BUURTEN

ONDER DE BANNE VAN

AMSTELVEEN.

DE OVERTOOMSCHE, OF HEILIGE WEG.

an deeze zeer volkrijke en digtbetimmerde buurt, die gedeeltelijk mede tot een voorstad van Amfteldam aan die zijde vertrekt, is de

Ten westen van Amfteldam, aan wederzijde van een tamelijk breede graft, de Overtoomsche Vaart genaamd, die uit de stads vest naar den Overtoom loopt: de eene zijde der buurt is ge heel digt betimmerd en bestraat, de andere de Smalle of Stille zijde genoemd, is niet beftraat, en ook op verre na zo aanzienlijk en digt niet betimmerd; de eerstgemelde zijde is aan beide kanten met boomen beplant, waardoor eene wandeling langs dezelve zeer vermaaklijk is.

NAAM SOORSPRONG

Die van den eenen naam, welken deeze weg draagt, naamlijk Heilige weg, hebben wij onder onze befchrijving van Amstel dam, bladz. 7, reeds opgegeven; de andere naam, Overtoom. fche weg, draagt zij, om dat men langs dezelve van Amfiel dam naar den Overtoom gaat.

AANLEG EN GROOTTE.

Wat de aanleg betreft, door het veelvuldig gebruik dar van dien weg gemaakt werd, om de Heilige ftede te Amfteldan te gaan bezoeken, zijn ongetwijfeld eenige winkels van benodigdheden of ververfchingen aldaar aangelegd; deezen in getal toegenomen zijnde, hebben weder anderen, als handwerkslieden, enz. aldaar noodzaakelijk gemaakt, en op die wijze zal deeze aanzienlijke buurt haare tegenwoordige ge. daante bekomen hebben: zij strekt, gelijk gezegd is, ter we derzijde van de vaart, van den gebiedpaal van Amfteldam af ( tot den Overtoam of Amstelveenfchen weg toe; en bevar veele huizen, waaronder eenige plaifièrtuinen.

De bewooners deezer buurt zijn van den Gereformeerden of Roomfchen Godsdienst, eenige weinige zijn Lutersch De eerst en laatst-gemelden gaan gemeenlijk naar Amfteldam ter kerk : de Gereformeerden echter ook wel te Amstelveen, waaronder zij kerklijk behooren: de Roomfchen gaan op den Amstelveen· fchen weg, in de Buitenvelderfchen polder of te Buitenveldert.

KERKLIJKE OF GODSDIENSTIGE GEBOUWEN zijn derhalven in déeze buurt niet voorhanden: er zijn wel fchoolen in, doch

(*) Deeze paal was tot den jaare 1793 een zeer oud en onaan zienlijk stuk houts, ten gezegden jaare is er een fraaje ronde ftee. nen paal in de plaats gezet, bovenaan rondsom denzelven least men 100 Gaarden, zijnde de uitgestrektheid van het gebied van Am. fteldam, boven op den paal staat een fraaje bewerkte kroon, oak pronkt hij met de wapens van Amfteldam en Amstelland, en lage ger flaat het voorgemelde jaartal der vernieuwinge MDCCXCII.

dezelven zijn van particulieren: voords is aan den Overtoon mede een school: de armen en weezën, die er zijn worden door Amstelveen verzorgd.

De BEZIGHEDEN der bewooneren van deeze buurt zijn veeferleie, en veelal dezelfden als in de fteden over het alge meen ter hand genomen worden: er zijn verfcheidene fabrieken, onder anderen een pottebakkerij, kogelgieterij, kaarsgieterij, maar vooral glanzers en catoendrukkers; de laatstge. melden zijn echter federt eenigen tijd merkelijk verminderd, gelijk die voorbodens van den ondergang onzes Lands, ook elders uit hetzelve verdweenen zijn voorheen werden in deeze buurt ook meer dan één kruidftoof gevonden doch de zelve zijn allen voor en na gefprongen; de laatfte, Sillenburg, nog onder Amfteldam behoorende, (thans een behangfel fa. briek,) voor ruim dertig jaaren: te recht noemt de Dichter WILLINE dit verdervelijk voordbrengfel van 't menschlijk verbuft, eene stof

Deeze vinder was zekere BARTHOLD ZWARTS, een Duitfchs Monnik, die omtrent den jaare 1380 geleefd heeft het meng. fel, volgends zijne gedachten toebereid hebbende, wilde hij deszelfs kracht beproeven, lag eene genoegzaame hoeveelheid daarvan onder eenen zwaaren zerk, was dom of onvoorzich tig genoeg van er boven op te gaan ftaan, ftak het kruid in brand, en vloog met den fteen in de lucht: 'T is", zeg gen wij desaangaande elders,,, als of God niet heeft gewild dat de Monnik eenig eerbewijs voor zijne uitvinding zou,,de ontvangen, het geen hem anders waarfchijnelik, ten deele gevallen zoude wezen: zijn omkomen was als eene wraak

van de Voorzienigheid, om de uitvinding met den uitvin , der te begraven; want het liefderijk Opper wezen kan tog ,, geen behaagen fcheppen in het moorden der geenen, die hunne overheerfching met menfchenbloed ftaande houden,"

enz.

De vreemdeling, die deezen weg bewandelt, zal zig ongetwijfeld verwonderen over het onbegrijpelijk groot aantal herbergen en schoenmaakers, welken hier gevonden worden, en die er intusfchen allen een ordentelijk beftaan vinden: de eerstgemelden wegens de veele wandelaars, welken des zomers hunne wandelingen langs deezen weg beginnen of eindigen : ook wegens de fteedfche gasten, van onderfcheidene rangen, die zig alhier in de herbergen komen verlustigen: de visch markt, die des zomers zondags morgens aan den overtoom ge houden wordt, trekt als dan ook veele duizenden fredelingen na zig, allen moeten deezen weg pasfeeren, en daar de marktgang eene uitspanning is, wordt er niet zelden drok gepleiss terd, de veele fabrieken, welken, gelijk wij gezegd hebben, weleer in deeze buurt gevonden werden, hebben ook veele herbergiers derwaards gelokt.

Wat de schoenmakers betreft, deezen hebben zig hier nedergezet, ter verkoopinge van het bekende goedkoop werk dat in de Langeflraat gemaakt wordt, en niet binnen het gebied van Amfteldam gebragt mag worden: daar het intusfchen door de koopers bij duizenden enkelde paaren ingevoerd wordt, zijn bij het fchoenmankers gild in Amfieldam van tijd tot tijd hevige klagten daarover ontstaan; doch men heeft de invoer, op gezegde wijze, niet willen, of niet kunnen beletten Sedert zijn er ook veele dergelijke baazen binnen her gebied der ftad, ja binnen de flad zelve, komen woonen, die wel geen Lang ftraats werk verkoopen, maar echter tegen denzelfden goedkoopen prijs eigen werk leveren.

GESCHIEDENISSEN.

Deeze zijn, haar evenredigheid van het bevang der buurt, vrij aanmerkelijk door het reeds gemeld fpringen van de kruidflooven, welken er weleer gevonden werden, werd de

buurt nlet weinig geteisterd; en het verval niet alleen, maar zelfs het verdwijnen van verfcheidene catoendrukkerijen, beefc haar voords mede eene zeer gevoelige neep toegebragt: in 1732 onderging zij ook eene hevige fchrik door het afbranden van het nabij zijnde pesthuis, het welk geheel door de vlamme verteerd werd, en welk onheil niet weinig in akelig. heid toenam, door de krankzinnigen, welken er in opgefloten waren, gelijk het gebouw nog heden mede tot dat einde dient.

Omtrent den jaare 1750 had deeze buurt in haar bevang een Franfche fchouwburg, (die echter uit de ftad zijn bestaan. moest trekken,) zij werd aangelegd ter plaatfe alwaar men. thans het bekende Fort de Eendragt ziet; doch na verloop van weinige jaaren werd zij door het vuur verteerd: op den grond werd het tegenwoordige zwaare gebouw gefticht; en diende. als toen voor ecne Porfeleinbakkerij; doch deeze heeft medo niet veele jaaren ftand gehouden; de aanleggers verstonden de kunst van Porceleinen te maaken niet genoeg om aan den kiefchen fmaak der Hollanderen, die gewoon zijn aan het allerfraaiste geen gebrek te hebben, al moest het ook van het andere einde der wereld hun toegebragt worden, te voldoen: federt heeft het gebouw tot een ander einde gediend; voor weinige jaare1 was er een groote behangfel. fabriek, enz. in geplaatst, doch dezelve heeft op, dien ongelukkigen grond almede geenen ftand gegrepen; laatstlijk hebben eenige Amfteldamfche boekverkopers het in huur gehad, tot een magazijn, om er hunne be. kende buitenverkoopingen van copijen in te houden; doch ook dat gebruik heeft niet aan de verwachting beantwoord, thans is het gekocht door den beroemden Menschenvriend JAN VAN MEKEREN, die het ter zijner eeuwige eer tot een hfjen laat toebereiden.

Eindelijk hebben de bewooners van deeze buurt niet weinig geleden door de Pruisfen, die zig bij hunne aanmarsch op Amft Idam, in hoedanigheid van overwinnaars, en derhal ven niet weinig tot buitenfpoorige gedragingen overflaarde, moesten ontvangen;,, allerfchadelijkst", zeggen wij desaan. gaande elders, kwamen die lieden er af, welken op het , gerucht, of liever de verzekering dat de vijand reeds te » Quderkerk, en Amstelveen, de gewapende burgers met Ba