumque abeft, vt quis tam exactam adhuc omnibusque numeris abfolutam harum figlarum enarrationem in dias luminis auras mife rit, vt ne alüs quidem occasio fuppeditata fuisle videatur, tot ávréɣpapa chartas que que veteres, quas hicce labor innumeras fere efflagitat, manibus verfandi. Nemo hinc eft aequus rerum aeftimator, qui infignem vfum exinde in litteratorum rempublicam redundantem non facile perfpiciat. Ita enim antiquos libros & authenticas Tabulas, quas vix e millibus vnus fenfu affequitur, facile, nifi mens omnino laeua fuerit, intelligere, ac latentes in iisdem thefauros in vfus noftros vertere poterimus. Quam multos quantiuis pretii Codices & Documenta in archiuis Principum, illustrium Perfonarum tabulariis, Monafteriorum bibliothecis, nec non Priuatorum fcriniis atque ciftis caliginofa nox premit: quae, quod iftorum vfus, foliorum Sibyllinorum & hieroglyphicorum inftar, haut pateat, pulueri blattisque relinquuntur. Via autem fic emunita, exemplisque commonftrata, Monachi & alii horum talium xnλíwv possessores, iique, quibuscum eadem ad infpiciendum communicantur, bona faeculi noffe & cognitis, quaeftu longe vberrimo, vti discent. Ad claufa & faftidita penetralia iam clauem porrigit praefens Lexicon diplomaticum, quod, tanquam Phidiae aliquod fignum, omnium procul dubio eruditorum admirationem merebit, quodque vel eorum, qui fatis perfunctorie hanc eruditionis partem callent, oculos animosque in fe conuertet. Contentae in hocce Opere abbreuiaturae prioris Claffis, de qua fupra di&um eft, defumtae funt tum ex veris ac genuinis autographis Imperatorum, Regum diplomatibus, Papalibus bullis, proceffibus Rotae Romanae, Refponfisque iuridicis: tum ex Epifcoporum, Principum, Comitum, Monafteriorumque chartis, quales in omnibus Europae regnis fieri confueuerunt. Secundae Claffis abbreuiaturae hauftae funt ex Codicibus tam membra naceis quam chartaceis, & quidem ex theologicis, iuridicis, medicis, philofophicis & aftronomicis Codicibus, Liturgiis, Miffalibus, Calendariis, librisque rationum easque omnes diligentiffimi Auctoris manus ad primigenia exempla improbo labore defcripfit, atque earundem veram vim & fignificationem edocuit. Quod ad tempus attinet, quo quaeuis abbreuiatura in vfu fuit, vtriusque generis exempla, puta Diplomatum & codicum, ex faeculo VIII. vsque ad XVI. collecta funt; licet ad hocce tantum abbreuiaturae in Notariorum inftru mentis obuenientes pertineant, peruulgatis iam reliquis fcribendi modis, qui paffim in huius faeculi Codicibus MSS. obferuantur. , Vt vero protinus in propatulo effet, cuinam tempori hoc vel illud fcripturae compendium proprium fit, ad primae claffis abbreuiaturas ipfe annus quo documentum prodiit, adfcriptus eft: in abbreuiaturis vero fecundae Claffis, fiue Codd. MSS. duntaxat faeculum, in quo Codex fcriptus eft, (quando fcilicet hoc iam vel ipfe Codex, vel Scriptor eiusdem monuit, vel a lia manus antiqua indicauit,) exfignatum eft: adiectis tamen litteris i. m. f. fignificantibus initium, medium ac finem. Et licet in quam plurimis Codicibus ipfe Scriba annum cum die, quo vltima manus operi data est, in fine subnotauit, attamen (vt liquido conftaret, quae abbreuiaturae ex diplomatibus & chartis,quaeque ex Codd. MSS. hauftae fint,) annus haud adiectus, fed faeculum duntaxat, adpofitis litteris ¿.m. vel f. laudatum eft.Sin vero neque ab ipfius codicis exaratore, neque alia veteri manu, aetas fcriptionis patefacta est, ope artis criticae eruendum fuit, ad quodnam faeculum haec vel illa fcribendi μ pertineret. Acuum hocce pacto exploratum abbreuiaturis (fed fine litteris i. m.f.) fubiunxit ὁ πάνυ WALTHER VS. Dispositio ipfius operis ita ordinata eft, vt quaeuis linea in quauis tabulae columna quaternas res fiftat. I. Figuram abbreuiationis ad fidem archetypi accuratiffime delineatam. II. Litteras in ipfa figura latentes perfpicue expressas. III. Integram vocem, quam figura refert, omnibus litteris exaratam, vt vera figurae fignificatio in aprico fit. Et IV. Tempus, quod eiusmodi aenigmata fibi fpeciatim fepofuit. Quaeret fortean eruditus Lector, num omnia ita certa fint, vt nullum dubium fuperfit, collectas figuras id ipfum innuere, quod clariffimus Auctor tradidit, earundemque explanationem a Scriptoris antiqui mente haud alienam esse? Scias ergo, caute Lector, vigilantiffimum Auctorem hanc fibi perpetuàm legem dixifle, ne prius de figura quadam, aut eiusdem abbreuiatura certi quid pronunciaret, nifi eandem plus vice fimplici in eodem diplomate vel Codice inuenerit, ipfique ex verborum cohaerentia & aliunde conftiterit, non alium, praeter quem adpofuit, figurae fenfum effe. Ex quo fimul adparet, hoc Lexicon neutiquam purum putum mechanicum opus effe, quod fola figurarum & vocabulorum delineatione conftet; fed potius pro frugifero & quam maxime fructuoso promptuario, cuius pars nulla inculta mansit ac deferta, cenfendum esse. Quanto autem dispectu, ad verum & genuinum fenfum cuiusuis figurae indagandum, opus fuerit, quam ferrea diligentia, folicitoque #góów naj onlow, penes aequum Judicem arbitrium efto. Quicunque ergo de vera expofitarum figurarum fignificatione dubitabunt, confulant, fi commodum eft, diplomata Codicesque MSS. a Seculo VIII. vsque ad XVI. rigidiffima ad illos cenfura aenigmatum enodationes examinent, habituri deinde profecto, cur litteratiffimo WALTHERO non tantum vt magni operis patratori, fed etiam vt defperati laboris victori ex animo gratulentur. Haud fimus ferendi, fi fuperbe iactemus, omnes quotquot funt, quotque fuerunt abbreuiaturarum fpecies, nulla praetermiffa, in hocce Lexico occurrere; id tamen ex certa fcientia profitemur, laudatiffimum huius Lexici Auctorem, licet iam opus ad vmbilicum perductum effet, per multos adhuc annos innumera diplomata omnisque generis Codd. MSS. diurna nocturnaque manu eo confilio verfauifle, vt fpicilegia poft meffem inftitueret; vix tamen in vnam alteramue figuram, vel scripturae compendium incidiffe, quod collectioni ampliffimae nondum fuisset infertum. Fidem nobis habebunt, qui nouerunt, Auctorem vltra viginti annos perpetuam rei diplomaticae operam nauaffe, nullamque occafionem abbreuiaturas colligendi & interpretandi e manibus amififfe. Ne tamen opus nitidiffimum plus iufto grandius fieret, aliquot chiliades abbreuiationum faciliorum, qúas nemo non intelligit, prouida WALTHERI diligentia miffas fecit. Seriem abbreuiaturarum ordine alphabetico difpofitarum excipiunt figna, quae non inflexis litteris, fed longe aliis figuris expreffa funt, innuentibus tamen fyllabas & integra veterum librorum & diplomatum vocabula, e. g. particulas con,com, contra, effe, eft, &, etcetera, etiam &c. Deinde characteres numerorum exhibentur & notae fiue figna Kalendariorum, interpunctionum, commatum, punctorum, notarum, paragraphorum, afterifcorum, citationum marginalium, ponderum & menfurarum, cum locupletiffimo in haecce commentario. Accedit infuper huic Lexico res iucundiffimi argumenti, nimirum Notae Muficae, quibus antiqua faciendorum & canendorum modorum ratio commonstratur, ceu eadem a faeculo XI. in Ecclefiis obtinuit & primitus fine lineis, |