Hic & fcriptor erit velox, cui littera verbum eft,
Quique notis linguam fuperet, curfimque loquentis
Excipiat longas nova per compendia voces.
nec non Martialis «)

Currant verba licet, manus eft velocior illis:

Nondum lingua fuum dextra peregit opus.

Plenius & elegantius hanc ftupendam artem describit Aufonius @) ideoque ejus verba, etfi compluscula, hic adfcribere non tædet:

F

Puer notarum præpetum,
Sollers minifter advola.
Bipatens pugillar expedi,
Cui multa fandi copia,
Punctis peracta fingulis,
Vt una vox abfolvitur.
Evolvo libros uberes,
Inftarque denfa grandinis

Torrente lingua perftrepo.

Tibi nec aures ambigunt,

Nec occupatur pagina.

Et mota parce dextera

Volat per aquor cereum.
Quum maxime nunc proloquor
Circumloquentis ambitu,

Lu fenfa noftri pectoris

Vt dicta jam ceris tenes.
Sentire tam velox mihi
Vellem dediffet mens mea,
Quam prapetis dextra fuga
Tu me loquentem prævenis.
Quis, quæfo, quis me prodidit?
Quis ifta jam dixit tibi,
Que cogitabam dicere?
Que furta corde in intimo

Epigrammatum Libro XIV, 208.

B) Epigrammat. CXLVI. Cum notis Jacobi Tollii, Amftelodami 1671. daus Mifcellaneorum libro IV, cap. 9. in Iani Gruteri Thefauro Critico, Francof. 1604.

Exer

Conf. Joannes Bro

Tomo II. pag. 514.

:

Deusque donum tradidit:

Qua loquerer, ut fcires prius:
Idemque velles, quod volo.

Præterea ex Modeftino Jureconfulto a) difcimus, notis olim excipi folita acta, quæ apud Præfides magiftratusque habebantur; ita enim ait: Eos qui notis fcribunt acta Præfidum, Reipublicæ caufa non abeffe certum eft. Talesque haud vilis conditionis, fed fummis aliquando et ampliffimis honoribus ornatos fuiffe, patet ex Infcriptione Romana apud Gruterum ®)

POSTVMIANVS. V. CL. FILIVS
MAGNIFICI, VIRI. MARINIANI
PRAEFECTI. PRAETORIO

Quis ordo rerum tam novus,
Veniat in aures ut tuas,
Quod lingua nondum abfolverit?
Doctrina non hac præftitit :
Nec ulla tam velox manus
Celeripedis compendii.
Natura munus hoc tibi,

PROMERVIT.

Licet vero ars illa per litterarum compendia fcribendi, tum ab inventione, tum ab infigni utilitate, quam maxime commendanda ac prædicanda fit, peperit tamen pofteritati innumeras fere difficultates, quod veteres pleraque verba & fyllabas ita miris ductuum mæandris atque finuofis inflexionibus exprimebant, ut non Accurfius folum vifis hifce ingemifceret:

a) in l. 33. §. I. ff. ex quib. cauf. major.

B) Corp. Infcript. Tomo I. pag. 464. n. 8. Conf. jam laudata Efchenbachii Differt. de fcribis, fub f. nec non Ludovici Antonii Muratorii Differtatio De Notariis, quæ exftat. Antiquit. Italicarum medii avi Tomo I. pag. 659. feq. edit. Mediolan. A. 1738.

b 2

bae Graca funt, qua nec legi nec intelligi possunt; fed et exercitatiffimi plus
femel conquefti fint, fibi in his legendis magnam molestiam adferri, cru-
cemque figi.
Huc refer omnes illas Variantes lectiones, quarum mole
hodie non tam premimur, quam fere opprimimur, & in quibus interpre-
tandis eruditi in tot contrarias diftrahuntur fententias, fæpiusque pro ve-
ris & unicis lectionibus portenta opinionum fuppeditant; ceu egregie o-
ftendit Reverendiffimus Præful Gottwicenfis, «) cujus verba digna funt,
quæ referantur: Enata, inquit, exinde apud nos lectiones, quas appellant, va-
riantes, nullo habito delectu cumulata, fed cæco impetu chartis illinita, queis
hodie nonnunquam gravatos, non ornatos, diftortos & obfcuratos, non elucida-
tos Codices habemus: quod enim affirmat unus, negat alter, recentioris quando-
que, aliquando plane nullius Codicis vetusti auctoritate suffultus, ut in Codice
fimili, loco Corporis decori & venusti, nil nifi mifere confarcinati centones fæpius
compareant, &fic ars critica veritatis & claritatis Mater, nil nifi errores,
Sphalmata, & poftremum fcepticismos pariat. Omnium horum malorum
culpam fuftinent obfcura illa veteris fcripturæ compendia, iisque jam anti-
quitus multos & in errores & maximam fraudem nonnunquam inductos
fuiffe, haud obfcurum eft ex Ciceronis epiftola ad Atticum: 6) Et quod,
ait, ad te de decem legatis fcripfi, parum intellexti: credo, quia dià oчpeíwv fcrip-
feram. Adde varias Iuftiniani Imp. conftitutiones, quæ illas, ceu ibi vo-
cantur, figlorum captiones & compendiofa ægnimata ex legum Codici-
bus profcribunt atque ejiciunt. Vid. Conftit. de concept. Digeft. ad Tri-
bonianum, §. 13. Conftit. ad Anteceff. §. 8. & Conftit. ad Senatum & omnes
populos, §. 22. ubi notanter fancitum eft: pœnam falfitatis conftituimus &.
adverfus cos, qui in pofterum leges noftras per figlorum obfcuritates aufi fue-
rint confcribere. Fallor, aut huic prohibitioni cauffam dedit calliditas
eorum, qui parum utebantur Siglis notisque ufitatis & folennibus, fed
notis plane ignotis, recensque in horum cerebello natis, qui vel errore,
(quod quæ fcriberent non magis callebant, quam doctæ aviculæ cantum
fuum) vel dolo atque malitia, ex quolibet quidlibet eruere & ita turpe
lucrum facere cupiebant. Huc refer illam Quinctiliani ) querelam:
nam cetera (actiones fcilicet forenses) que fub nomine meo feruntur, ne-
gligentia excipientium in quaftum notariorum corrupta, minimam partem mei

ba

a) in fupra laudato Chronico, Tomo I, libro I. p. 6.

B) Epift. libro XIII, 32. p. 468. edit. Io. Georgii Grævii, Amft. 1684.

y) Inftit. Orator. libro VII. cap. II. pag. 326. edit Celeb. I. M. Gefneri, Gottinga 1738

babent.

Culpat hic, ceu recte observat Justus Lipfius, «) non de facultate, fed de intentione, & quod tantum in quæstum, non fidem, excepiffent. Sed verum cave credas, illis legum & feveritatis fecuribus filvas Abbreviationum cæfas, pofterioresque haud aufos fuifle, quid adverfus edictum Sacratiffimi Principis facere, ut potius prolixe in hoc publicaque commoda peccaverint, ac notas fæpiuscule, in quibus nihil erat legitimum, nihil uspiam folemne, finxerint, maximo Jurisprudentiæ & aliarum fcientiarum damno; ficuti venufte demonstrat præfidium quondam & dulce Themidos Batavæ decus Cornelius van Bynkershæk, B) nec non Vir Clariffimus Hermannus Noordkerk, y) Fieri etiam potuit, ut Pfalmorum libri, aliique notis Tironianis exarati, d) quibus ante & poft Juftinianum ufi funt Chriftiani, multis erroribus fequiori ævo anfam dederint; præfertim cum exemplaria hujusmodi notis confcripta in ofcitantium librariorum manus inciderint.

Quum itaque abbreviatarum fyllabarum incauta lectio maximas, ut fupra diximus, difficultates adferret, plurimique fe hifce laqueis expedire haud poffent, non defuerunt antiquis & novioribus temporibus, qui in id genus nodos labyrintheosque flexus implicitis filum atque auxiliatrices manus præbuerunt. Hos inter eminent ac excellunt Valérius Probus, ) Magno, 3) Petrus Diaconus, ") Johannes Buxtorffius, 9) Bernardus de Montfaucon, ') Nicolai, *) Sertorius Vrfatus, ^) & multi álii, quos

paf

a) Epiftolarum felectarum centuria I. ad Belgas, epift. 27. Operum Tomo II. p. 381. edit. Antverp. 1637. B) Obferv. Iuris Romani, libro I, 23.

y) In Difquifitione de Lege Petronia, p. 29. & 35. ubi pulchre docet, Librariis morem fuiffe, pro iis, quæ non fatis capiebant, nota magis fubftituere. Jn primis conf. laudati Viri Obfervationum Decas, p. 8. & 9.

Vide fis Mabillonium de Re diplom. lib. I. cap. XI. §. 6. Adde §. 18. d. c. & lib. V. p. 456. ubi Tironianarum notarum fpecimen alphabetico ordine digeftum ex Pfalterio Germanenfi exhibet æri incifum. Conf. omnino laudatus fupra Nicolai de Siglis veterum, cap. III. §. VI. feq. Chronicon Gottwicenfe, Tomo I. libro I. p. 23. & 24. nec non Viri Celeberrimi loh. Nicolai Funccii de fcriptura veterum Commentatio, cap. V. §. 10

Vide ejus libellum de Notis Romanorum interpretandis, in Dionyfii Gothofredi Corpore Auctorum Latina linguæ, p. 1454. feq. Exftat etiam apud Joannem Godefchalcum Claufingium, in Iure Publico Romanorum, Tomo I. p. 104. feq. Lemgovia 1726.

Vide hujus Notas Iuris, apud Gothofredum, c. 1. pag. 1482. feq.

In libro de Notis litterarum more Romano, apud Gothofredum, p. 1498. feq.

9) De Abbreviaturis Hebraicis, Franequera 1696.

In Paleographia Graca, five de ortu & progreffu litterarum Græcarum, & de variis omnium Jaculorum fcriptionis Grace generibus: itemque de Abbreviationibus & de notis variarum artium ac difciplinarum; additis figuris & Schematibus ad fidem manufcriptorum Codicum. Parifiis 1708. a) De Siglis veterum, paffim.

a) In Commentario de Notis Romanorum, in Joannis Georgii Grævii Thefauro Antiquitatum Romanarum, Tomo XI. p. 508. Trajecti ad Rhenum & Lugduni Batavorum 1699. Adfcribere juvat magni Grævii judicium ex præfatione laudato Tomo præmiffa: Habes, inquit, Sertorii Urfati Equitis Patavini de notis Romanorum commentarium fuimme neceffarium, qui non modo nummos & infcriptiones prifci avi, fed & infinita Romanarum legum & aliorum idoneorum Latinæ ligue auctorum hujuscemodi notis referta intelligere defiderant.

C

paffim laudat Vir Cl, Baringius «) quibusque ipfe haud exiguam lucem addidit.

Nemo autem eft, qui majori apparatu, laudabiliori industria, & feliciori fucceffu hanc operam navavit, quam præfentis Lexici Auctor Doctiffimus, Ampliffimus JOANNES LVDOLPHVS WALTHERVS, Sereniffimi & Potentiffimi Magnæ Britanniæ Regis in Archivo Electorali a Secretis. Dixit profecto quod res eft Celeberrimus Eckhardus: 6). Præclare de rei diplomatica ftudio mereretur, qui per facula eundo abbrevia turas cujusvis ætatis diplomatibus proprias colligeret, modumque legendi illas oftenderet. Et fane dolendum eft, intercepisse nobis fata egregium & utiliffimum opus de abbreviaturis Germanorum, quod molitus eft Nic. Staphorftius. En tibi, erudite Lector, WALTHERVM non minora votis, fed longe majora præftantem, quique, ceu Cl. Baringius ) prodidit, B. Staphorstio, Hiftoriam ecclefiafticam Hamburgenfem edenti, in describen-dis Diplomatibus ex primis tabulis, opere & confilio adfuit, magnamque tunc temporis nominis gloriam in Novellis litterariis adeptus eft. Nos vero haud decrevimus, in laudes. WALTHERI, ejusque infignem & admirandam artem veteres fcripturas pingendi, easque ad unguem exprimendi peritiam atque dexteritatem, excurrere: vigilatas noctes huic Operi impenfas enumerare: ærumnabilem moleftiffimumque laborem in adornando hocce Lexico adhibitum prolixius prædicare; quum haud opus fit, hos verbis efferre, quorum virtus folidum decus exhibet, quique jam per ora Virûm victores volitant.

·

τὸ

Quandoquidem vero, ceu Jureconfultus ) monet, in foro cauflas dicentibus nefas effe videtur, nulla præfatione facta judici rem exponere, atque origine non repetita, illotisque, uti est rò λeyóμevov, manibus, protinus materiam tractare; nos operæ etiam pretium facturos effe confidimus, nonnulla de præfentis Lexici ratione & instituto præfari, quæ, cum ibi veneris, evidentiorem intellectum præstant.

Obfervarunt Viri docti, & inter hos Mabillonius) nec non Abbas Gottwicenfis, $) Veteres alia fcribendi ratione in libris & Codicibus

Mf.

a) Jn Clave Diplomatica.

6) Jn fupra laudata Introductione in rem diplomaticam, p. or.

y) Jn Clave Diplomatica, p. 40.

d) Gajus in l. 1. ff. de origine Juris.

*) De re diplom. libro I. cap. XI. p. so. & libro V. in pr.

3) Libro II. p. 77. & 89.