Miraberis,quum audies me hortari te vt tofam tuam. menfam huius ipfius Plinÿ epistolis relinquas. Quid hoc rei eft? dices ?excreuitne in tantam molem illud epistolarum volumen, ut nonnifi tanto capi spatio poßit? Eft ne tam plures in tomos diuifum,ita vt illi totam vacare menfam meam oporteat? Ego nihil tale contigiße refpondebo:fed huius libri lectionem, quum antea effet iucundißima, faltam effe iucundiorem: quòd non pauca fpina fublata fint, quæ aliquam rofarum partem carpere lectorem prohibebant. At tu ad hac, Sed vni harum epistolarum exemplari cur tantum vis loci relinqui? Ego verò non vni me exem-. plari, fed plurimis, fuam velle relinqui vel potius praparari fedem,respondebo: vt in quamcunque me-fa tue partem vel oculos vel manus vertas alia quam Pliniana feripta nec videre poßis nec contingere. Non acquiefces, fat fcio, verum hoc mihi oppones, tantum eorundem librorum numerum non dele&ationem effe aucturum,fed eam in tadium & fafti dium effe verfurum. At ego remedium aduerfus hoc malum,vel potius artem qua huic occurratur malo, indicabo. Dicam enim, compacturarum (vt vulgari. vtar vocabulo ) varietate distingui illa debere exemplaria: ita quidem vt etiam peculiarem fibi colorem tegmen cuiufque habeat. Simul verò unumquodque fuum ac fibi proprium habere vfum velim:ac quum varia fint epistola, id eft,varia epiBolarum argumenta, in hoc quidem exemplari eas demum vel auro vel minio tibi fignari qua ( exempli gratia) monitoria, feu hortatoria vel hortatiua, aut (fi mauis me ita loqui) que monitrices feu horPatrices erunt:at in illo,eas tantùm quæ petitoria fev petitrices erunt. In alio,eas folas qua commendatoria aut commendatrices. (Nifi malis, ab vno eodemque exemplari vtrunque genus peti, quum quicun que aliquem alicui commendat, quidpiam ab eo petat.) In alio, eas demum qua vel excufatoria vel gratulatoria,vel confolatoria vocari poterunt. In alio denique,non alias quàm qua aliud arguméntum habebunt. Omnia enim earum enumerare genera nimis longum effet. Sed hoc quoque confilium addam ( quò emnia varietate aliqua distinguantur) vt vnumquodque genus certam quandam & fibi dicatam letionis horam habeat. Quid hoc verò tandem erit?ex Uno libro multos efficere, atque ita menfam tuam in multis vnum,in vno multos tibi exhibere? Si autem, quanto temporis fpatio ita te vni Plinio & tuam menfam & operam dare velim, me rogabis, refpone debo (fi & hic me in confilium adhibere velis) ne tantum fit illud ut in gratiam cum aliis libris tibi valde familiaribus,quos à tua menfa remoueris redire non que as:aut certè, haud facilè que as. Fateor enim poffe alioqui contingere vt irretitus tam variis Pliniana fcriptionis illecebris,eorum obliuifcaris. In quocunque enim epistolarum genere verfantem illum adibis,mirum tibi in modum placebit, & ita quidem vt eum vix è manibus poßis deponere. Nam fi in monitricem feu hortatricem epistolam incideris, ea decies repetita placebit, quòd non minus fuadentem quam perfuadentem ea qua fcribit, audire tibi illum videberis. At fi manui tua occurrerit illud exemplar quod petitorias, vel id quod commendatorias, auro miniove (iuxta id quod dedi antè confilium) fignatas habebit:(nifi fortè,vt modè dixi,ex vno codémque fumi exemplari vtrafque malis fummam tibi H admirationem mouebit eius in petendo ar quod tantum eft vt vel ab inuito quiduis extorquere valeat.Nec minorem excitabit admirationem ars illa quam fuis commendationibus adhibet. Excufat se? purgat fe? videris tibi,eum qui accufauit, iam audire fe vicißim excufantem ac purgantem, & mode non de accufatione fwa, etiamfi iufta fuerit, erubef centem. Quid de illis epistolis dicam in quibus alicui gratias agit? ita certè id facit vt non modo gratias agere,verum gratiam referre videri poßit. Quinetiam vbi aliquid lamentabile commemorat, optimè praceptum Horatianum obferuat. - fi vis me flere,dolendum eft - Primùm ipfi tibi: tunc tua me infortunia tan gent. Santum enim pra fe fert dolorem vt fibi lamentanti, lectorem, cui barbarum pectus non fit, collamentari cogat. Quis autem,vbitam lepidè, tam festiuiter ioeatur,non rideat vicißim cum ridente?Siue porro iocofa,fiue feria,aut etiam tristia,narrat, hoc ita facit vt nemo breuem,nec obfcuram tamen, fed dilucidem perspicuámque effe narrationem, fit negaturus: adeo ut y etiam qui fcripturi funt hiftoriam, petere inde exemplum poßint. Ac quandoquidem hunc in fermone incidi, addam &iftud, aliquot eum in locis, eius qui hiftoria monumentis alicuius falta vel dicta mandaturus eft, iudiium formare. Quos inter locos præcipui funt (quanium quidem poffum meminisse ) vnus quem indicabo. Illum habet epiftola xv1.libri 111 vbi fe adnotaffe ait (immo ab eo dicitur, adnotaffe videor)falta ditáque viroram fœminarúmque illuftrium, alia clario ra,alia maiora.Perinde ac fi diceret,alia maiora,fed minus tamen clara esse. Nec verò in huius loci mentione omittam quandam que maximi momenti eft emendationem:cuius acceßione ficut & aliarum multarum,probari ifta pofterior editio poteft.Sed vt quarendus tibi locus ille non fit, antequam ferre de eo iudicium paßis, cum tibi totum afferam. AEgrotabat Cecinna Pætus, maritus eius(intellige Arria)grotabat & filius: vterque mortiferè, vt videbatur. Filius deceffit, eximia pulchritudine, pari verecundia: & parentibus non minus ob alia charus quàm quòd filius erat. Huic illa ita funus parauit, ita duxit exequias, vt ignoraret maritus. quin immo quoties cubiculum eius intraret,viuere filium, atque etiam commodiorem effe fimula bat. Ac perfæpe interroganti quid ageret puer, refpondebat, Bene quieuit, Libenter cibum fumpfit. Deinde quum diu cohibitæ lacrymæ vincerent prorumperéntque,egrediebatur: tunc fe dolori dabat. Satiata, ficcis oculis, compofito vultu ridebat,tanquam orbitatem foris reliquiffet.Confidera, obfecro, diligenter annon hac in narratione, &quidem in eius fine, aliquid legas quod parum verifimile videri queat. Sub vltima periodo (ne te in relegendo fape toto loco frustra immorari cogam) latet quodcunque illud malum eft quod in hac posteriori editione fanatum fuiffe aio. Scio te, illustrißime princeps, tantum iam nunc iudicio valere, vt fi periodum illam accuratè & omni alia cogitatione amota libeat perpendere, tale aliquid quale dixi, fis de prehenfurus. Quamobrem rogo vt, antequam ex iis que fequuntur,caftigationem illam discas,tuum iudicium experiaris & ftrenuè exerceas : perinde acfi nullum tibi aliunde fubfidium effet. Alioqui, jo m ·lestum tibi eft, fufpenfum tamdiu teneri, iam nunc verba illa mihi confidera, compofito vultu ridebat, tanquam orbitatem foris réliquiffet. Quin dici poßit quifpiam aut quapiam compofito vultu ridere, non inficior ( eo fere modo, quo dictum à Ti bullo eft, Non bene mendaci rifus componitur ore) fed tecum perpende quàm hoc fit parum rationi confentaneum,& vero parum fimile, fœminam (nifi ·que omnino fit asopges) non multo poft fily fui exequias, non folùm ita componere vultum,vt internum luctum mærorémque dißimulet, fed etiam ita vt rideat. Ei certè quæ fuæ orbitatis tam citò tam fiat immemor,vt etiam rifus loco lacrymarum erumpat,peEtus non tantum durum, fed planè faxeum aut ferreum effe dicamus neceffe eft. Quin igitur mihi de tollenda voce illa ridebat iam affentiaris, minimè dubito:fed de eo labores, quænam aptè in locum illius poßit fubstitui. At in falfa tamen illa scriptura veram habes,feruatis nimirum iifdem literis, tantúmque fede duarum permutata. Nam fi ex ridebat feceris redibat, feripturam habes aduerfus quam non folùm tale nihil quale in alteram afferatur,fed eiuf modi vt ne vlla quidem fufpicio in eam cadat. Multas autem emendationes, non minoris quàm hanc ponderis & momenti ab ifta editione exhiberi experientur ftatim omnes à quibus cum præcedente conferetur. Verùm ne longius quàm par eft meum fit parere gon, fed ad ergon (id eft, fermonem mihi propofitum) reuertar, illis fubiungit Plinius, Præcla rum quidem illud eiufdem, ferrum ftringere, perfodere peaus, extrahere pugionem, por |