" دو „Dewyl dan de ftoffelyke zelfstandigheit, ,,wanneer die eens in beweging gebragt is, zich zelven niet weder tot een ftaat van ruft herbrengen kan, maar in den staat van ,, beweging volharden moet, en, datze niet ,, bewegen kon, zonder voortstuuwing van een ander ding dat buiten was, zoo volgt daar uit, dat iets onftoffelyks het primum mobile, of, de eerfte beweegoorzaak, der "Stoffelyke lichamen, zyn moet. Het dierlyke en groeibare leven, als het niet ,, zorgvuldig aangemerkt word, doed fom,,migen de nootzakelykheit van de onftoffelyke beweegoorzaak ontkennen: maar wat is dat leven? wy moeten dat, vooraf, eer wy iets befluiten, wel onderzoeken. "Het is een omloop van de vloeibaare, ,, in welken de ftoffe, oorfpronkelyk voortgeftuuwt door een vermogen ab extra, werkt, op ftoffe, met eene zekeren be ,,paalde kraght, die enkelyk ontstaat uit de weerftand die de ftof doet, om niet te veranderen van stand; want een ftof welke die weerstand niet deed, zou van geen gebruik altoos zyn in een werktuiglyk lichaam " " " " دو daar kan geen denkbeeld plaats hebben dat minder met de Filofofie bestaan kan, als te ftellen, dat 'er een Werktuig van zulke ftof kan gemaakt worden, welke » zyne ftandsverandering niet zoude tegenftaan. Het voorgeven van eenigen, is geweeft, dat wy het vermogen, en de eigenschappen van de ftoffe, niet en kenden; 't is waar, wy kennen ze niet, maar " even om die onkunde, weten wy zeker, datze geen tegenwerkende kragt in haar zelven hebben kan, en dewyl het veroor zaken van beweging daar van afhangt, zyn „wy zoo zeker, dat het geen zelf bewee,,ging is, als of wy van alle zaken die 'er toe ,, betrekkelyk zyn, kundig waren. " " » ten. " " Doctor Clarke merkt aan, dat de ftof al,,leen is van een tegenftellige kraght, te weDat ieder deel altoos, en nootzakelyk moet blyven in den Staat van rust of van ,, beweeging, waar in bet tegenwoordigh is. Waar uit wy befluiten, dat de ftof zich zelve niet kan bewegen; en zy pynigen „, zich zelven te vergeeffch af, die in het ,, werktuiglyke geftel, de oorzaak tragten te ontdekken van den omloop des bloeds in „, onze lichaamen, of van de vloeibare in de ,, gewaffchen, indien zy door een werktui» gelyk vermogen verftaan willen, zekere "kragten de ftof ingedrukt, dewelke deeze ,, beweeging zoude veroorzaaken, zonder ,,tuffchenkomft of kragtdadigheit van eenige »onftoffelyke oorzaak; of, dat ftoffen, met » de vermogens 'er in geplant, door zich zel,,ven, de eens begonne beweeging zouden » vervolgen. "" " " 35 " " " Dit te willen bewyzen, is te zoeken na iets dat nooit kan gevonden worden, om dat het 'er niet en is: want als de ftof bewoogen is, zal ze ten eeuwigen dagen be,, wegen, in de regtftreekfche voortgang van de beweging, ter tyd een ander vermogen dat bekwaam, en groot genoeg is D5 دو » om " ,, om de beweging te doen ophouden, of die ,, ftreek van voortgang te veranderen, op dezelve drukke; en om een kringswyze beweging te veroorzaken, moet die uitwendige kraght 'er van allen zyde, en ten allen ogenblik op drukken: want niets is zekerder als de neiging welke wy zien dat de ftof heeft, om de kringswyze voortgang te verlaten, en de rechtstreekfche aan te neemen; dus is 'er niets zekerder dan dat 'er, geduurzaam, een vermogen van buiten, ,,op moet drukken, om derzelver ftrekking te overmeefteren, en ze onophoudelyk te rugh te brengen. De ommeloop van 't bloed is maar eenen, dogh, een van de ,, voornaame takken der dierlyke_huishoudings. want in de Herzenen, de Zenuwen, de Maag, de Darmen, de Klieren, en in ieder ander deel is beweeging; - Indien wy nu ,, zeggen wilden, die word in allen, door de Natuur, in een Millioen onderfcheiden foorten van lichaamen teffens, voortgezet, zoo zou niemant tegens dat gezegde opkomen, maar het daar voor houden, dat die bepaling zoo goed was als ze in de Filofofie kan gemaakt worden: - Maar zoo iemant wil zeggen, dat zulks alles ver,,rigt word door den grooten Schepper van de Natuur, de alvermogende Godt, dan is ieder in de Wapenen, en men vliegt op, als tegen de allerbefpottelykfte ongerymt,,heit, en volftrekfte onmogelykheit; want het woord Natuur, is by ons, even als fortuin of noot lot, een woord dat eerder " " " " دو „diend om onze onkunde en onoplettenheit ,,agter te verbergen, dan om eenige waare ,,kundigheit te doen zien. Onderzoeken wy ,,dan deeze zaken, en erkennen we, dat de „beweging die in ieder deel of deeltje der,, zelve is, haaren onmiddelyken aandrang ont,, fangt door den Vinger van den Almagtigen Godt;-indien als een zeker Punt ftelwy len, dat de Stof eene zelfstandigheit is, die alle verandering van ftand tegen ftaat, », moeten wy, zeg ik, nedrig en opregtelyk er„kennen, dat 'er een Almogende Alleenheer,,fcher is, van Hemel en Aarde, en van de minste zoo wel als van uitmuntendste dat het op 't ,, der gefchapene Weezens, klaarblykenfte zeker is, dat dat ontzachly,ke Opperwezen alle Magt en Wysheit heeft, en, dat het geftadiglyk by ons, om ons en in ons werkt. ,, " " " " , Dat de Ziel een gefchapen Wezen is, en niet een afgefcheiden Zyn van eenigen an,, deren Geeft, is gemakkelyk te doen zien; want hoe kan iets genoomen worden, van iets dat geen deelen heeft? en hoe kun,,nen 'er deelen zyn daar niets stoffelyks is? " Verdeelbaarbeit, en Deelen, zyn alleen de », eigentlyke hoedanigheden van Stoffe, wel,,ke een gedaante of maakzel hebbende, uit deelen moeten worden te famen gefteld, om die gedaante uit te maken; het moet in, en uitwendige deelen hebben, of om duidely. ,, ker te fpreeken, het moet boven, en on», derdeelen hebben; Indien nude boven dee. " " " deelen, onderfcheiden zyn van de onder, deelen, zal ieder deel in 't byzonder, die zelve eigenschappen hebben, die aan het geheel eigen zyn; het zal, op zich zelven, ,, een boven en een beneden deel hebben, welke nogh weder verdeeld kunnen worden; ,,en, na deeze onderdeeling, zal ieder deel op zich zelven, al weder die zelve eigenschap,,pen hebben, en noch nader verdeeld kunnen worden, en dat zoo tot in 't oneindige. Hier zien wy uit dat eene ftoffelyke zelf,,ftandigheit, die uitgebreidheit heeft, uit deelen moet te famen gefteld wezen, en weder in deelen moet kunnen gedeeld wor,, den, die, ieder op zich zelven, een vaste, ,,deelbaare, uitgebreide, en gevormde zelf,,ftandigheit zyn, welke de wezentlyke eigenfchappen van het gebeel, van 't welke het gedeelte is, bezit, even zoo als ze aan het geheele eigen zyn. ୬ " Indien derhalven, wy toeftaan zouden, dat de Ziel kon een affcheidzel zyn van eenig ander wezen, zou daar uit volgen, dat het Wezen van 't welke zy gekoomen is, deelen heeft, welke deelen, op zich zelven, die eigenschappen moeten hebben, welken aan 't geheel eigen zyn; dat is, zy moeten dadelyke zelfstandigheden bevat. ten; invoegen geen wezen, van een ander ,, genomen, enkelvoudig zyn kan, 't geen ten aanzien van Geeften eene ongerymde ,, ftelling is; want, in zulken geval, dat af» gescheiden deel, meede, dezelve eigen fchap " " |
