JAERBOEKEN, inhoudende een Verhael van de MERKWAERDIGSTE GESCHIEDENISSEN, die voorgevallen zyn binnen den omtrek der PROVIN TIEN, federt het begin des jaers MDCCXLVII, het jaer der ELFDE DEE L. 1757. EDIFICANDOFLORETS TE AMSTELDAM, By F. HOUTTUY N. E Lk wat Wils, luid de Zinfpreuk van den geeftryken Amfteldammer Roemer Viller, die zich door zyne Zinnepoppen en Brabbeling en eenen naem gemaekt heeft. Paft dit iemand, het zou ons paffen, die een Werk van die nature onder handen hebben, dat van allerhande Lezeren in de hand genomen en onderzocht word. Hoe zeer wy echter hier naer trachten, 't is uit den aerd der zake zelve onmogelyk, naerdien aen ieder zynen wil te geven aen allen niet kan behagen. Onze Faerboeken te vervullen met gemeene ge vallen, die dagelyks gebeuren, zou mogelyk velen behagen en den beften aftrek maken; maer weini gen genoegen geven, die toeleggen om Echte Stukken te verzamelen, ten einde 's Lands Hiftorien hier door in tyd en wyle te bevestigen. Branden, Moorden, Doodflagen, Ongelukken, Onweders en Onheilen, hier uit voortgevloeid, behagen doorgaens 't Gemeen, zoo wel als zy de nieuwsgierigheid gaende maken; maer hier valt de vrage wat zy veel al doen tot 's Lands Hiftorie. Wy herbalen niet in 't breede wat wy deswegens voorbenen gezegt hebben; maer dit is zeker dat, indien wy, ten aenzien van den eenen, hier omtrent iets inwilligen , wy ook dit aen anderen verpligt zyn, terwyl het dikwils niets anders dan algemeene gevallen blyven, die meer betrekking hebben tot den byzonderen Ingezeten, dan tot het algemeen. Maer is, by voorbeeld, een Brand van dien aerd, dat de Regeering hier omtrent order dient te ftellen, het zy tot den herbouw van het verlorene, het zy tot onderftand van hun, die'er door geleden hebben; bet is gewiffelyk onze zack den zelven aen te teekenen MDCCLVII. A en en der gebeugeniffe te bevelen, op dat de weerelt zie dat de Overheid alleszins zorge draegt om het Welzyn van den Onderdaen te bevorderen. Dus is het ook onze post, zoo veel wy het met de Vonniffen kunnen bevestigen, de Straf over Moorden en batelyke Doodflagen te melden, om de wereld te doen zien dat het kwaed niet ongestraft blyve, maer te keer gegaen worde. Onweders en Rampen, bier uit voortgevloeid, kunnen van dien nasleep zyn of worden, dat zy veelal tot bederf van menigten Strekken en 's Lands Verlichtinge van Schattinge behoeven. Ongelukken, bekennen wy, behooren niet allen tot onzen taek; maer velen kunnen 200 zeldzaem zyn en met zulke omstandigheden gepaerd gaen, dat zy der opmerkinge en geheugeniffe verdienen. Gebeurteniffen, die zelden voorvallen, gelyk het vereeuwigen van Inftellingen, hoewel het zeker is dat zy eens, fchoon dikwils niet, in onzen leeftyd gebeuren moeten, behooren zekerlyk tot ons bedryf, te meer wanneer de geeft hier omtrent werkzaem geweest is, om ze door Gedenktekenen en Munten voor het geheugen te bewaren; gelyk mede het oprichten van Pronkstukken in Kerken en openbare Gebouwen, of het aenleggen van nieuwe Geftichten ten dienste van 't algemeen. Met dusdanige Verhalen gelooven wy het gros onzer Lezeren geenen ondienst te doen. Maer ganfch anders is 't 'er gefchapen, wan. neer de Faerboeken opgevuld zyn met Plakaten. Doch dat wy dezen in onze Verzameling noodig hebben, zal een oordeelkundig Lezer ligtelyk toeftaen; jammer ondertuffchen is het, dat velen dezer Plakaten hunnen oorfprong hebben uit de overtredingen der Onderdanen, die veel al doen zien, dat zy niet bet welzyn van het algemeen, maer bun eigen belang, zoeken te bevorderen. Menig macl 1 mael eifchen ook de Vernieuwingen der Ordonnantien en Wetten van's Lands Overheden, dat zy met meer uitgebreidheid worden in het licht gegeden. Hier aen veel te bekorten, ware het rechte oogmerk gemift. Dit is dan oorzaek dat onze bladeren menigmael boven het peil uitdyen. Maer bier omtrent overwege men, of men ons thans niet dank zegt, dat wy in vroeger tyden de Reglementen Re. formatoir en de Plakaten van 's Lands Impofitien, zoo na mogelyk, hebben te boek geflagen. Statt men dit toe en worden die Stukken met genoegen bewaerd, men zy ons nu even gunstig over anderen, fchoon zy van een andere nature zyn, en zelfs van ieder niet even zeer begrepen worden. Gemakkelyk zal men bevroeden dat wy bier het oog hebben op het stuk van de Zylveftenyen in de ronin ger Ömmelanden. Dit echter is een werk daer de Provintie Stad en Lande zoo vele jaren zwanger van gegaen heeft, dat wy zekerlyk misdaen zouden hebben, indien wy 'er iets van bekort badden; en van dien aerd is ook het Reglement van de ProcesOrder in de Ommelanden. Ieder Provintie heeft dus het zyne, en dus geven wy Elk wat Wils, gelyk het ons betaemt. Aen den anderen kant hoor en wy klagten, dat wy ons te veel ophouden met Kerkelyke Zaken, en bier in te breedvoerig hebben uitgeweid; doch dat de Kerk onaffcheidelyk is van den Staet zal niemand ontkennen, en de gevallen hier omtrent te toetfen is zekerlyk een deel der Hiftorie van ons Vaderland. Kerkelyken ondertusschen, wanneer zy zien dat wy trachten onpartydig te zyn in onze Verhalen, gelyk wy altoos zoeken te doen, zullen het ons dank wyten, en hierom onze Faerbocken boogachten. |